Medineweb Forum/Huzur Adresi - inkilap tarihi 1.ünite özeti

İNKİLAP TARİHİ DERS NOTLARI ÜNİTE 1

Ø 16. Y.y ın ikinci yarısından itibaren Osmanlı sınırları dahilinde devlet teşkilatı ve sosyal hayatta bir takım aksaklıklar baş göstermiştir. Bu dönemden 17. Y.y a kadar olan döneme gerileme dönemi yerine “ BUHRAN” dönemi denilmiştir.
Ø Sokullunun sadrazamlığı II. Selim’in padişahlığı sırasında, 1571 de yaşanan inebahtı mağlubiyetine rağmen Kıbrıs’ın fethi tamamlanmıştır.
Ø Devlet en parlak yıllarını Kanuni Sultan Süleyman döneminde yaşamıştr
Ø 1574 te Tunus Osmanlı ya geçmiş ve 1578 te Fas ta kazanılan el- Kesru’l Kebir zaferiyle Osmanlı toprakları Kuzey Afrika nın en batı ucuna kadar genişlemiştir.
Ø 1639 da imzalanan Kasr-ı Şirin antlaşması ile bugün kü Anadolu-İran hattı çizilmiştir.
Ø 1618 de Protestan ve Katolik pek çok Avrupalı devlet arasında başlayan 30 yıl savaşları vestfalya antlaşması ile sona erdi.
Ø Viyana bozgunundan sorumlu tutulan Kara Mustafa Paşa idam edildi.
Ø 1699 da imzalanan Karlofça antlaşması ile Osmanlı devleti Macaristan dan çekildi. Bu antlaşmayla Osmanlı devleti geniş çapta toprak kaybına uğradı.
Ø Zitvatorok antlaşmasıyla Osmanlı padişahıyla Macaristan imparatoru eşit sayılmıştır. (kanuni döneminde Osmanlı veziriyle Macaristan kralı eşit sayılıyordu).
Ø Halep defterdarı Gelibolulu Mustafa ali efendi nin yazdığı nasihatü’s-selatin adlı eserine göre buhrana “devlet adamlarının niteliksizleşmesi” sebep olmuştur.
Ø Bosnalı bilgin hasan kafi ye göre buhrana “devlet düzeninde eski kuralların terk edilişi ve askeri alanda teknolojik olarak geri kalmışlık” sebep olmuştur.
Ø Emini ayni ye göre buhrana tımar sisteminin bozulması, “makam sahiplerinin çıkar peşine düşmesi,askeri teşkilatın bozulması,rüşvetin artması,hazinenin boşalması” gibi gelişmeler sebep olmuştur.
Ø Göriceli koçi bey buhranı kanuni dönemine kadar götürerek “reaya, memleket ve hazine kaybına rüşvetçiliğin sebep olduğunu söylemiştir).
Ø Katip çelebiye göre buhranın sebebi Osmanlı medreselerin taassup içine düşmesidir. (geçen sene sınavda çıkmış sorudur.)

BUHRANIN SEBEPLERİ

· Avrupa nın derebeylik sisteminden kurtularak merkezileşmeye başlaması.
· Sömürgeciliğin Avrupa devletlerini zenginleştirmesi
· Bilim ile çatışan Kilisenin birliğinin sarsılmasıyla birlikte yaşanan reform ve Rönesans devirleri Avrupa yı bilim teknoloji fen de ileri götürmesi(Müslümanlıkta tam aksine Müslümanlıktan uzaklaşıldıkça bilim ve fende gerilemişiz.)
· Coğrafi keşiflerle ipek yolunun önemini yitirmesi.
· Hanedan ve devlet adamlarının iyi yetişememiş olması.
· Merkezi otoritenin zayıflamasıyla ve iltizam sistemine geçişle mültezimlerin köylü üzerindeki baskıyı artırmaswı üzerine yoksulluk ve isyanların artması (Celali isyanları vb.)
· Yeniçeri ocağı’nın ve askerlik teşkilatının bozulması, savaşta elde edilen ganimetlerin azalması.
· Devletin sınırlarının genişlemesiyle birlikte merkezi otoritede yaşanan sorunlar.

OSMANLI DEVLETİNDE YENİLEŞME SÜRECİ

ü III. Ahmet iç ve dış siyasette barış ortamını korumaya özen gösterdi. Ancak Rusların Slavlaştırma politikasıyla zor durumda kalarak Ruslarla savaşmaya mecbur kaldı. Prut savaşıyla Ruslar bozguna uğratılarak azak kalesi geri alındı.
ü Avusturyalılar la yapılan savaşta Osmanlı devleti mağlup düşmüş ve pasarofça antlaşması imzalanmıştır. Bu antlaşmayla Sırbistan ın önemli bir kısmı kaybedilmiştir.
ü 1718 te Lale devri başlamıştır. Dönemin padişahı III. Ahmet
ü İlk yenileşme hareketleri Lale devriyle beraber başlanmıştır bu dönemde Avrupa ya gönderilen elçilerin sayısı artırıldı, yünün yerini pamuk aldı, tercüme heyetleri kurularak Arapça fars ve batı dillerinden tercümeler yapılmıştır. Matbaa İbrahim müteferrika tarafından Osmanlı ya getirildi.
ü Lale devri Patrona Halil isyanıyla sona erdi.

