Omu ilitam fıkıh usulü 1.ünite
 

Fıkıh Usulu 1. Ünite Çalışma Soruları
FIKIH USULÜ 1. ÜNİTE ÇALIŞMA SORULARI
1. “Fıkıh Usulu”’de Fıkıh kelimesi ne manaya gelir?
Cevap: lügatte “bilmek, anlamak” “Ser’î amelî hükümleri tafsilî delillerinden alarak bilmektir

2. “Fıkıh Usulu”’de usul kelimesi ne manaya gelir?
Cevap: Usûl” kelimesi “asıl” kelimesinin çoguludur. Dildeki karsılıgı “üzerine baskası dayandırılan sey (mübtenî)”dir.

3. Asl kelimesinin diğer manaları nedir?
Cevap: Delil, racih (üstün/ tercihe şayan), kaide (kural), müstehap.

4. Fıkıh Usulünün konusu (mevzuu) nedir?
Cevap: Şer’i Deliller ve Şer’i Hükümlerdir

5. Fıkıh Usulünün gayesi nedir?
Cevap: Şer’î amelî hükümlerin, yine Şer’î delillerden nasıl çıkarılacagını ögretmektir.

6. Fıkı usulünü öğrenmenin faydaları nelerdir?
Cevap: 1- Fıkhi hükümlerin şahsi arzu ve görüşlere göre değil birtakım kurallara göre verildiğini bilir 2-Kişi bu sayede mezheplerin dayandığı kaynak ve delillere vakıf olur 3-Müctehit Bu usul kurallarına riayet edilerek yeni meseleler hakkında hüküm verebilir 4-Allah Teala’nın dinî hükümleri koyarken gözettigi gayeleri (hikmet-i tesri’) bu ilim sayesinde ögrenebilir
7. Fıkıh usulü müstakil bir ilim olarak ne zaman ortaya çıkmıştır?
Cevap: Hicri 2. Asrın sonlarında
8. Fıkıh usulü teorik olarak ne zamandan beri vardır?
Cevap: Fıkıh usulü fıkıhla birlikte dogmustur. Hatta Abdülkerim Zeydan’ın ifadesiyle, fıkıh usulünün, fıkhın dogusundan önce mevcut oldugunu söylemek de mümkündür.

9.Fıkıh usulü sahasında ilk eser yazdığı varsayılan ancak günümüze ulaşmamış eserler kimindir?
Cevap: İmam Ebu Yusuf. İmam Muhammed

10. Günümüze ulaşmış ilk fıkıh usulü Kitabı kime aittir?
Cevap: “er-Risale İmam Şafii”

11. İmam Şafii e ait er-Risale adlı eserde hangi konular işlenmiştir?
Cevap: Kur’an ve onun hükümleri açıklama metodu, Sünnet ve Kur’an ile münasebeti, nâsih-mensuh, haber-i vahid, hadislerin gizli kusurları (illet), icma, kıyas, istihsan, içtihat ve ihtilaf gibi önemli konulara yer vermistir.

12. Fıkıh usulü yazımında hangi metodlar vardır?
Cevap: 1- Mütekellim Metodu 2-Fukaha Metodu 3-Memzuc Metodu

13.Mütekellim metodunun özelliği nedir?
Cevap: Bu metodun özelligi, usul kurallarının, deliller ve burhanların gösterdigi yönde belirlenmesidir Bu metotla en çok eser veren âlimler, Sâfiî mezhebi âlimleri olması hasebiyle, bu metot “Sâfiiyye metodu” diye de isimlendirilmistir bu metodu Mutezile ile Sâfiîlerin dısında Mâlikîler ve Hanbelîler de kullanmıslardır.

14. Mütekellim metoduyla yazılmış eserler nelerdir?
Cevap: a. Kadı Abdulcebbâr (ö.415), el-Umd(e)
b. Ebu’l-Hüseyn el-Basrî (ö.463), el-Mu’temed. Bu kitap “el-Umd(e)”nin serhidir.
c. İ mâmu’l-Harameyn el-Ceveynî (ö.487), el-Burhân
d. Gazalî (ö.505), el-Mustasfâ.
Yukarıda isimleri geçen dört eser, Mütekellimûn mesleginin dört diregi sayılmıstır.
e. Fahruddin er-Râzî (ö.606), el-Mahsûl. Bu eser, yukarıda isimleri geçen dört kitabın özetidir.
f. Âmidî (ö.631), el-hkâm fi Usûli’l-Ahkâm. Bu eser de, el-Mahsul gibi, yukarıda isimleri geçen dört kitabın özetidir.

