Medineweb Forum/Huzur Adresi - Atauzem islam tarihi 2.ünite özet

2.ünite özet

EMEVİLERİN YÜKSELİŞ DÖNEMİ

Emevîler en parlak dönemlerini, Muâviye’den sonra Emevî Devleti’nin ikinci kurucusu olarak kabul edilen Abdülmelik b. Mervan döneminde (685-705) yaşamışlardır. Onun döneminde iç güvenlik sağlanmış ve dışa dönük fetihler gerçekleştirilmiştir.

Abdulmelik halife olduğunda Sûriye ve Mısır hariç diğer yerler Emevî hakimiyetinde değildi. Onu döneminde Abdullah b. Zübeyr, Muhtar es-Sakafî ve Hâricîler gibi muhalif gruplar vardı. Abdülmelik bu muhalif gruplarla mücadeleye karar verdi.

Öncelikle Ubeydullah b. Ziyad komutasındaki bir orduyu Hz. Ali taraftarları adına hareket eden ve Kûfe’yi hakimiyetinde bulunduran Muhtar es-Sakafî üzerine gönderdi. Ancak Ubeydullah’ın ordusu yenilgiye uğradı ve kendisi de öldürüldü.

Diğer taraftan muhalif gruplar arasında zaman zaman ortaya çıkan savaşlar Abdülmelik’in işine yaradı. Nitekim Abdullah b. Zübeyr’in kardeşi ile Basra valisi Mus’ab ile Muhtar es-Sakafî arasında çıkan çatışmada Muhtar öldürüldü ve ordusu da mağlup edildi. Böylece muhalif gruplardan biri Mus’ab’ın ordusu tarafından çökertilmiş oldu.

Abdülmelik, bir süre sonra sırasıyla önce Mus’ab’ı, daha sonra da Abdullah b. Zübeyr’in Horasan valisi Abdullah b. Hazim’i yenilgiye uğratarak etkisiz hale getirdi.

Böylece Sûriye ve Mısır’ın yanında Irak ve Horasan da Emevîlerin hakimiyeti altına girmiş oldu. Abdulmelik, Abdullah b. Zübeyr ile mücadele için de Haccâc b.Yusuf’u ordu komutanı olarak görevlendirdi.

Haccâc, uzun süren mücadeleler neticesinde Abdullah b. Zübeyr’i öldürdüğünden kendisine ödül olarak Hicaz, Yemen ve Yemâme bölgesinin valiliği verildi. Bir süre sonra Irak genel valiliğine atanan Haccâc, Hâricîler ve Şiileri de önemli ölçüde güç kaybına uğratmıştır.

Ancak Haccâc’ın aşırı sert tutumu, kendi adamlarını da isyan ettirmiştir. Nitekim Haccâc tarafından Sicilya valiliğine atanan Abdurrahman b. Muhammed b. Eş’as, devletin temellerini sarsan bir isyan başlatmış ve Basra ile Kûfe’yi ele geçirmiştir.

Fakat Haccâc, Deyrü’l-Cemâcim Savaşı’nda bu isyancıları da yenilgiye uğratmıştır. Böylece iç güvenlik önemli ölçüde sağlanmıştır.

Dış politikaya gelince; Müslümanlar arasında yaşanan bu iç çatışmalardan yararlanan Bizans, zaman zaman Emevî Devleti’ne saldırılarda bulunmuş, bu saldırıların durdurulması için Abdülmelik ağır vergiler ödemek zorunda kalmıştır.

Ancak iç güvenliğin sağlanmasından sonra vergi ödemeye son verilmiş ve Bizans’a karşı fetih hareketleri başlatılmıştır. Bir taraftan kaybedilen topraklar geri alınmış, diğer taraftan da Erzurum gibi bazı yeni şehirler fethedilmiştir.

Kuzey Afrika’da Bizans hakimiyeti kırılmış, Bizans kontrolündeki Berberîlerin isyanları bastırılmış ve Kayravan ve Kartaca yeniden ele geçirilmiştir. Böylece Abdülmelik, kendisinden sonraki nesillere iç güvenliği sağlanmış ve büyümeye hazır bir devlet bırakmıştır. Oğulları Velid ve Süleyman’ı da veliaht tayin etmiş ve 705 yılında vefat etmiştir. Onun ölümünün ardından Velid halife olmuştur.

Velid b. Abdülmelik dönemi (705-715), büyük fetih hareketlerinin yaşandığı bir dönemdir. Bu dönemde Kuteybe b. Müslim Maveraünnehir’de Buhârâ ve Semerkant gibi önemli şehirleri fethederek Çin sınırına kadar gelmiş ve Çin hükümdarını vergiye bağlamıştır. Muhammed b. Kasım, Hindistan’da Sind b ölgesinde Deybul, Brahmanâbâd, Mutlan ve İndus’u fethetmiştir.

Mesleme b. Abdülmelik ve Abbas b. Velid, Anadolu’nun içlerine doğru ilerleyerek Amasya, Yalvaç ve Ereğli’yi ele geçirmişlerdir.

Târık b. Ziyâd ve Mûsâ b. Nusayr, Kuzey Afrika’dan İspanya topraklarına geçerek Pirenelerin güneyine kadar bütün bölgeyi fethetmişlerdir. Böylece ülkenin sınırları Türkistan’dan Fransa içlerine, Anadolu’dan Hindistan’a kadar genişlemiştir.

Ülkenin imarına büyük önem vermesi, dindarların üstündeki baskıyı kaldırması ve dindarlığıyla meşhur Ömer b. Abdülaziz’i Medine valiliğine getirmesi ve dolayısıyla İslâm’ın devlet dini olarak yükselmesine hizmetiyle tanınan Velid, babasının ikinci veliaht tayin ettiği kardeşi Süleyman’ı bu makamdan uzaklaştırıp tahtını oğluna bırakmak istemişse de bu isteğini gerçekleştiremeden vefat etmiştir.

Dolayısıyla onun vefatı üzerine kardeşi Süleyman hilafet makamına geçmiştir.