I.MAHMUT DÖNEMİ

Ø Humbaracı Ahmed paşa getirilmiştir.
Ø Humbaracı Ahmet paşa Avrupa tarzı yenilikler yapmak istemiş “maaşların düzenli ödenmesi, emeklilik sisteminin kurulması ve Yeniçerilerin birliklere bölünerek kendisinin yetiştireceği subaylar komutasına girmesi” gibi radikal çözümler önermiş fakat faaliyetleri Humbaracı ocağının ıslahıyla kalmıştır.
Ø Osmanlı da ilk kağıt fabrikası Yalova da kurulmuştur.

III. MUSTAFA DÖNEMİ

Rusyayla savaşılmış kaybedilip küçük kaynarca antlaşması imzalanmıştır.
Küçük kaynarca antlaşması Osmanlı devletinin karlofça antlaşmasından sonra imzaladığı en ağır ikinci antlaşmadır.
Ruslar bu antlaşmayla Karadeniz e yerleşmiş ve Osmanlı Ortodoks tebaasının haklarının koruyuculuğuna hazırlanmıştır.
Rus ticaret gemilerinin boğazlardan geçişi serbest hale gelirken antlaşma hükümlerine göre Osmanlılar ruslara üç yılda 4 milyon ruble (on beş bin kese) savaş tazminatı ödemeyi kabul ediyordu.

I.ABDULHAMİT DÖNEMİ

· Baron françois de tott İstanbul a gelerek sürat topçuları ocağını kurdurmuştur.
· Hendeshane Mühendinshane-i bahr ı humayun adını almıştır.
· Bu dönemde Avrupa malları karşısında yerli pazarın korunması amaçlanmış ve yerli malı kullanımı zorunlu tutulmuştu.

III. Selim ve Nizam-ı Cedit

Ø 10 ocak 1792 de imzalanan yaş antlaşması ile Osmanlılar Kırım’ı ele geçirme ümidini tamamıyla yitirdi.
Ø III. Selim çeşitli kesimlerden seçilmiş 22 kişiden “devletin zaafları ve alınması gereken önlemleri” içeren layihalar(raporlar) istedi. Hazırlanan bu layihalardaki görüşlerin ortak noktası “ askeri alanda yenileşme yapısının zarureti” idi.
Ø III. Selim bu görüşler çerçevesinde Nizam-ı Cedit (Yeni Düzen) adı verilen ıslahat hareketine başladı.
Ø Nizam-ı Ceditle Yeniçeri ocağının kaldırılması, Avrupa nın ilim, sanat, askerlik, ziraat, ticaret hayatında yaptıkları yeniliklerin Osmanlı devletin de de uygulanması amaçlanmıştır.
Ø Nizam-ı cedit ordusu kuruldu ve bu ordunun masraflarının karşılanması için İrad-ı Cedit defterdarlığı kurulmuştur.
Ø 1795 te Mühendishane-i Berr-i Humayun kuruldu.
Ø Mühendishane-i bahr ı humayunun ıslahına başlandı.
Ø Daimi elçilikler açıldı ( Londra, Paris, Viyana, Berlin de).
Ø İktisadi hayatın ıslahı için öncelikle gedik (tekel, imtiyaz) usulü kaldırıldı
Ø Kabakçı Mustafa isyanı ile III. Selim devri sona erdi.

II. Mahmut Dönemi Gelişmeleri Ve Yenilikleri

· Ayanlarla Sened-i İttifak imzalandı.
· Bu antlaşmayla merkezi otoritenin güçlendirilmesi amaçlanmıştır
· Osmanlı devletinin anayasallaşma sürecini başlatan ilk belgelerden biri olarak kabul edilir.
· Balkanlarda ilk milliyetçi isyanı Sırplar başlatmıştır.

Ø Balta limanı antlaşması ile Osmanlı devleti İngiliz tüccarlarına imtiyaz verilmiştir.
Ø II. Mahmud Sekban-ı Cedit ocağını kurdurdu.
Ø Yeni çeri ocağı kaldırıldı. Bu olay tarihe Vaka-i Hayriye diye geçmiştir. Yeni kurulan Avrupa tarzı orduya ise Asakir-i Mansure-i Muhammediye adı verilmiştir.
Ø Bu dönemde sadrazamlık başvekalet adını aldı.
Ø Askeri işleri idare etmek üzere Dar-ı Şura-yı Askeri kuruldu
Ø Evkaf vekaleti kurularak vakıf gelirleri merkeze aktarıldı.
Ø Adli işleri yürütmek üzere Meclis-i Ahkam-ı Adliye kuruldu.
Ø 1826 da ilk kez dört öğrenci eğitim görmek için Avrupa ya gönderildi.
Ø Muzika-i humayun ve mekteb-i ulum-i harbiye adında Fransız modelinde iki yeni okul açıldı.
Ø İlk nüfus sayımı, ilk karantina ve posta teşkilatının kurulması gibi yenilikler gerçekleştirildi.
Ø İlk Türkçe Osmanlı gazetesi olan Takvim-i Vekayi haftalık olarak yayına başladı.
Ø Askere ve sivillere fes giyme zorunluluğu getirildi.

İLAHİYATÇILAR GRUBU ADMİNİ
MUHAMMET BİLGEN :)