15. Fukah metodunun özelliği nedir?
Cevap: Bu metodun özelligi, mezhep imamlarından nakledilmis bulunan fıkhî çözümlerden hareketle usûl kuralları olusturmaktır. Hanefiyye metodu olarak da isimlendirilmiştir.

16. Fukaha metoduyla yazılmış eserler nelerdir?
Cevap: a- Cassâs (ö.370), el-Fusûl fi’l-usûl
b- Debûsî (ö.430), Takvîmü’l-edille
c- Pezdevî (ö.482), el-Usûl
d- Serahsî (ö.483), el-Usûl
e- Semerkandî (ö.533), Mizânü’l-usûl fî netâici’l-ukûl
f- Abdulaziz Buhârî (ö.730), Kesfü’l-esrâr. Bu eser, Pezdevî’nin Usulü’nün serhidir.
g- Nesefî (ö.710), Menâru’l-envâr
h- bn Melek (ö.885), Serhu Menâri’l-envâr

17. Memzuc metodunun özelliği nedir?
Cevap: Hicri VII. Asırdan itibaren, Mütekellim ve Fukaha metodunu birlestiren yeni bir metot daha ortaya çıkmıstır ki, bu metoda “memzûc meslek” dendigi gibi “müteahhirûn meslegi” veya “müteahhirûn metodu” da denmektedir.

18. Memzuc metoduyla yazılmış eserler nelerdir?
Cevap: a- bnü’s-Saâtî (ö.694), Bedîu’n-nîzâm. Bu eser, yukarıda adı geçen Pezdevî’nin el-Usûl’ü ile Âmidî’nin el-hkam adlı eserleri birlestirilerek yazılmıstır.
b- Sadrü’s-Serîa (ö.747), Tenkîhu’l-usûl. Bu eser, Pezdevî’nin el-Usûl’ü ile Râzî’nin el-Mahsul’ü ve bn Hâcib’in el-Muhtasar’ını özetlenerek meydana getirilmistir. Bu eser daha sonra müellif tarafından et-Tavzîh adıyla serh edilmis, bu serhe de Allâme Teftazânî et-Telvîh adıyla bir hasiye yazmıstır.
c- Tâcüddîn bnü’s-Sübkî (ö.771), Cem’ül-cevâmi’. Müellif bu eserini yaklasık yüz eserden
derledigini belirtmistir.
d- bnü’l-Hümâm, (ö.861), et-Tahrîr
e- Molla Hüsrev (ö.885), Mir’âtü’l-vusûl ilâ ilmi’l-usûl
f- Muhibullah b. Abdissekür (ö.1119), Müsellemü’s-sübût. Bu eser, et-tahrir adlı eserin kopyası olarak degerlendirilmistir.

19. Sözlükte “rehber” ve “kılavuz” manasına gelir. Usulcülere göre, “üzerinde dogru düsünmek suretiyle haber türünden istenen seye (matlûb-ı haberî) ulasmayı mümkün kılan seydir.” Bu tarif hangi terime aittir? Cevap: Delil
20. Delilin çeşitleri nelerdir?
Cevap: 1. Naklî ve Aklî Deliller
2. Aslî ve Fer’î Deliller (İttifak Edilen ve htilaf Edilen Deliller)

21. Nakli ve akli delil nedir?
Cevap: Nakli delil; Naklî deliller, başkasının sözünü nakletmeye dayanan delillerdir. Bunların oluşmasında müçtehidin herhangi bir katkısı yoktur. Bunlar Kitap, Sünnet, icmâ, örf, şer’u men kablenâ ve sahabî kavlidir.
Aklî deliller; oluşmasında müçtedin katkısı bulunan delillerdir. Bunlar kıyas, istihsan, istıshâb, mesâlih-i mürsele ve sedd-i zerâi’dir.

