Medineweb Forum/Huzur Adresi - 2010 – 2011 Dönemi HADİS TARİHİ VE USULÛ Final Sınavı Soruları ve Çözümlü Cevapları

2011 DS 2251-A HADİS TARİHİ VE USULÛ (Final)
1.Aşağıdaki alimlerden hangisi “elfiyye” türü Hadis Usulü kitabı yazmıştır?
A. Zeynüddin el-Irakî
B. İbn Hacer
C. İbn Salah
D. Zehebi
E. Nevevi
Doğru Cevap: A
İslam Eğitim Tarihi’nde değişik ilim dallarına ait temel metinleri ezberlemek çok yaygın bir uygulamaydı. Bu yüzden derslerde ezberlemek üzere ya önemli metinler ihtisâr edilir yani özetlenir, ya da manzum hale yani şiir haline getirilirdi. Şiirin ezberlenmesi nesre yani düz yazıya göre daha kolaydır. Şiirleştirilen metinler genellikle bin beyit olarak yapılırdı. Bu yüzden bu metinlere binli veya binlik anlamına gelen Elfiyye ismi verilirdi.
Iraki’nin (ö.806) Elfiyye’si, İbnü’s Salah’ın hadis usulüne dair eseri olan Ulumul Hadis’ini beyitlerle (elfiyye) yazdığı eseridir.
2. Aşağıdaki sahabilerden hangisi aşere-i mübeşşeredendir?
A. Ebu Hureyre
B. Said b. Zeyd
C. Enes b. Malik
D. Abdullah b. Ömer
E. Abdullah b. Zübeyr
Doğru Cevap: B
Aşere-i mübeşşere, İslâm peygamberi tarafından yaşarken Cennet'le müjdelenmiş (Cennet'e girecekleri Allah tarafından vâdedilmiş) on kişi için kullanılan bir tâbirdir. Bu sahabiler:
Ebu Bekr-i Sıddık - Ömer bin Hattab
Osman bin Affan - Ali bin Ebu Talib
Talha bin Ubeydullah - Zübeyr bin Avvam
Abdurrahman bin Avf - Sa'd bin Ebi Vakkas
Said bin Zeyd - Ebu Ubeyde bin Cerrah
3. Aşağıdaki sünen yazarlarından hangisinin süneni, “es-Sünenü’l-erbea” denilen dört sünen içerisinde yer almaz?
A. Tirmizi
B. İbn Mace
C. Nesai
D. Ebu Davud
E. Darekutni
Doğru Cevap: E
Sünenler: Konularına göre tasnif edilmiş, ahkâm hadisleri denilen, fıkhî içerikli hadisleri barındıran eserlerdir.
Sünen-i erba‘a olarak bilinen sünenler; Tirmizî, Nesâi, Ebû Dâvud ve İbn Mâce’nin Sünen’leridir.
4. Önceki dönemlerdeki bir müellifin şartlarına uyduğu halde kitabına almadığı hadisleri toplayan eser türü aşağıdakilerden hangisidir?
A. Etraf
B. Zevaid
C. Müstahrec
D. Müstedrek
E. Cami
Doğru Cevap: D
Müstedrekler, Bir müellifin şartlarına uyduğu halde kitabına almadığı hadisleri toplamak suretiyle oluşturulan eserlerdir. Konularına göre tasnif edilirler.
Etrâf türü eserler, hadisin baş tarafından tamamını hatırlatan bir kısmını verip, ardından hadisin bütün senedlerini veya belirli bazı kitaplara bağlı kalarak onlarda geçtiği yerlerini bildiren kitaplardır.
Zevaid kitapları, herhangi bir hadis kitabının bir başka hadis eseri veya eserleriyle karşılaştırılıp birincisinin ikincisinden fazla olarak ihtiva ettiği hadisleri bir araya getirmeyi amaçlar.
Müstahrec kitapları, daha önce telif edilen herhangi bir hadis kitabında bulunan hadisleri, teker teker ele alarak kitap sahibinin senedinden başka bir senedle rivâyet etmek suretiyle meydana getirilen hadis kitaplarıdır.
Cami’ler ise bütün konulardaki hadisleri bir araya getiren hadis kitaplarıdır.

5. Aşağıdakilerden hangisi Osmanlı darul-hadislerinde ders metni olarak okutulmamıştır?
A. Cem’ul-fevaid
B. Meşarikü’l-envar
C. Sahihu Müslim
D. Sahihu Buhari
E. Mesabihu’s-sünne
Doğru Cevap: A
Osmanlı eğitim sisteminde ayrıcalıklı bir yeri olan dârulhadîslerde ders metni olarak Sahîhu’l-Buhârî, Sahîhu Müslim, Begavî’nin Mesâbîhu’s-sünne, Sâgânî’nin Meşâriku’l-envâr gibi eserleri okutulmuştur.
