Medineweb Forum/Huzur Adresi - Riya (Gösteriş) Haramdır

Dinin esası, Allah’ın varlık ve birliğini, hâkimiyet ve kudretini kabul edip, hareket ve davranışlarını O’nun rızasına uygun şekilde düzenlemeye çalışmaktır. Yani iyi bir insan ve iyi bir kul olmaktır. Gerçek kulluk her işte ihlâs ve samimiyeti gerektirir. O halde ihlâs nedir? Varlığı ile davranışlara değer katan ihlâs; riya, gösteriş ve şirkten kaçınmak demektir.
Bir şeyi Allah için, sadece Allah’ın hoşnutluğu için yapmaktır. Bütün ibadet ve davranışlarımızda, başka maksatla değil, sadece ve sadece Allah rızasını ölçü olarak almaktır. Yapılan bütün işlerin başlangıç noktası niyettir. Niyet, bir işte güdülen maksat ve gaye demektir ve ihlâsın göstergesidir.
İşte, ihlâsın tersi olan ve yapılan işlerin insanlara gösteriş ve kendini beğendirmek amacıyla yapılması anlamına gelen riya, günümüzde insanlar arasında çok yaygın hâle gelen manevî hastalıklardan biridir.Riya, iş, söz ve davranışlarda gösterişe yer verme; bir iyiliği veya bir ameli Allah’ın rızasını kazanmak niyetiyle değil, insanların beğenisi için yapmaktır. Riya, kulun Allah’a itaat ederken kullara yaranmak istemesidir.

Rasulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdu:
‘Sizin müptela olmanızdan korktuğum şeylerin en korkuncu küçük şirktir!’
Sahabeler sordular:
−Ey Allah’ın Rasulü! Küçük şirk nedir?
Rasulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem):

−‘Riyadır’ dedi ve şöyle devam etti:
−‘Allah-u Teâlâ amellerine göre kullara karşılık vereceği gün, riyakârlara şöyle buyuracak:
–Dünyada kendilerine gösteriş yaptıklarınıza gidin. Hele bir bakın onlarda hayır namına bir şey bulabilecek misiniz? O riyakârlara böyle denilmesinin sebebi dünyada amellerinin hile aldatmaca oluşudur. Ahirette de öyle bir karşılık bulurlar’ dedi.”
Nitekim bu hususu Allah (Azze ve Celle) şöyle belirtiyor:

“Şüphesiz münafıklar akıllarınca Allah’a oyun etmek isterler. Hâlbuki O, onların oyunlarını başlarına geçirendir.”
Nisa 142

Yani onların amellerine karşılık vereceği ecir aldatmaca olacaktır. Yaptıklarını sevabını boşa çıkarır. Allah (Azze ve Celle) onlara der ki: “Kendileri için gayret ettiğiniz kimselere gidiniz. Zira katımda size sevap yoktur.”
Çünkü yapılan amel Allah (Azze ve Celle) için değildir. Amelin sevap getirmesi için Allah (Azze ve Celle) için halis olması gerekir. Bir başkası görsün diye yapılan amele ortaklık girer, şirk olur. Allah-u Teala ise şirkten münezzehtir.
Ebu Hureyre (Radiyallahu Anh)’ın nakline göre bir hadisi kutsi de şöyle buyrulmuştur:
“Ben şirkten müstağniyim. Ben, benden başkası için yapılan işten uzağım. Kim ki, işlediği bir amelde başkasını ortak ederse ben o amelin dışındayım.”
Allah-u Teâlâ kendi zatı için halis olamayan ibadeti kabul buyurmaz. Ahirette o amel sahibinin alacağı yoktur. Allah (Azze ve Celle) şöyle buyuruyor:

“Bir kimse yaptığı ameline karşılık dünyalık ister de ahiret sevabını beklemezse dünyada iken dünya ****ından istediğimize istediğimiz kadarını veririz. Sonra hem kendi kendini ayıplayarak hem de başkasının kötülemesini duyarak Allah’ın rahmetinde kovulmuş olarak cehenneme atarız.”
İsra

