GÜNÜMÜZ İSLAM DÜNYASINDA ANA DİNİ AKIMLAR

GELENEKÇİ OLUŞMLAR:
– sadece Müslümanlar arasında intikal etme özelliliğini dikkate alırlar.
– Liderleri şeyh,üstad,Mevlana,alim,imam,lakaplarla anılır.
– Silsile sistemi ,bu günü geçmişe bağlar.
– Meseleler karşısında Akli olanlardan ziyade nakli çözümler tercih edilir.

SELEFİ GELENEĞE YASLANAN OLUŞUMLAR VE VEHHABİLİK HAREKETİ

SELEF(ÖNCEKİLER) : sahabe , tabiin,tebe-i tabiin neslinin yani selefin yaşamış olduğu gibi İslami anlamak ve yaşamak hedefidir.nas(kuran ve sünnet),a dayalı yaşarlar.
HALEF ( SONRAKİLER): kuran ve sünneten uzaklaşarak, akılla uygulanan dini metodları ,itikadi ve fıkhi mezhep kurucularına tabi olmaları tarikat öğretileri ile dini hayat yaşamaları selefi akımca bidat sayılmıştır.
– fırkai Naciye(kurtuluşa eren topluluk)
– ehli istikamet(doru yolun mensupları)
– dorudan hadislere dayalı yaşadıkları için EHLİ HADİS olarak adlandırmışlardır.

VEHHABİLİK:
– Muhammed b. Abdülvehhab,ehli hadis geleneği üzerine vehhabiliği tesis etmiştir.
– DÜŞÜNCESİ:
– İman; tasdik, ikrar ve ameldir.artar ve eksilir.
– ALLAH ın zatına ve tüm sıfatlarına Kuran ve hadislerle haber verildiği üzere inanmak gerekir
– Müteşabih ayetleri ve haberi sıfatları tevil etmek caiz değildir.
– Uluhiyet tevhidi üzerinde önemle durur ve şefaatin sadece ALLAH ın izni ile ve ahırette olacağı nı söylemiştir.
– Hz. Peygamber den ve sahabeden,veli zatların ruhlarından bu dünyada şefat beklemenin şirke sebep olduğunu belirtir.
– TEVESSÜL(hz.peygamberi,velileri aracı kılma) eleştirmiştir.
– Türbe mezar ziyaretlerinde dualrda ölmüş şahsı şefaatçı yada aracı kılma ihtimali bulunduğundan kabir başında namaz kılmak ,dua etmek gibi amelleri şirk olarak değerlendirir
– İSTİMDAD(yardım isteme) , rabıta (irtibat kurma) gibi tasavvufi davranışları uluhiyet tevhidine ters olarak kabul eder.
– Bir mürşide bağlanarak dini yaşamak insanı şirke götürür.
– İman ile amel bütündür.
– BİDAT: Kuran ve sünnette olmayan ,sonradan ortaya çıkan bir kavramdır.vehhabilkte öne çıkmıştır.
– Siyasi itikadi mezhepler ,tarikatler,kelam,ve felsefe meşguliyeti bidat olarak kabul edilir.
– Vehhabiler Müslümanları tekfir ederek haricilikle vasıflandırılmıştır.

MEDRESE GELENEĞİNE YASLANAN OLUŞUMLAR
DİYOBENDİYE:
– sipahi ayaklanmasında İngiliz sömürgeciliğinden büyük yara alan Müslümanların eğitimine ağırlık verilmesi gerektiğini düşünen bir gurup alimin ,öncülüğünde başlatılmıştır.
– Bu medrese hareketi,ehli sünnete esasları ve Hanefi fıkhına göre öğretimi esas almıştır.
– Diyobend ulemasının özellikle üzerinde durduğu husus,islamın tüm yabancı unsurlardan arındırılmasıdr.
– Eğitim ve öğretimin yanında Hindistan nın bağımsızlık mücadelesinde ,İngilizlerle işbirliği yapmamıştır
– Osmanlı hilafetini tanıyarak Osmanlının ayakta kalma davasını her alanda savunmuştur.
– Nakşibendilik etkindir medresede.
– Tarikatı taklit anlayışıyla değil,eğitim ve yaşama biçimi olarak ele almıştırlar.medrese müfradı içinde tasavvufi eğitimede yer verilmiştir.
– Bu gün Pakistan ,Hindistan, Afganistan da bu medreselerin sayısı onbinlere ulaşmıştır.

CEMAATİ TEBLİĞ:
– kökeni diyobendiliğe dayanır.
– Medrese faaliyetlerini halkın ıslahı için yeterli görmeyen MEVLANA İLYAS ve oğluMEVALANA YUSUF tebliğ yöntemleri geliştirmiştir.
– Cemaatin altı prensibinden biri TEFRİĞ-İ VAKTİ :tebliğ yapmak için dünyevi işlerinden gönüllü olarak zaman ayırmayı taahhüd eden kişiler cemaate alınır ve eğitilirler.
– Cemaat üyesi tebliğ içişn kırkgününü ayırıp ,kapı kapı ,şehir şehir ülke ülke dolaşıp zamanından ,parasından,rahatından fedakarlıkta bulunacak böylece hz peygamberin izinden gitmiş olacak ve karşılığını almayı ahırete bırakacaktır.
– Resmi üyelik sistemleri ,bürokratik ,siyasi organizasyonları ,büroları yoktur.
– Dergi yada akademik yayınları tebliğ aracı olarak kullanmazlar
– İçlerinden Müslümanların karşılaştığı çağdaş sorunlara çözümler sunabilecek bir aydın veya alim yetişmemiştir.
– Bunlara rağmen uluslar arsı İslami hareketlerin birisidir.