Hadis sahasında önemli bir derleme olan Rudânî’nin (ö.1094) Cem‘u’l-fevâid adlı eseri, okutulan eserlerden bir değildir.
6. “Ramuzü’l-ehadis” isimli hadis kitabının ikinci kısmı ne tür hadisler içerir?
A. Harf-i tarifli hadisler
B. Kısa (veciz) hadisler
C. Şemail’e dair hadisler
D. Kavli Hadisler
E. Merfu Hadisler
Doğru Cevap: C
Ahmed Ziyâeddîn Gümüşhânevî’nin (ö.1311) hadis alanında yazdığı önemli eseri Râmûzü’l-ehâdîs iki bölümden meydana gelmektedir. Birinci bölümü alfabetiktir. Harf-i tarif ile başlayan hadisler “elif” harfiyle başlayan hadislerin verildiği bölümün sonuna konulmuştur. İkinci bölümdeki hadisler ise Hz. Peygamber’in şemâilini konu edinir.
7. Hint bölgesinde hadis ilminde en köklü etkiyi yapmış olan Şah Veliyullah ed-Dehlevi ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A. Hicazda ilim tahsil etmiştir
B. Bidatlere karşı mücadele etmiştir
C. Naslara yeni bir bakış açısı getirmiştir
D. Eserleriyle eğitim-öğretimde bir mekteb oluşturmuştur
E. Buhari şerhi yazmıştır
Doğru Cevap: E
Şah Veliyyullah ed-Dehlevî (ö.1176) Hicâz’a gidip ilim tahsil ettikten sonra geri dönmüş ve kendisini ilim neşrine vermişti. O, bidatlere karşı büyük bir mücadele vermenin yanında nasslara da yeni bir bakış açısı getirmeye çalışmıştı. Vefat ettiğinde geriye birçok eser ve kıymetli talebeler bırakmıştı.
Dehlevî, eserleriyle, eğitim-öğretim faaliyetleriyle bir mektep oluşturmuştu. Bu mektep, sonraki asırlarda büyük âlimler yetiştirmiş ve tesirleri İslâm dünyasının her tarafına yayılmıştır.
8. İlk darulhadis kim tarafından nerede kurulmuştur?
A. Nizamülmülk – Bağdat
B. Melik Kamil Nasıruddin – Kahire
C. Fatih Sultan Mehmed – Bursa
D. Nureddin Mahmud Zengi – Dumaşk
E. Melik Eşref - Dımaşk
Doğru Cevap: D
Selçuklu Atabeylerinden Nûreddin Mahmud Zengî (ö.569) tarafından Dımaşk’ta (bugünkü Şam’da) kurulan Dâru’l-hadîsi’n-Nûriyye ilk darulhadis olma özelliğini taşımaktadır. Kurucusunun adını taşıyan bu kurum, aynı zamanda ilk idarecisi olan ünlü hadisçi ve tarihçi İbn Asâkir adına yaptırılmıştır.

9. Aşağıdakilerden hangisi hadis öğrenim ve öğretiminde hoca ve öğrencinin uyması gereken ortak ahlakî ilkelerdendir?
A. Öğrendiğini müzakere etmek
B. Hadisi ehlinden öğrenmek
C. İhlaslı olmak
D. Öğretimde kendinden üstün olana öncelik vermek
E. Bilimsel bir metod ve sırayla öğrenmek
Doğru Cevap: C
İhlas ve iyi niyet, hem hocada hem de talebede bulunması gereken ahlakî bir ilkedir.
10. “Hadis öğrenmek için yolculuk (rıhle) yapmayandan olgunluk bekleme” sözü, hadis öğreniminin hangi ahlaki ilkesi ile ilgilidir?
A. Kendinden üstün olana öncelik vermek
B. Hadisi ehlinden almaya çalışmak
C. Hocaya saygı göstermek
D. Üstün ahlaklı olmak
E. Hadis meclisine özen göstermek
Doğru Cevap: B
Hadis öğrencisi, bilgisi, ahlâkı ve dindarlığı ile tanınmış hocaları bulup onlardan hadis öğrenmeye çalışmalı; gerekirse geçmişte yapıldığı gibi bu uğurda yorucu ilim yolculuklarını göze almalıdır.
