Yalan söyleyen çocuğa ne yapmalı!
 

Hemen hemen herkes birini üzmemek ya da zor bir durumdan kurtulmak gibi amaçlarla zaman zaman yalan söylese de, çocukların yalanları ebeveynleri doğal olarak fazlasıyla endişelendirir


Hemen hemen herkes birini üzmemek ya da zor bir durumdan kurtulmak gibi amaçlarla zaman zaman yalan söylese de, çocukların yalanları ebeveynleri doğal olarak fazlasıyla endişelendirir
Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Uzmanı Dr Ayten Erdoğan çocukların yalan söylemesi konusunda bilgiler vererek, ailelerin bu durum karşısında nasıl davranmaları gerektiğini anlattı
SAKİN OLUN!
Çocuğun yalanı karşısında kızgınlığa kapılabilirsiniz Ancak dikkat! Öfkeniz söylediği yalanın çocuğunuz için gerçekten ne anlam taşıdığını gözden kaçırmanıza neden olabilir Oysa tepki vermeden önce çocuğun neden yalan söylediğini anlamanız çok önemlidir
ÇOCUĞUN YAŞI ÖNEMLİ
Çocukların yalan söylemesinin farklı yaşlarda farklı anlamları vardır (Her çocuğun gelişim hızı farklı olduğundan, aşağıdaki yaşlar yaklaşık zamanları ifade eder)
3 yaşından önce
3 yaşından önce çocuğun yalan söylemesinin hiçbir anlamı yoktur Bu yaşlardaki çocuklar düşüncelerin kişisel olduğunu ve başkalarının bunları bilemeyeceğini, yani insanların zihinlerinin ayrı ayrı çalıştığını bilmezler Dolayısyla kafasından geçen her şeyi anne-babasının da bildiğini zannederler Örneğin iki yaşındaki bir çocuk markette kaybolduğunda annesine "beni sen kaybettin" diyebilir çünkü gözden kaybolmuş olsa dahi nerede olduğunu annesinin bildiğini zanneder
3-4 yaş
3-4 yaşındaki çocuklar düşüncelerini başkalarının bilmediğini anlamaya başlarlar Bu yaştaki çocukların hayal gücü de çok kuvvetlidir ve bu yeni bilgi ve becerilerini sınamaktan çok hoşlanırlar Bu nedenle de sık sık hikayeler uydurarak bu bilgilerini test ederler Örneğin sütü yere döken çocuk annesine "ben yapmadım demin mutfağa kocaman bir kurt girdi, sütü o döktü" diyebilir Bu yaşlardaki çocukların suçu başkalarına atmaları veya hikayeler uydurmaları normaldir
5-8 yaş
Okulun ilk yıllarındaki çocuklar gerçek ile yalan arasındaki farkı anlamaya başlasalar da, genellikle doğru olanı yapmaktan çok, anne-babalarını memnun etmeyi isterler Dolayısıyla anne-babanın üzüleceğini ya da beğenmeyeceğini düşündükleri durumlarda gerçeği söylememe olasılıkları daha yüksektir
8-10 yaş
8-9 yaşlar civarında çocuklar gerçek ile yalan arasındaki farkı tam olarak kavrarlar ve genellikle 9-10 yaş civarında doğru ve yanlış muhakemesi gelişir, doğru ile yanlışı kendi muhakemesi ile ayırır
Hayali arkadaşlar
3-4 yaşlar civarında hayali arkadaşların görülmesi normaldir ve genellikle çocuk büyüdükçe bu durum ortadan kalkar Çocuklar öfkeli olduklarında ve yanlış bir şey yaptıkları zaman kabahati yükleyecek birine gereksinim duyduklarında hayali arkadaş ile konuşur ve oynarlar Çocuk tamamıyla içine kapalı değilse ve başka çocuklarla oynamakta sorun yaşamıyorsa bu durum önemli değildir Çocuğunuza eğlenmesi için olanaklar yaratarak ve başka çocuklarla oynamasını sağlayarak yardımcı olabilirsiniz
ÇOCUKLAR NEDEN YALAN SÖYLER?
Çocuklar çok çeşitli nedenlerle yalan söyleyebilir Örneğin:
Küçük yaşta olması nedeniyle henüz gerçek ile gerçek olmayanı ya da doğru ile yanlış arasındaki farkı bilmiyor olabilir
Cezalandırılmaktan veya anne-babasının sevgisini kaybetmekten korkuyor olabilir
Özgüveni düşük olabilir ve kendisini daha iyi hissetmeye çalışıyor olabilir
Arkadaşlarını etkilemek ve grup içinde kabul görmek amacı taşıyor olabilir
Bazen durumu kendisi farklı anlamış olabilir ve aslında gerçeği söylediğini zannediyor olabilir
Ailede yalan söyleyen başka birinin davranışını taklit ediyor olabilir Anne-babalar sık sık yalan söylemenin doğru olmadığını söylerler ancak kendiler her zaman doğruyu söylemezler (Örneğin çocuktan telefon eden birisine "annem evde yok" demesini istemek gibi)
Bazen çocuklar gerçek olmasını arzu ettikleri şeyi gerçekmiş gibi söylerler Örneğin "babam beni her zaman futbol maçlarına götürür"
Ergenler gerçeği söyledikleri zaman yapmayı çok istedikleri bir şeyi yapmalarına izin verilmeyeceği korkusu ile yalan söyleyebilirler
Büyük çocuklar ve özellikle ergenler belli ölçüde özel yaşama sahip olmak isterler ve yaşamlarının bu özel kısmını anne-babaları ile paylaşmak istemezler Anne-babaların çok fazla soru sormaları durumunda büyük çocuklar ile ergenler bu mahremiyetlerini korumak için yalan söyleyebilirler
NE YAPABİLİRSİNİZ?
Çocuğunuz yalan söylediğinde hemen öfkeli bir tepki vermek yerine, uzun vadeyi hesaba katan, tutarlı ve mantıklı tepkiler sergilemeniz çocuğunuzun davranışını önemli ölçüde etkileyecektir
Çocuğunuz yalan söylüyorsa, şu noktalara dikkat etmelisiniz:
Mücadeleye girişmeyin
Çocuğa gerçeği söyletme mücadelesine girişmemeye çalışın Zorla gerçeği söyletmeye çalışmanız çocuğun davranışını değiştirmekte etkili olmayacaktır
Doğru söylemenin neden önemli olduğunu öğretin
Örneğin "bir kişinin doğruyu söylemesi o kişiye güven duymamıza yardımcı olur" gibi açıklamalarla doğruyu söylemenin neden önem taşıdığını anlatın Ailenizde gerçeği söylemenin korkutucu sonuçları olmayacağını anlamasını sağlayın ve gerçeği söylemekten korkmaması gerektiğini anlatın Yanlış bir şey olduğunda öfkelenmeyeceğinizi bilmesini sağlayın Çocuğunuzun halen bazı şeyleri doğru yapmayı öğrenme sürecinde olduğunu unutmayın
Gerçek ile hayal arasındaki farkı anlamasına yardım edin
Küçük çocuklar söz konusu olduğunda, gerçek ile uydurma arasındaki farkı anlaması için yardımcı olun Örneğin çocuğunuz bir hikaye uydurduğunda buna inanmış gibi davranmak yerine "iyi bir hikayeydi" ya da "çok güzel hikayeler uydurabildiğini görüyorum, beraber bunları yazıp saklamaya ne dersin?" gibi sözlerle gerçekler ile hayali olan arasındaki farkı anlamasına yardımcı olun
Cezalandırılma korkusunu önleyin
Çocuğunuzun cezalandırılmaktan korktuğunu ve bunun için yalan söylediğini düşünüyorsanız, dürüst davranmaktan korkmaması için, ceza uyguladığınız konularda daha iyi çözüm yolları bulmak amacıyla onunla karşılıklı konuşun
Önemsiz vakalarda "suçluyu" saptamaya uğraşmayın
Önemsiz vakaları "sütün başına bir kaza gelmiş anlaşılan, haydi birlikte temizleyelim (ya da temizler misin lütfen)" gibi sözlerle geçiştirmek direkt olarak "sütü sen mi döktün?" demekten daha yararlı olur

