Medineweb Forum/Huzur Adresi - din psikolojisi-2. ve 3.hafta özeti

din psikolojisi-2.hafta özeti
DİN PSİKOLOJİSİNİN TEMEL KAVRAMLARI
Psikoloji:
Psikoloji, “psyche” ve “logos” kelimelerinin birleşiminden oluşmuş bir kavramdır. “psyche” ruh “logos” ise bilgi ya da bilim anlamında kullanılmakta olup ikisinin birleşmesinin sonucu “ruh bilgisi” anlamı ortaya çıkmaktadır.
Psikoloji insan zihnini, onun iç dünyasını, bu dünyanın dışa yansıyan yönünü ve insanlarla olan ilişkilerini bir bütün halinde araştıran bir bilim dalıdır.
Din:
Din,mukaddes olanın içte yaşanması ve yüceltilmesidir. Din, ferdin insanüstü yüce bir varlığa yönelmesi ve ona içten bağlanması faaliyetidir. Din, fertlerin kendi gücünü aşan, görülmeyen ilahi kudretin varlığını gönülden kabul ve dille tasdik etmeleridir.
İnanç:
İnanç, fertlerin duygu yoğunluğunu ön plana çıkararak değer verdikleri bazı güçlere yönelmeleri ve bağlanmaları şeklinde izah edilir. Bütün dinler birer inanç sistemleridir. İnanç, inanma kavramının olgunlaşmış halidir. İnanç, İman, güvenmek, tasdik, boyun eğmek, yönelmek anlamlarına da gelmektedir.
Dini Duygu:
Ruhun derinliklerine kök salmış, dinle ilgili verilerin, yaşantının ya da dini anlamı olan objelerin insan ruhunda meydana getirdiği bir değişim olarak değerlendirilir.Dini duygu, W. James’e göre dindarlığın ilk ve en derin kaynağı olarak gösterilmektedir.
Dini Tasavvur:
Beş duyu yoluyla zihne alınan dini obje, kavram ve olayların zihinde yeniden canlandırılması ve şekillenmesine dini tasavvur denilmektedir.
Dini Düşünce:
Dinle ilgili olarak zihne alınan bilgilerin, dini olayların, dini sembollerin ve motiflerin herhangi bir konuda birbirleriyle olan etkileşimi sonucunda ortaya çıkan yeni bir dini hükümdür.
Dini Pratikler:
Dine mensup ya da dindar olan kişilerin bu özelliklerini yansıtırken belli fiil, tutum ya da davranışlar göstermeleridir. Mesela ibadetler.
Dini Algı:
Beş duyu yoluyla dinle ilgili obje ve olayların zihne alınması ve belleğe yerleştirilmesihadisesidir.
Dini Benlik:
Kişinin içten gelen enerjisine karşı; aldığı dini eğitim, dini bilgi ve inanç düzeyinin yönlendirmesi neticesinde bu iç enerjinin dengelenmesiyle ortaya çıkan benliğe, dini benlik adı verilmektedir.
Dini Kişilik:
Ferdin doğuştan getirdiği (fıtrat) özelliklerin ve daha sonra çevrenin etkisiyle şekillenen karakter yapısının birbirini tamamlamasıyla oluşur.
Ruh:
“Sana ruhu sorarlar; de ki ruh Rabbimin emrinden veya emri cümlesindendir”. Daha açık söylemek gerekirse, ruh ancak Allah’ın bileceği bir iştir.
Nefs:
Lügatte can, kan, ruh, su, ceset, hava, bir şeyin cevheri (özü) hakikati ve hududu, azameti ve yavuz göz (yaman) anlamlarına gelmektedir.Bilindiği üzere nefs kavramından genellikle iki anlam çıkarılmaktadır;
1- İnsanda gazap ve şehvet kuvvetlerini bir arada toplayan nefistir.
2-Ruh ve kalbin ikinci anlamı ilerde göreceğimiz rabbani, ruhani ve latif olan idrak eden, bilen tanıyan, isteyen talep eden, inanan vb. olan nefstir.
Kalp:
Zihin merkezi olan beyinden sonra psikolojik faaliyetlerin ikinci merkezi olarak bilinir. Gazali, kalbi yürek ve gönül manasında olmak üzere iki farklı şekilde değerlendirmiştir. Birincisi çam kozalağı şeklinde olan bir et parçasıdır. İkinci olarak kalp, rabbani ve ruhani bir lâtife ve inceliktir.
Akıl:
Akıl insanoğlunun doğruyu yanlıştan ayırabilme ve anlama melekesidir.
Mistik:
Akıl dışı, sır, batini tecrübe ve şuur hallerini ifade eden bir kavramdır.
Tutum:
Bireylerin belirli bir kişiyi, bir grubu, kurumu veya bir düşünceyi kabul ya da reddetme seklinde gözlenen, duygusal bir hazır oluş hali veya eğilimidir, davranıştır. Duygu, düşünce ve davranış öğesi olmak üzere üç öğesi vardır.
Dini Davranış:
Kutsalla ilgili olarak ortaya konan fiiller aynı zamanda dini davranış olarak belirlenir. Ferdi olarak çok dua ve ibadetler şeklinde dışa vurulur. Sosyal davranışlar olarak, insanlara yardım etme, onların dertleriyle dertlenme şeklinde ortaya çıkar.
Sezgi:
Başkasında yaşanan bir halin, belirlenen özellikleri doğrultusunda ve daha önce yaşadığımız oranda içte hissedilmesidir.