22. Aslî ve Fer’î Deliller (İttifak Edilen ve htilaf Edilen Deliller) nelerdir?
Cevap: Aslî delil: Birinci derecede temel olan delil demektir. Bunlar, Kitap, sünnet, icmâ ve kıyastır
Fer’î veya talî delil: Yukarıdaki dört delile bağlı onlardan çıkarılmış ikinci derecede olan delil demektir. Bunlar da istihsan, mesâlih-i mürsele, örf ve adet, sedd-i zerâi’, istıshab, sahabî kavli ve şer’u men kablenâ’dır

23. Delillerin tertip ve sırası nasıldır?
Cevap: 1. Kitap (Kur’an-ı Kerim)
2. Sünnet
3. İ cmâ
4. Kıyas
5. Diger Deliller

24. Delillerin sıralamasının dayanağı nedir?
Cevap: Hz. Peygamber’den ve sahabîlerden yapılan nakillerdir. Hz. Peygamber Muaz b. Cebel’i Yemen’e kâdî olarak gönderirken ona sorusu ve aldığı cevap üzere hoşnutluğunu dile getirmesi (Bir mesele ile karşılaşırsam Kitaba, sünnete bakar onlarda bulamazsam ictihad ederim demesi)

25. Kitap nasıl tarif edilir?
Cavap: lügat manası “mektup”tur. Fıkıh usûlü ilminde Kur’an’la eş anlamlıdır: “Kur’an, Arapça olarak Hz. Peygamber’e indirilen, Mushaflarda yazılı, ondan tevatür yoluyla nakledilen, okunmasıyla ibadet edilen, Fatihâ Sûresiyle baslayıp Nâs Sûresiyle biten, beserin benzerini getirmekten aciz kaldıgı Allah kelamıdır.”

26. Kitabın özellikleri nelerdir?
Cevap: 1. Kur’an, metni ve manasıyla Allah kelamıdır.
2. Kur’an’ın tamamı Arapçadır
3. Kur’an muciz, yani beserin benzerini getirmekten aciz kaldıgı bir kitaptır.
4. Kur’an, nesilden nesile tevatür yoluyla nakledilmistir

27. Mütevatir kıratın kaynak değeri nedir?
Cevap: Bu kıraata “şaz” kıraat denir, Kur’andan sayılamayacağında ittifak vardır, alimler delilden saymasa da Hanefiler zanni delil kabul etmişlerdir. Yemin kefareti için 3 gün pes pese oruç tutmayı bu delile dayandırmışlardır

28. Kur’an ne zaman Mushaf haline getirilmiştir?
Cevap: Hz. Ömer, Yemâme savasında çok sayıda hafızın şehit edilmesi sonrasında halife Hz. Ebu Bekir’e giderek, Kur’anın Mushaf haline getirilmesini istemiştir, Sonra Zeyd bin sabit başkanlığında aralarında Hz. Osman, Hz. Ali, Ubey b. Ka’b gibi güçlü hafızların bulundugu bir komisyon kurulmuştur.

29. Kur’an ne zaman çoğaltıldı ve hangi şehirlere gönderildi?
Cevap: Hz. Osman, zamanında mushaflardan birkaç nüsha yazıldı. Yazılan nüshalar, kıraati düzgün kisilerle birlikte Mekke, Kûfe, Basra ve Dimesk’e gönderildi. Bir Mushaf da Medine’de bırakıldı.

30. Kur’anın ilk noktalama ve harekelnmesi ne zamn kim tarafından yapılmıştır?
Cevap: Emeviler döneminde Irak Emîri olan Ziyâd b. Ebîh, bu is için, kıraatte ehliyetiyle tanınan Ebu’l-Esved ed Düelî’yi görevlendirdi.

31. Kur’anın ilk harekelendirilmesinden sonra görülen lüzum üzere tekrar harekeme ne zaman kim tarafından oldu?
Cevap: Irak Emîri Haccâc b. Yusuf es-Sekafî zamanında meshur Arap edebiyatçılarından Nasr b. Âsım el- Leysî ile Halil b. Ahmed’i bu is için görevlendirdi. Nasr b. Âsım noktalama islemini, Halil b. Ahmed ise harekeleme islemini gerçeklestirdi.