11. Hadis rivayeti açısından en önemli ravi tabakası aşağıdakilerden hangisidir?
A. Sahabe
B. Tabiun
C. Etba’
D. Muhadramun
E. Tebeü’l-etba
Doğru Cevap: A
Hadis tarihinde ilk dönem veya mütekaddimûn dönemi denilen bu asırlarda yaşamış beş râvî tabakası vardır. Her biri kendi dönemi açısından hadis rivâyetinde büyük bir öneme sahip olan bu tabakalar arasında ilk üç tabaka daha önemli, birinci tabaka yani sahabe tabakası ise çok daha önemlidir.
Sahabi; Hz. Peygamber’i, ona iman etmiş olarak gören (ru’yet) veya onunla karşılaşan (lika) ve Müslüman olarak ölen kimse demektir.
Tabiun; mümin olarak bir veya daha fazla sahâbi ile karşılaşan ve Müslüman olarak ölen kimseye denir.
Etba’a; mümin olarak tâbiînden bir veya birkaç kişiyle karşılaşan ve Müslüman olarak ölen kimse demektir.
Muhadramun; Cahiliye ve İslâm devirlerine yetişip Hz. Peygamber zamanında Müslüman olduğu halde onu görememiş kimselere denir.
12. Sahabe tabakasında en son vefat ettiği bilinen sahabi aşağıdakilerden hangisidir?
A. Cabir b. Abdullah
B. Enes b. Malik
C. Abdullah b. Ebi Evfa
D. Amir b. Vasile el-Leysi
E. Abdullah b. Büsr
Doğru Cevap: D
Sahâbe genelinde en son vefat eden kişi 110/728 yılında Mekke’de vefat eden Ebu’t-Tufeyl Âmir b. Vâsile el-Leysî’dir. 2011 DS 2251-A

13. Hadis hocasının hadisleri okuması, talebenin de bizzat ondan işiterek almasını ifade eden yöntem aşağıdakilerden hangisidir?
A. İcazet
B. Sema
C. Vasıyyet
D. İ’lam
E. Kıraat
Doğru Cevap: B
Semâ, hadis hocasının (şeyh) hadislerini okuması, talebenin veya talebelerin de bizzat ondan işiterek hadisleri alması anlamındadır.
İcâzet, semâ’ ve kırâat olmaksızın hadis âliminin belirli şartlar dâhilinde bütün veya bir kısım rivâyetlerini öğrencisinin rivâyet etmesine izin vermesidir.
Vasıyyet, hadis hocasının rivâyet ettiği bir kitabı, ölümünden veya seyahate çıkmadan önce birisine vasıyyet etmesi manasında kullanılmaktadır.
İ’lam, hadis hocasının hadis veya hadis kitabını rivâyeti için herhangi bir açıklamada bulunmadan öğrenciye göstererek bunları semâ’ yoluyla aldığını ifade etmesidir.
Kırâat ise talebenin hadisleri bizzat hadis hocasına okuması veya başkasının okuduğunu işitmesi suretiyle hadisi almasıdır.
14. Rivayet döneminde hadislerin öğrenilip rivayet edilmesi için zorunlu görülen ve en çok kullanılan metotlar aşağıdakilerden hangisidir?
A. Sema – Kıraat
B. İcazet – Mukatebe
C. Vicade – Vasıyyet
D. Sema – İcazet
E. Münavele - Mukatebe
Doğru Cevap: A
Hadisin aslına uygun olarak naklinde semâ’ ve kırâatın en isabetli metotlar olduğu konusunda hadis âlimleri arasında ihtilaf bulunmamaktadır.
15. Aşağıdakilerden hangisi kıraat metoduna delalet eden rivayet lafzıdır?
A. Kara’tü fi kitabi fûlan
B. Aradtü
C. A’tani
D. Vecedtü
E. Ecaze li
Doğru Cevap: B
aradtü: (arz ettim) lafzı kıraat metoduna,
kara’tü fî kitâbi fülân: (falanın kitabında okudum) lafzı vicade metoduna,
a’tânî: (bana rivâyetlerini verdi) lafzı münavele metoduna,
vecedtü: (buldum) lafzı vicade metoduna,
ecâze lî: (bana icâzet verdi) lafzı icazet metoduna delalet etmektedir.
16. Merdud hadislerin zayıf kısmı için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A. Ravilerinden birinin zabt niteliği bulunmayan hadistir
B. Ravilerinden birinin adalet niteliği eksik olan hadistir
C. Hz. Peygamber’e ait olma ihtimali bulunmayan hadistir
D. Senedinden bir ravi düşmüş olan hadistir
E. Ravilerinden birinin zabt niteliği eksik olan hadistir
Doğru Cevap: C
Zayıf hadis’in Hz. Peygamber’e ait olma ihtimali her zaman vardır. Mevcut tanım, mevzu hadisler için geçerlidir.

