Hanefi Mezhebi: ihtikar
 

İhtikarın lûgat anlamı, azalsın ve kıymetlensin diye bir malı saklamaktır Din deyiminde ise: "İnsanların ve evcil hayvanların yiyecek ve içecekleri olan maddeleri ucuz yerlerden alıp kıymetleri yükselsin diye kırk gün bekletmektir" Böyle yapan kimseye "Muhtekir" denir

İhtikarın kırk gün ile bağlanması, dünyaca yapılacak ceza bakımındandır Yoksa bir gün bile ihtikare meydan veren kimse günahkar olup ahiret azabına hak kazanır

Bir beldeye dışardan gelecek malları, şehirde serbest satılmaması için şehir dışında karşılayarak satın almak da bir nevi ihtikârdır

İhtikâr, tarifinden de anlaşıldığı gibi, İmam Azam'a göre yalnız yenecek ve içilecek maddelerde olur Fakat İmam Muhammed'e göre, elbiselik mallarda da ihtikâr olur İmam Ebû Yusuf'a göre de, topluma zarar veren her hangi bir maddede ihtikâr olur Altın, gümüş, demir ve diğer maddeler gibi

İhtikarın hükümlerine gelince: Topluma zararlı olan bir ihtikâr, tahrimen mekruhtur Yüce Allah katında sorumluluğu gerektirir

İhtikârın sonu iflastır İhtikâr yapan, kendi adi yararı için toplumu zarara ve sıkıntıya sokuyor Bunun sonucu olarak da toplumun hayatına kasdetmiş oluyor Onun için yetkili idareci, ihtikâr mallarını satmasına hüküm verebilir Eğer satmaz da karşı çıkarsa, uygun şekilde cezalandırılır ve o mallar ihtikârcının adına satılır

İhtikar zamanında yetkili olan idareci eşyaya kıymet koyabilir Şöyle ki: İdareci veya yetkili kıldığı kimse, bir zaruret görülmedikçe, ticaret mallarına kıymet biçemez Bu durumda mallara "Fiat koymak" mekruhtur Çünkü ticaretin gelişmesine engel olabilir Bir hadis-i şerifde buyurulmuştur: "Gerçekte kıymet takdir buyuran, daraltan, genişleten ve rızık veren Yüce Allah'dır" Fakat bu malların sahihleri aşırı giderlerse ve böylece en az iki kat fiyatla satmaya başlarlarsa, idareci veya yetkili kılacağı kimse, bu konuda bilgi sahiblerinin fikirlerini alarak mallara fiyat koyabilir Bunda bir sakınca yoktur Hatta İmam Malik'e göre, kıtlık yıllarında fiatları belirlemek, vali bulunan zat üzerine vacib olur; İsterse fiatlarda bir aşırılık bulunmasın

Bir kimse, kendi arazisinin ürünlerini hapsetmekle ihtikâr yapmış sayılmaz Çünkü bu ürünler kendisinin katıksız bir hakkıdır Buna toplumun hakkı girmez Bir kimse, kendi arazisini ekmeyebilir Bunun için ürününü de satmayabilir Ancak kıtlık ve pahalılık zamanını beklediği için günaha girer Çünkü müslümanlar için kötü bir niyette bulunmuş olur

Başka bir memleketten kendi memleketine getirmiş olduğu bir malı hapseden kimse, İmam Azam'a göre ihtikâr yapmış sayılmaz Çünkü toplumun hakkı, bulundukları memleketten veya o memleketin çevresinden toplanan mallarda olur Bununla beraber dış memleketlerden getirilen malları satmak müstahabdır Bunları hapsetmekte kerahet bulunur

İmam Ebû Yusuf'a göre, bu kimse de ihtikâr yapmış sayılır Bunun hakkında muhtekir işlemi uygulanır İmam Muhammed'e göre ise, adete uygun olarak dışardan getirilen malları hapsetmek (bekletmek) mekruhtur Fakat adete aykırı olarak pek uzak yerlerden getirilen malları bekletmek mekruh değildir Çünkü bunlarda toplumun hakkı bulunmaz

Sonuç: İhtikârda hayır yoktur Bu, şefkat ve merhamet duygularına aykırıdır İnsanlık ve hayırseverlik duygularına karşı olduğundan bundan kaçınmalıdır

Büyük İslam İlmihali
Müellifi : Ömer Nasuhi Bilmen