din psikolojisi-3.hafta özeti
GENEL PSİKOLOJİ VE DİN PSİKOLOJİSİ
Din psikolojisi, genel psikolojinin bilim olması ve gelişiminden sonra ortaya çıkan bir bilim dalıdır. Din psikolojisini genel psikolojiden ayıran en önemli fark sadece inanan insanı ele alıp incelemesidir.
Din Psikolojisinin Tanımı:
Dinin, insan ruhundaki temel özelliklerini vedavranışlara yansıyan etki durumlarını araştıran bir disiplindir.
Din Psikolojisinin Konusu:
Konusu öncelikle inanan insandır. Diğer bir ifadeyle inanan insanın dini yaşayışını, birey ruhundaki görünümünü, sübjektif yönlerini ve iç yaşantının dışa yansıyan tezahürlerini inceler.
Din Psikolojisinin Amacı:
Dini yaşayışın, gerek kendimizde gerekse başkalarındaki psikolojik öğelerini tanımaya çalışmak ve bunları metotlu bir biçimde araştırarak bilimsel gerçekler halinde ortaya koymaktır.
Din Psikolojisinin Metotları:
Öteki ilimlerden ayrılan özelliklerinden birisi, kendine özgü metotlarının bulunmasıdır. Din Psikolojisinde uygulanan metotları W Pöll’e dayanarak akıl ve tecrübeden hareketle iki ana grupta toplamak doğru olacaktır. Bunlar Düşünceye Dayalı Metotlar ve Tecrübî Metotlardır.
Düşünceye Dayanan Metotlar:
Düşünceye dayalı metotlar, doğrudan doğruya tecrübeye dayanmayan veya tecrübî metotların girmediği yerlerde belli kavram, düşünce ve kurallardan hareket ederek uygulanan metotlardır. Bunları da üç grupta toplamak mümkündür:
1-Dini Esaslara Dayalı Açıklama Metodu
Dini esaslara dayalı açıklama metodunun hareket noktası, dinin mukaddes kitabıdır, yani o açıklamalarını kutsal kitaba dayanarak yapmaya çalışır. Günahkâr insanın Allah’a yönelmesi olayı
2-Fenomenolojik Metod
Ruhsal yaşayışları ciddi ve ayrıntılı bir şekilde anlamaya çalışarak tasvir eden bir metottur, Fenomenolojinin kurucusu olan Edmund Husserl’dir. Bu metoda örnek olarak Allah’a yönelmiş dua eden bir kimse tasavvur edilebilir.
3- Analitik Metod
Bu metoda da bir nevi tasviri metod demek mümkündür. Bu metotta başkalarının duyduğunu ve yaşadığını kendini onların yerine koyarak, empati yapmak şeklinde tezahür eder.
Tecrübî Metodlar:
Tecrübî metotların çok daha güvenilir, kontrol edilebilir ve değiştirilebilir olması sebebiyle duygu ve düşünceye dayalı metotlardan daha fazla kullanılır. Din psikolojisinde araştırmalarında kullanılan en önemli metotlar gözlem, anket, mülakat ve test metotlarıdır.

Gözlem: Deneysel metodların başında hiç şüphesiz gözlem (müşahede) metodu gelmektedir. Gözlemde esas olan hedefin belirlenmesi ve sistemli bir şekilde onun gerçekleştirilmesidir.

Kendiliğinden meydana gelen olayların meydana geliş sırasında dikkatli bir şekilde gözlenmesine ve anlaşılmaya çalışılmasına tabii halde gözlem denir.
Belli bir deneme yerinde ve önceden hazırlanan şartlar altında ortaya çıkan olayların meydana gelişlerini düzenli ve dikkatli bir şekilde incelemeye kontrollü gözlem denir.
Kişinin yalnızca kendi kendini gözleme ve incelemesine sübjektif metod denir.
2) Anketler: Anket belli dini yaşayışları incelemek gayesiyle belirlenmiş çok sayıda kişilere uygulamak üzere sistemli bir şekilde hazırlanan sorular demetinden oluşmaktadır. Anket metodu Din Psikolojisinde sık sık kullanılmış bir metoddur. Bu alanda ilk defa Clarkçı psikologlardan S. Hall okulunda S. Hall ve E. D. Starbuck uygulamışlardır.
3) Görüşme Metodu (Mülakat): Burada dikkatli ve özenle hazırlanmış karşılıklı görüşme ve konuşmanın uygulanması söz konusudur; bir başka deyişle, o ferdin doğrudan doğruya araştırıcı ile fert arasında geçen sorulu cevaplı bir görüşmeden ibarettir.
4) Test: ferdin dini tutum ve davranışları olmak üzere dini istidat, kabiliyet, duygu, düşünce, tasavvur, istek, eğilim, merak ve benzerlerinin ölçülmesin de standart hale getirilen çeşitli testlerden oluşur.
Psikolojinin Diğer Bilimlerle İlişkisi
Din Psikolojisinin yararlandığı bilim dallarını iki grupta toplamak mümkündür.
1- Psikolojik bilimler. 2- Dini bilimler
Psikolojik bilimler, Genel, Gelişim, Şahsiyet, Bireysel, Sosyal, Pedagojik,
Derinlik Psikolojisi, Psikoterapi, Psikopatoloji vb.leridir.
Dini bilimler, Dinler Tarihi, Tefsir, Hadis, İslam Tarihi, Din Sosyolojisi, Din Felsefesi, Mukayeseli Dinler Bilimi, Din Fenomenolojisi, Dini Antropoloji ve Etnoloji, Dini Hukuk, Dini Sanat vb.leridir.