TALİBAN:
– Pakistan ile Afganistandaki Diyobend medreselerinde dini eğitim gören talebelere verilen addır.
– Müslüman gurupların arasında çıkan iç savaş afganistanıın istikrarını bozunca Taliban medreseden çıktı ve örgütlenip silahlanarak 1995 te itibaren ülkenin büyük bölümünü ele geçirdi.
– 11 eylül 201 saldırılarından sorumlu tutuldu.
– Taliban hareketinin kendinden olmayanı dışlayıcı ,baskıcı ,dar görüşlü ,şiddete dayalı fikir ve uygulamalarına bakılınca HARİCİ zihniyet yapısı bu oluşumda etkili olmuştur.
– Taliban hanefidir. Ama uygulamada gelenekselliği takip etmesi yenilklere kapıyı kapatmıştır.

TARİKAT GELENEĞİNE YASLANAN OLUŞUMLAR
İnsanın zikir ve riyazat yoluyla manevi dünyasını her türlü günah ve kötü huydan arındırması ve Allah rızasını kazanmasını metod olan tasvvuf tarihi süreçte tarikat adını alıştır.

BİRELVİYE:adını kurucusu Ahmed Rıza Han Birelvi den almıştır.
– diyobendiyede olduğu gibi Medrese- tarikat birlikteliği vardır.birelvide tarikat geleneği baskındır.
– Hanefi mezhebine göre eğitim veren medreseleri bulunmaktadır.

ISLIHATÇI OLUŞUMLAR:
KÜLTÜREL ISLAHATÇILIK: said nursi.tabandan tavana
SİYASAL ISLAHATÇILIK: tavandan tabana.arap ülkesindeki ihvanı müslimin hareketidir.
İHVANI MÜSLİMİN:hasan el benna kurucusu.
CEMAATİ İSLAMİ : ebul ala mevdudi
SEYYİD KUTUB: ESERİ Fİ ZİLALİL KURAN
YOLDAKİ İŞARETLER (me alim fit tarik) Müslüman ve cahili diye ikiye ayırır.
Benna ve mevdudiden darül İslam,darül harp kavramlarıyla ayrılır.

MODERNİST OLUŞUMLAR
XIX yy.ikinci yarısı XX. Yy.ilk çeyreği hüküm sürmüştür.
– modernzm , ticaretten felsefeye her şeyin sorgulanmasının gerekliliğini savunur.
– İslam modernistleri İslam medeniyetinin çöküş nedenini ‘’ bugüne İslam diye gelen din’’ tezini ileri sürerek dinin kaynaklarını ,anlaşılma usullerini,ve geleneğini derin bir sorgulamaya tabi tutmaktadır.
– Oysa gelenekte KURAN onun hayata uygulanmış şekli sünnet
– Kuran ve sünnetin Müslümanlarca yaşanması icma
– Tecrübelerle akıl yürütme yöntemi kıyas
– Kaynak olarak değerlenmekteydi .islam modernizmi ise ‘’onun doğru anlaşılması’’ için çalışacaktır

METİNSEL MODERNİZM:
ayetlerin metinsel manalarını tümüyle evrensel kabul ettiler ve ayetleri ‘’güncelleştirme’’yoluyla çözüm arayan güncel olaylara tatbik ettiler.
Seyyid ahmed han ve Muhammed abduh gibi..

TARİHSEL MODERNİZM:
metinsel modernizmi ‘’Kuran ın indiği tarihsel şartları ‘’ görmezden gelmelerini eleştirmişlerdir.
Pakistanlı Fazlurrrahman tarihselci modernizmin öncüsü sayılır.
FAZLURRAHMANIN FİKİR SİSTEMİ:değişimin bir zorunluluk olduğu ilkesine dayanır.müslümanların geri kalması değişim gerçeğinin anlaşılmamasından kaynaklanmıştır.KURAN bu çağa hitabı tekil hükümler vasıtasıyla değil,tevhid, adalet, hürriyet , eşitlik, şura gibi KURANIN EVRENSEL İLKELERİYLE olur.
ELEŞTİRİLEN YÖNÜ:Ayetlerin sünnet ve icma dikkate alınmadan yorumlanmasının keyfilikler taşıdığı belirtilmiştir

MODERNİZM KARŞITI ÇAĞDAŞ BİR SÖYLEM OLARAK GELENEKSELCİLİK
Bütün dinlerin özünde bulunduğunu idda ettikleri EZELİ HİKMET kavramı esas alınarak dünyayı ve çağın olaylarını yorumlayıp,anlamdırmaktadırlar.