Bundan sonraki ayette ise Allah (Azze ve Celle) şöyle buyrulmuştur:
“Bir kimse de mümin olarak ahireti ister ve onun için çalışırsa…” Yani Allah rızası için ahiret amellerinden bir ameli halis niyetle yaparsa bu kimselerin amelleri makbuldür.
Allah Allah (Azze ve Celle) bu ayeti kerimlerde bize açıkça şunu bildiriyor: bir kimse Allah rızası dışındakilere göre amel ederse onun için ahirette sevap yoktur, yeri cehennemdir.
Allah rızası için amel edenlere ise, amellerinin kabul edilmesi vardır ki bu onlara yeter.
Yine bir kimse yaptığı amelle Yüce Allah’ın rızası dışında bir şey dilerse onun amelinin karşılığı yorgunluk ve sıkıntı çekmekten başka bir şey değildir.
Ebu Hureyre (Radiyallahu Anh) şöyle dedi:
Allah Rasulü (Sallallahu Aleyhi ve Sellem):

‘Nice oruç tutanlar vardır ki oruçlarından yanına kar kalan, sadece açlık ve susuzluktur’ buyurdu.”
Bu hadisten anlaşıldığı üzere tutulan oruçtan kılınan namazdan Allah (Azze ve Celle)’nin rızası değil de birilerinin görmesi ne dindar insan demesi ise ona verilecek hiç bir sevap yoktur.
İbadetler bütün olarak Allah (Azze ve Celle) için olmayınca riya bölümüne girer riyakâr için ulemanın verdiği şu misal uygun ve münasiptir:
İbadetini görülsün ve duyulsun diye yapan kimse şuna benzer, biri pazara çıkar kesesine çakıl taşları doldurur onun bu haline bakan halk şöyle der: şu adama bakın nasıl da kesesini doldurmuş.
O kesenin içinde taş olduğunu halk bilmez. O kimseye de halkın sözünden başka hiçbir fayda kalmaz. O kesesindekilerle gidip bir şeyler almak istese hiçbir şey vermezler.
İşte riyakârın görsünler duysunlar diye iş yapanların hali budur. Halkın sözünden başka hiçbir menfaati olmaz bu insanların.

Bu manaya işareten Rabbimiz (Azze ve Celle) şöyle buyuruyor:
“Onların yaptıkları işlerden her birini ele alırız, onu saçılmış zerreler haline getiririz.” Allah (Azze ve Celle) rızası için yapmadıkları amellerin sevabını iptal ettik güneş ışığında görülen dağınık zerreler haline getirdik.
Semir Asbahi Medine’ye gitmiş orada bir zatı görmüş. Bakmış ki herkes onun etrafında. Sonrasını kendisi şöyle atlatıyor:
−Bu zat kimdir diye sordum.
−Ebu Hureyre (Radiyallahu Anh)’dır dediler. Yanına yaklaştım halkla sohbet ediyordu, konuşma bitti. Halk dağıldı. Bu fırsattan faydalanmak istedim ve ona şöyle dedim:
−Allah (Azze ve Celle) hayrını artırsın bana Rasulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)’den duyduğun bir hadisi anlat. Ama onu bizzat söylemiş olmalı ayrıca ondaki manayı sana belirtmiş olmalı. Bunu üzerine Ebu Hureyre (Radiyallahu Anh) şöyle dedi:
−Otur, Rasulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)’in bana söylemiş olduğu bir hadisi sana anlatayım. Orada yalnız ikimizdik başka kimse yoktu. Bundan sonra Hureyre (Radiyallahu Anh) titredi, ürperdi baygın düştü. O haliyle az kaldı sonra ayıldı. Elini yüzüne sürdü ve şöyle dedi:
−Rasulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)’in bana söylediği bir hadisi sana anlatacağım. Bunu söyledikten sonra yine titredi ürperdi dalıp gitti. Bu dalgınlığı biraz uzun sürdü. Ayıldıktan sonra yüzünü sildi ve şöyle dedi:
−Rasulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdu:
−‘Allah Tebâreke ve Teâlâ kıyamet günü yarattıkları arasında hüküm verecektir. O mahkemeye her ümmet toplu olarak gelir. O mahkemeye ilk davet edilen şunlardır: Kuran hafızı, çok mal sahibi ve Allah yolunda şehid olan.
Allah-u Teâlâ Kuran hafızına sorar:
−Nebime gönderilen sana öğretilmedi mi?
−Evet, Ya Rabbi öğretildi diyince şöyle buyurur:
−O halde öğrendiğinle ne gibi bir amel işledin? Şu cevabı verir:
−Gece gündüz onu okudum.
Bunun üzerine Allah-u Teâlâ şöyle buyurur:
−Yalan söylüyorsun.
Melekler de şöyle derler:
−Yalan söylüyorsun. Sen güzel Kur’an okuyor desinler diye yaptın. Nitekim öyle denildi.
Bundan sonra mal sahibine sorulur:
−Sana verdiğim malla ne gibi bir amel işledin?
Der ki:
−Ben akrabalarıma götürdüm, onlara ve başkalarına sadaka verdim.
Bunu üzerine Allah-u Teâlâ:
−Yalan söylüyorsun buyurur.
Sonra da melekler:
−Yalan söylüyorsun. Sen eli açık cömert denilmesi için yaptın o işleri. Nitekim öyle denildi.
Bundan sonra Allah yolunda öldürülen getirilir ve sorulur:
−Sen niçin öldürüldün?
Der ki:
−Senin yolunda cihad ettim ve öldürüldüm.
Allah-u Teâlâ şöyle buyurur:
−Yalan söylüyorsun.
Melekler de şöyle derler:
−Yalan söylüyorsun. Sen, kendine kahraman denilmesi için savaştın. Nitekim öyle denildi.’
Ebu Hureyre (Radiyallahu Anh) diyor ki:
−Bundan sonra Allah rasulü (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) ellerini dizlerime vurdu ve:
−‘Ebu Hureyre, anlatılan bu zümre kıyamet günü Allah’ın ilk cehenneme atacağı kimselerdir’ buyurdu.”
Zünnûn Mısri’ye sorarlar:
−İnsan Allah’ın halis kullarından olduğunu nasıl anlar.
Şöyle cevap verir:

−İnsan bu durumu dört şeyle bilir:
1) Rahatı terk edebiliyorsa,
2) Az da olsa elindeki imkânlar ölçüsünde verebiliyorsa,
3) Maddi durumunun kötüye gitmesi kendisini üzmüyorsa,
4) Övülmesi ya da kötülenmesi kendisi için eşitse.
Abdullah ibni Abbas (Radiyallahu Anhuma)’nın naklettiğine göre Allah Rasulü (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurmuştur:
‘Allah-u Teâlâ cenneti yarattığı zaman öyle bir yarattı ki, onda bulunan şeyleri hiçbir göz görmemiştir, kulak duymamıştır, hiçbir insanın hayaline gelmeyecek nimetler vardır. Sonra Allah-u Teâlâ cennete konuş buyurdu. Bunun üzerine adn cenneti üç defa ‘muhakkak müminler felaha ermişlerdir’ dedi.
Sonra şöyle dedi:

−Ben riyakârlara, münafıklara ve cimrilere haramım.’
Ali (Radiyallahu Anh) şöyle dedi:
“Riyakârın dört alameti vardır:
1) Yalnız kalınca amellere tembellik gösterir,
2) Halk arasında neşelidir,
3) Övülünce amelini artırır,
4) Yerilince amelini azaltır.”
Yani riyakârın ameli insanların bakış açısına bağlıdır. Allah muhafaza
Rasulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)’e şöyle sordu:
−Ya Rasulallah! Hangi davranış ve hareketler bizi kurtuluşa götürür?
Allah Rasulü (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) şu cevabı verdi:
−‘Allah’ı aldatmamak.’
Sahabe sordu:
−Allah nasıl aldatılabilir ki?
Allah Rasulü (Sallallahu Aleyhi ve Sellem):
−‘Allah’ın emirlerinden birini yerine getirirsin fakat ondan başkasının iltifatını yani onun rızasında başkasının başka bir şey dilersin.’
Sonra Allah Rasulü (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdu:
−‘Riyadan sakınınız! Çünkü riyakâr öbür âlemde halkın gözü önünde şu dört sıfatla çağrılır:
Ey kâfir! Ey facir! Ey zalim! Ey şaşkın! Amelin boşa gitti. Ecrin iptal edildi. Bugün sana nasip yoktur. Ey hilekâr kim için amel etmişsen ecrini git ondan iste.’