|
Çocuk ve yalan ÇOCUK VE YALAN Çocukların Yalan Söyleme Nedenleri: Çocukların yalan söylemesinin çok çeşitli nedenleri vardır. Fakat bu nedenlere değinmeden önce, yalan söylemenin öğrenilen bir davranış olduğunu ve hiçbir çocuğun yalan söylemeyi kendiliğinden keşfetmediğini belirtmek gerekir. Çünkü yalan, çocuğun doğuştan getirdiği bir özellik değildir. Çocuk yalan ile bir şekilde tanıştırılır ya da tanışmak zorunda kalır. Çocuğun yalanı öğrenmesinde en önemli etkenlerden ilki, ebeveynlerinin yalan konusundaki tutumudur. Ebeveynler küçücük de olsa, pembe de olsa, çok nadiren de olsa yalan söylüyorsa, çocuk bu davranışı taklit edecektir. Ebeveynleri çocukların en önemli modelleridir. Ebeveyn yalanını küçük ya da iyi niyetli diye nitelendirse de çocuk için yalan yalandır. O, yetişkin gibi sınıflandırma yapamaz ve küçük ya da büyük, iyi niyetli ya da kötü niyetli fark etmeksizin yalanın her türlüsüne başvurabilir. Ebeveynlerin okul öncesi çocuğun gelişim özelliklerini bilmemesi de çocuğun yalanı öğrenmesini olumsuz etkiler. Çünkü bu, çocuğun normal olan gelişim özelliklerini ebeveynin yalan söyleme şeklinde nitelendirmesine neden olabilir. Halbuki bu dönemde (özellikle 5 yaş öncesi) istisnai durumlar olsa da çocukların çoğu, yalanı kasıtlı olarak kullanmazlar. (Geçen haftaki yazımızda bu durumun nedenlerine -gerçek ile hayali/rüyayı ve canlı ile cansızı ayırt edememe, zaman kavramının net olmaması, benmerkezci yapı- kısaca değinmiştik.) Çocuk daha yalan diye bir şeyin varlığından bile habersizken ebeveynin yalan konusundaki suçlamalarına ya da açıklamalarına maruz kalır. Böylece yalan kavramı ile erken tanışmış ve bu konuda erken uyarılmış olur. (Okul öncesi dönemde dahi olsa, çocuk eğer ki kasıtlı yalan söylüyorsa, bu durum ciddiye alınmalı ve nedeni araştırılmalıdır.) Ebeveyn, çocuğun yalanı öğrenmesinde önemli bir etken olsa da, tek etken değildir. Ebeveynleri gerçekten yalana hiçbir şekilde başvurmasa bile, çocuk yine de sokakta oynadığı, anaokulunda yanında oturduğu arkadaşından, çok sevdiği amcasından / teyzesinden yalanı öğrenebilir. Ayrıca TV nin de bu husustaki etkisi azımsanmayacak derecededir. Çocuk, yalan söylemeyi bir kere öğrendikten sonra onu hangi amaçla kullanacağı artık kendisine kalmıştır. Türlü türlü nedenlerden dolayı yalana başvurabilir: 1. Çocuğun yalan söylemesinin en temel nedenlerinden birisi baskıcı bir disiplin anlayışıdır. Çocuk çoğunlukla cezadan kaçmak için kendini savunma amacıyla yalana başvurur. Hele ki işlediği bir kabahat sonucunda çocuğuna, doğruyu söyle kızmayacağım vaadinde bulunup doğruyu duyduktan sonra hem kızıp hem de üstüne ceza veren ebeveyn, çocuğuna, yalan söylemekten başka çare bırakmamıştır. Sürekli katı kurallara tabi tutulan çocuk da üzerindeki baskıdan dolayı kuralları çiğneyip yalana başvurur. Ebeveynler çocuklarına ılımlı bir disiplin uygulamalıdırlar (Bknz: "Çocuk ve Disiplin"). 2. En az yukarıdaki kadar temel olan bir diğer etken de ebeveyn ile güvensiz ilişkidir. Çocuk, ebeveyninin sevgisinin koşula bağlı olduğunu düşünüyorsa, yerine getirmediği her koşulda ebeveyninin sevgisini kaybetmekten korkabilir ve bu nedenle yalan söyleyebilir (arkadaşının dizinin kanatan çocuğun, arkadaşları ile iyi geçinmezse kendisini sevmeyeceğini söyleyen annesine suçunu itiraf etmemesi). Yine, ebeveynin beklentileri yüksekse, çocuk onların gözünden düşmemek, onları hayal kırıklığına uğratmamak için yalan söyleyebilir (Karnesinde zayıfı olursa ailesinin çok üzüleceğini düşünen çocuğun karnesinin üzerinde oynama yaparak ailesini yanıltması gibi). Ebeveynler çocuklarına, hata yapsalar dahi onları her zaman seveceklerinin güvencesini vermelidirler. Bu güven duygusu çocuğun hem şimdiki, hem de ileri dönemdeki yaşantısında sağlıklı ve mutlu bir birey olması için en temel ihtiyaçlarından birisidir. 3. Çocukların yalan söylemelerinin diğer bir nedeni ise ilgi çekmektir. Ailesinin yalan konusunda hassas olduğunu hisseden çocuk özellikle yalan söyleyerek, bir şekilde dikkatleri üzerine çekmek isteyebilir. Çünkü çocuk için önemli olan, ebeveynlerini bir şekilde kendisi ile uğraştırmaktır, sonunda dayak yiyeceğini bilse bile. Bu bağlamda, ailesinin yalan söylemesine kızması kadar, yalan konusunda telaşlanması da çocuğu amacına ulaştırır. Bazen de özlemleri, yetersizlik ve eksiklik duyguları yoğun olan çocuklar arkadaşları arasında ya da çevresinde bir yer edinmek amacıyla ilgi çekme yalanlarına başvurabilirler (8 yaşındaki bir çocuğun arkadaşlarına 20 yaşındaki birini dövdüğünü söylemesi gibi). 4. Çocuklar, sorumluluktan kaçmak için de yalana başvururlar. Bazen gerçekten sorumluluk ağır olabilir, bazense tamamen üşendikleri için yapmak istemeyebilirler. Ebeveynler çocuğa sorumluluk verirken yaşına uygun olmasına dikkat etmelidirler. Bazen yalan, bütün bunların dışında, bir davranış bozukluğu olarak karşımıza çıkabilir. Bu durumda mutlaka bir uzmana danışılmalıdır. Çocuğun yalan ile tanışması yukarıda da bahsettiğimiz gibi her zaman aileden kaynaklanmaz. Fakat kaynağı nereden olursa olsun yalanın alışkanlık ya da bir sorun haline gelip gelmemesi büyük oranda ailenin yalan konusundaki tutumuna bağlıdır. Böyle bir durumda, öncelikle yalanın nedeni bulunmalı, sonrasında ise aile bu durumda nasıl davranması gerektiğine karar vermelidir. Gerekirse bir uzmana danışabilir. Psikolog Canan Cantürk |
| SAAT: 13:39 |
vBulletin® Copyright ©2000 - 2025, Jelsoft Enterprises Ltd.
User Alert System provided by
Advanced User Tagging v3.2.6 (Lite) -
vBulletin Mods & Addons Copyright © 2025 DragonByte Technologies Ltd.