32. Kur’anın kaynak değeri nedir?
Cevap: Birinci derece kaynaktır. Onda mevcut hükümlerle amel etmek farzdır. Aranan hüküm kendisinde bulundugu sürece, onu bırakıp baska delil aramak caiz degildir

33. Kur’anda bulunan hükümleri kaç grupta toplamak mümkündür?
Cevap: 1. itikadî hükümler: insanın inanması gereken Allah’ın varlıgı, birligi, melekler, kitaplar, peygamberler ve ahiretle ilgili hükümlerdir
2. Ahlâkî hükümler: insanın sahip olması gereken faziletler ve kaçınması gereken kötülüklerle ilgili hükümlerdir
3. Amelî hükümler:
a. İbadet Hükümleri: namaz, oruç, hac, zekat, kurban, yemin, adak gibi
ibadetlerle ilgili hükümlerdir.
b. Muamelat Hükümleri: sosyal hayatın düzenlenmesine iliskin hükümlerdir.
Sözlesmeleri, tasarrufları, cinayetleri, cezaları vb.
34. Kur’anın hükümlere delaleti nasıldır?
Cevap: Kur’an’ın hükümlere delaleti kimi zaman kat’î, kimi zaman zannîdir.

35. Delaleti Kat’i ve delaleti zanni nedir?
Cevap: Delaleti kat’î: Eger lafız, yalnızca bir manaya delalet ediyor ve baska manaya delalet ihtimali bulunmuyorsa, delaleti kat’i olur. Örnek: Miras, had cezaları ve keffâretlerle ilgili ayetlerde yer alan hâss lafızlar bunun örneklerdir
Delaleti Zanni: Eğer lafız birden fazla manaya işaret ediyorsa ayetin delaleti zanni olur.
36. Kur’anın hükümleri açıklamakla alakalı istinbat kuralları nelerdir?
Cevap: a. Sâri’in emrettigi, yücelttigi, failini veya kendisini övdügü, failini veya kendisini sevdigini ifade ettigi, mükafat vaat ettigi, dogru olarak nitelendirdigi veya üzerine yemin ettigi her fiil mesrûdur, aynı zamanda vacib (farz) veya menduptur.
b. Allah’ın terk edilmesini istedigi, yerdigi, lanetledigi, failini hayvanlara veya seytanlara benzettigi, ceza ile tehdit ettigi, rics veya fısk olarak nitelendirdigi her fiil gayrı mesrudur.
c. Allah’ın, helal kıldıgını, izin verdigini, kendisinden günahı, vebali, yükü veya sıkıntıyı kaldırdıgını bildirdigi her fiil mubahtır
1. Fıkıhla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Fıkıh bir şeyi tam ve derinlemesine kavramaktır.
B) Fıkıh dinî amelî konularla ilgilenir.
C) Aklî ve duyusal konuları bilmek fıkıh tanımına girmez.
D) Fıkıh şer’î amelî hükümleri tafsilî delillerden çıkaran kurallar bütünüdür.

2. Aşağıdakilerden hangisi fıkıh usulünün konusunu teşkil eder?
A) Şer’î-amelî hükümlerin nasıl elde edileceğini göstermek.
B) Şer’î deliller ile şer’î hükümleri incelemek.
C) Mükellefin fiillerini ahlakî yönden incelemek.
D) Dinî amelî meselelerle ilgilenmek.

3. “Usulcülere göre ……., üzerinde doğru düşünmek suretiyle haber türünden istenen şeye (matlûb-ı haberî) ulaşmayı mümkün kılan şeydir.”
Yukarıdaki ifadede boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?
A) Delil B) Mücmel C) Burhan D) Meşhur

4. Kitab’ın özellikleriyle ilgili olarak aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?
A) Metni ve manasıyla Allah kelamıdır.
B) Kur’an meali, Kur’an olarak isimlendirilemez.
C) Mütevatir olmayan kıraatin Kur’an’dan sayılmayacağı konusunda alimler arasında
görüş ayrılığı vardır.
D) Kur’an, beşerin benzerini getirmekten aciz kaldığı bir kitaptır.