17. Hadis kitabında çok muallak hadis rivayet etmekle meşhur olan muhaddis hangisidir?
A. Müslim
B. Malik
C. Tirmizi
D. Buhari
E. İbn Mace
Doğru Cevap: D
Buhari, bab başlıklarında konuyu tartışırken gönderme yaptığı bazı hadisleri eserini uzatmamak için isnadsız (muallak) olarak verir. Çünkü asıl hadisleri babın içinde vermektedir. İbn Hacer Tağliku’t-Ta’lîk isimli kitabında bütün bu muallâk hadislerin senedini bulmuş ve göstermiştir.
18. Hadisin diğer hadislere aykırı olması durumunda alacağı isim aşağıdakilerden hangisidir?
A. Muallak
B. Müdrec
C. Mürsel
D. Mu’dal
E. Münker
Doğru Cevap: E
Zayıf râvînin sika râvînin rivâyetine aykırı düşen hadisine münker, aykırı düştüğü hadise ma’rûf denir.
Muallak; senedinin müellif tarafı, bir veya birkaç râvîsi atlanmış gibi eksik olan hadîstir.
Müdrec; sened veya metnine, aslında bulunmayan bir şey eklenmiş olan hadîse denir.
Mürsel; Tâbiînin doğrudan Hz. Peygamber’den naklettiği hadis demektir. Tâbiûndan olan râvî, Hz. Peygamberle kendi arasındaki sahabeyi atlayarak hadisin kendisi ile Peygamber arasındaki bağını, bağlantısını ortadan kaldırdığı için bu şekilde isimlendirilmiştir.
Mu’dal; senedinde peşpeşe iki veya daha fazla râvî atlanmışolan hadîs demektir.
19. Yerleşik terim olarak sahih ve hasen hadisin şartlarından birini ya da bir kaçını taşımayan hadise ne ad verilir?
A. Münker
B. Metruk
C. Zayıf
D. Merdud
E. Mecruh
Doğru Cevap: C
Sahih ve hasen hadis için aranan şartlardan birini ya da birkaçını taşımayan hadislere zayıf hadis denir.
Münker, zayıf râvînin sika râvînin rivâyetine aykırı düşen hadisine verilen isimdir.
Metruk, Hz. Peygamber’e yalan isnadda bulunmakla itham edilen (muttehem bi'l-kizb), veya çok hata yapan (fâhışu'l-ğalat) yahut çok dalgın olan (fartu'l-gaflet) râvînin rivayet ettiği hadîse denir.
Merdud red edilen, mecruh da cerh edilmiş anlamlarına gelmektedir.

20. Aşağıdakilerden hangisi uydurma hadisleri tanıtmak için yazılan eserlerden biri değildir?
A. El-Esraru’l-merfua fi’l-ahbari’l-mevzua
B. Kitabu’l-mevzuat mine’l-ehadisi’l-merfuat
C. Tenzihu’ş-şeriati’l-merfua ani’l ahbari’ş-şeniati’l mevzua
D. El-Leali’l-masnu’a fi’l-ehadisi’l-mevzua
E. El-Keşfü’l-hasis ammen rumiye bi-vaz’i’l-hadis
Doğru Cevap: E
Ali el-Kârî’nin (ö.1014) El-Esraru’l-merfua fi’l-ahbari’l-mevzua’sı 625 uydurma rivâyeti alfabetik olarak zikretmektedir.
Kitabu’l-mevzuat mine’l-ehadisi’l-merfuat (el-Mevzuat) Ebu’l-Ferec İbnü’l-Cevzî’nin (ö.597) uydurma olduğu tespit edilen 1850 haberi fıkıh konularına göre bir araya getirdiği eseridir.
İbn Arrâk’ın (ö. 963) mevzu hadisler ile alakalı kitabı Tenzîhu’ş-şerîati’l-merfû‘a ani’l-ahbâri’ş-şenî‘ati’l-mevzû‘a’dır. Eser İbnü’l-Cevzî ve Suyûtî’nin kitaplarını ihtisar etmiştir.
Suyûtî (ö.911) el-Leâli’l-masnû‘a fi’l-ehâdîsi’l-mevzû‘a adlı kitabını İbnü’l-Cevzî’nin (ö.597) uydurma hadisler ile alakalı el-Mevzû‘ât eserindeki yanlışlıkları ortaya koymak amacıyla kaleme almıştır.
Burhâneddîn el-Halebî’nin el-Keşfü’l-hasîs ammen rumiye bi-vaz’i’l-hadîs isimli eseri ise sadece hadis uyduranları tanıtmaktadır.
Devamı www.hadisusulu.com sitesindedir…
Daha fazla bilgi için sitemizi ziyaret edebilir, çalışmalarımızdan haberdar olmak için sosyal medya hesaplarımızı takip edebilirsiniz.