Güçlü arzularını fark ettiğinizi gösterin
Çocuğunuza bazı yalanlarının aslında onun arzuları olduğunu anladığınızı gösterin Örneğin çocuğunuz ayrı yaşadığınız babasının sürekli kendisini telefonla aradığını söylüyor ancak siz bunun doğru olmadığını biliyorsanız, "babanla sık sık görüşmek istediğinin farkındayım" diyebilirsiniz
Etiketlemeyin
Çocuğunuzu "yalancı" olarak etiketlemeyin Bu gibi etiketler çocuğun istemediğiniz davranışını teşvik edici etki yaratır
Doğruyu söylemesini takdir edin
Çocuğunuz gerçeği söylediğinde bunu fark ettiğinizi ve memnuniyetinizi gösterin
Büyük çocuklara ve ergenlere belli ölçüde özel yaşam şansı tanıyın
Onları korumak için bilmeniz gerekenleri sorun ancak çok da meraklı ve müdahaleci davranmayın
Genellikle zamanı geldiğinde ve sizin de yargılamadan dinleyeceğinizi hissettiklerinde zaten size anlatacaklardır
Yardım alın
Çocuğunuz sürekli yalan söylüyor veya açıkça ortaya koyulduğu halde gerçeği kabullenmekte zorluk yaşıyorsa, bir çocuk psikiyatrisi uzmanı hekimden yardım alın
UNUTMAYIN!
Doğruyu söylemek çocukların doğuştan bildiği bir şey değil, zaman içinde öğrendiği bir şeydir
Küçük çocuklar anne-babalarını memnun etmeyi her şeyden daha fazla isteyebilirler Sizi üzeceğini düşünmeleri durumunda gerçeği söylemekten kaçınabilirler
Çocuklara gerçek ve gerçek olmayan arasındaki farkı öğretin ancak çocukların bunu gerçekten kavramalarının zaman alacağını unutmayın
Doğruyu söylemenin sizin için neden önemli olduğunu anlatın
Kendiniz de doğruları söyleyerek iyi örnek olun