5. Kur’an’ın kitap haline getirilmesiyle ilgili olarak aşağıda verilen bilgilerden hangisi
doğrudur.
A) Kur’an’ın kitap haline getirilmesini ilk olarak Hz. Ebu Bekir, Hz. Ömer’e teklif etmiştir.
B) Kur’an’ın kitap haline getirilmesinde, Cemel Vakası’nda çok sayıda hafızın şehit
edilmesi etkili olmuştur.
C) Mushaf haline getirilen Kur’an nüshası ilk olarak Hz. Hafsa’nın yanında korunmuştur.
D) Hz. Ebu Bekir, Kur’an’ın kitap haline getirilmesi görevini Zeyd b. Sâbit başkanlığında
bir komisyona vermiştir.



CEVAPLAR
1D. 2B. 3A. 4C. 5D

Ara sınavda çıkan sorular

1. Usulcüden farklı olarak, fakihin görevi, tafsîlî delilleri incelemek ve usul kurallarını uygulayarak bu delillerden cüz’î hükümler çıkarmaktır. Buna göre aşağıdakilerden hangisi fakihin sahasına girer?
A. Zinanın haram olup olmadığını tespit etmek
B. Emrin vücup ifade edeceği kuralını tespit etmek
C. Küllî kuralların nasıl elde edileceğini belirtmek
D. Hepsi
E. Hiç birisi

2. Fıkıh usulü tarihiyle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A. Sahabe fakihleri Hz. Peygamber’den sonra karşılaştıkları olayları Kur’an, sünnet ve Arapça bilgilerine dayanarak halletme yoluna gidiyorlardı.
B. Sahabe ve Tabiûn döneminde yazılı olmamakla beraber bazı fıkıh usulü kuralları kullanılmakta idi.
C. Fıkıh usulü H.III. asırda müstakil bir ilim dalı haline geldi.
D. Bazı bilginlere göre önce fıkıh usulü kuralları belirlenmiş, daha sonra kitaba dönüştürülmüştür.
E. Fıkıh usulü alanında bize ulaşan ilk yazılı eser Şâfiî’nin “er-Risale”sidir.

3. Gazzâlî’nin metodu ve eseri ile ilgili aşağıda verilenlerden hangisi doğrudur?
A. Fukaha metodu: el-Veciz
B. Fukaha metodu: er-Risale
C. Mütekellimûn metodu: el-İhkam
D. Mütekellimun metodu: el-Mustasfâ
E. Fukaha metodu: el-Mustasfâ

4. “Keşfu’l-Esrar li’l-Buhari” adlı eserle ilgili olarak aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?
A. Fıkıh usulü alanında yazılmış bir eserdir.
B. Yazarı Abdulaziz el-Buhari’dir.
C. Nesefî’nin usul eseri üzerine yazılan meşhur bir şerhtir.
D. Fukaha metoduna göre yazılmış bir şerhtir.
E. El-Cessas’ın usulünün şerhi değildir.

5. Delillerle ilgili olarak aşağıdaki sıralamalardan hangisi doğrudur?
A. Kur’an, Sünnet, Kıyas, icma, istihsan
B. Kur’an, Sünnet, İcma, Kıyas, istihsan
C. Kur’an, Kıyas, Sünnet, İcma, İstihsan
D. Kur’an, istihsan, Kıyas, Sünnet, icma
E. Kur’an, Sünnet, istihsan, İcma, Kıyas

6. “Muhsan kadınlara zina iftirasında bulunup dört şahit getiremeyenlere seksen sopa vurun” ayeti, aşağıdakilerden hangisi için örnek olabilir?
A. Kur’an’ın bazı konularda delaletinin kesinliği için
B. Kur’an’ın sübutunun katîliği için
C. Kur’an’ın delaletinin zannîliği için
D. Kur’an’ın sübutunun zannîliği için
E. Kur’an’ın bazen konulara yaklaşımının icmalî olduğunu göstermek için

Cevaplar:
1.A (bknz. 4.syf) 2.C (bknz. 5.syf) 3.D (bknz.7.syf) 4.C (bknz.8.syf) 5.B (bknz.9.syf) 6.A (bknz 16. Syf)