Her Pisliğe Konan Sinek Gibi Olma!
 

Her Pisliğe Konan Sinek Gibi Olma!

Ey ilimleri öğrenmek isteyen, yazılan eserler inceleyen, halkın sözlerini ve felsefe kitaplarını değerlendiren kişi! İncelemek üzere ele aldığın konuya bakışın Allah ile, Allah için ve Allah’a yönelik olmalı. Çünkü araştırıp incelemen Allah ile olmazsa O seni ya kendinle veya O’ndan başkasına yöneldiğin şeyle baş başa bırakır. O başkası anlama, bilme, öğrenme, izlenen imam, sağlıklı seçim yapma ya da benzeri konular olabilir. Eğer incelemen Allah için değilse, edindiğin bilgi O’ndan başkası için olmuş olur. Bu durumda sen amacından sapmış, iki dünyada da zarar etmiş ve her çeşit tehlikenin hedefi haline gelmiş olursun. Nitekim bir ayette “Her kim Rabbine kavuşmayı umuyorsa iyi iş yapsın ve Rabbine ibadette hiçbir şeyi ortak koşmasın” (el-Kehf 18/110) buyurulmaktadır. Şayet araştırıp incelemen Allah’a yönelik değilse, O’nun dışında bir hakikat kabul etmiş olursun. Hâlbuki O’ndan başka bir şey kabul etmek kalbi körleştirir, karartır ve aklı engeller.

İlmiyle üne kavuşan herhangi bir kimsenin görüşünü incelerken ona küçümser gözle bakma. Konuya yüzeysel bakanın ihtiyacı yoksa da meselenin içyüzünü anlamak isteyenin buna çok ihtiyacı vardır. O konuda sadece kelimelerin ifade ettiği anlama takılıp kalma; çünkü anlamlar ifadelerden daha geniş, düşünceler kitaplarda yazılanlardan daha engindir.

İlmin çoğu da dile getirilmiş değildir. O kimsenin sözünü, en son ihtimali hesaba katarak iç bakışınla (derin düşünerek) anlamaya çalış. Bu yöntem sana onun değerini bildirecek ve amacını keşfetmenin kapısını açacaktır. O sözün doğruluğu ve yanlışlığı hakkında kesin yargıda bulunma. Onun ne anlama geldiğini kesin olarak anlayıncaya ve sence problem ortadan kalkıncaya kadar o ifadeye iyimser bakışın ağır basmalı.

O âlimin ifadesinde iyi ve kötü yönler görürsen, iyi olanı yay, kötü olanı da mazur gösterecek sebepleri araştır. Her pisliğe konan sinek gibi olma! Hiçbir kimseyi câhillikle suçlamada acele etme; zira farkına varmadan sen de aynı duruma düşebilirsin. Her âlimin bir gizli saklı tarafı vardır ve onun ortaya koyduğu bazı aykırı görüşlerin delili bulunmaktadır. Bu konuda sana Allah’ın velisi Hızır ile onun kelâmına muhatap olan Hz. Musa arasında geçen olayı hatırlatırım.

Görünüşü itibariyle bir âlimin imkânsız ve karmaşık sayılan bir ifadesi sana gösterildiğinde ondan anladığın kadarıyla yetin, anlamakta güçlük çektiğini bırak ve gerisini şânı yüce Allah’ın bilgisine havâle et. İşte sana vasiyetim, bunu iyi koru, yaptığım bu hatırlamayı göz ardı etme.

Dinle öğüdümü, sen kazanırsın,
Yüzeysel kalırsan hep aldanırsın,
Sonrakiler öyle eleştirir ki,
Mat olup ortada kalakalırsın!


İmam Gazzâlî

ALINTI