Medineweb Forum/Huzur Adresi - İslam Felsefesi [Ünit 9 Ders Özeti] (Dokuz Eylül)

9. ÜNİTE GAZALİ VE FELSEFE ELEŞTİRİSİ

1. GAZÂLÎ (İMAM GAZÂLÎ, EL-GAZÂLÎ, EL-GAZZÂLÎ) ORTAÇAĞ SKOLÂSTİKLERİNCE HANGİ ADIYLA BİLİNİR?
c)algazel adıyla bilinir

2. GAZALİ, KENDİ DÖNEMİNİN FELSEFÎ KONULARINI MAKUL VE OBJEKTİF BİR ŞEKİLDE HANGİ KİTABINDA ORTAYA KOYMUŞTUR?
c) Makâsidu’l-Felâsife (Filozofların Maksatları) adlı kitabında ortaya koymuştur

3) İSLAM’DA FELSEFÎ DÜŞÜNCENİN GELİŞİM YAHUT DEĞİŞİMİ AÇISINDAN BAKILDIĞINDA GAZZÂLÎ’NİN YALNIZCA İSLAM KELÂM GELENEĞİNİ DEĞİL, İSLAM
FELSEFESİ GELENEĞİNİ DE METAFİZİK VE EPİSTEMOLOJİK AÇIDAN BİR ÖLÇÜDE YÖNLENDİRDİĞİ GÖRMEKTEYİZ.BU YÖNLENDİMELER ÖNCELİKLE KİMLER
ÜZERİNDE GÖRÜLMEKTEDİR?
c) Batı’da İbn Tufeyl ile Doğu’da Sühreverdî el-Maktûl üzerinde görülmektedir.

4)KENDİ DÖNEMİNDEN İTİBAREN HANGİ DİN BİLGİNLERİ GAZALİNİN FELSEFE İLE UĞRAŞMASINI KINAMIŞLARDIR?
c) Ebu’l-Velîd et-Turtuşî, Ebu Abdullah el-Mâzerî, Ebû Bekr İbnu’l-Arabî ve İbn Teymiye gibi din bilginleri onun felsefeyle meşguliyetini kınamışlar ve bu
meşguliyetin onda olumsuz etkilenmelere yol açtığını, filozofların belirli fikirlerini benimsemeye yönelttiğini ileri sürmüşlerdir.

5)GAZALİ HANGİ ESERİNDE İSLAM FİLOZOFLARININ SİSTEM VEYA YÖNTEMİNDEKİ MANTIKSAL TUTARSIZLIĞI ORTAYA KOYMAK SURETİYLE BU SİSTEMİN AYNI ZAMANDA GEÇERSİZ OLDUĞUNU KANITLAMAYI AMAÇLAMIŞTIR?
c) Tehafütü’l-felâsife

6) NİZAMÜLMÜLK GAZALÎ’NİN HOCASI OLAN İMAMUL-HARAMEYN EL-CÜVEYNÎ İÇİN HANGİ MEDRESEYİ KURMUŞTUR?
c) Nişapur Nizamiye Medresesini kurmuştur.

7)CÜVEYNİ HANGİ AÇIDAN GAZALİYE ÖNCÜLÜK ETMİŞTİR?
c) Cüveynî filozofların fikirlerini reddetme ve din ilimleri geleneğini yeniden ihya çabasında Gazalî’ye öncülük etmiştir.

8) GAZALİ BAĞDAT’TA DERS VERDİĞİ SIRALARDA HALİFE MUSTAZHİRBİLLAH’IN TALEBİYLE HANGİ KİTABI İLE BATINİYYE’YE KARŞI ETKİLİ BİR REDDİYE
YAZMIŞTIR?
c) Fadâihu’l-Bâtınıyye veya Kitabu’l-Mustazhirî olarak anılan kitabıyla

9)GAZALİ BİR DİN İLMİ OLAN KELAMI NASIL TANIMLAMİŞTIR?
c) “küllî ilim” mesabesinde görmüş, onu bir yönüyle nazari İslam metafiziği ve ontolojisi olarak tanımlamıştır.

10)GAZALİ FIKIH VE MANTIK ALANINDA HANGİ ESERLER YAZMIŞTIR?
c) El-Mustasfâ ve Mi’yâru’l-İlm’i(mantığa dair)

11) BATINİYYE’Yİ MANTIK TEMELİ ÜZERİNDE REDDETMEK İÇİN YAZDIĞI ESER NEDİR?
c) el-Kıstâsü’l-Mustakîm’i yazdı.

12 GAZALÎ’NİN TASAVVUFİ YÖNELİŞİN EŞİĞİNDE OLDUĞU BİR AŞAMAYI TEMSİL EDEN ESER NEDİR?
c) Mîzânu’l-‘Amel

13 MİŞKÂTÜ’L-ENVÂR ADLI ESERİN KALEME ALINMASINDAKİ AMAÇ NEDİR?
c) ilmî ve ahlakî faaliyetin dayanacağı irfanî metafiziği temellendirmek üzere kaleme alınmıştır. Bu eserde felsefî sudur teorisinin bazı özelliklerini taşıyan bir Nur
metafiziği ortaya konmuştur. Söz konusu metafizikte Gerçek Nur ve Gerçek Varlık ALLAH’tır. Âlemler, bu Küllî Nur’un zuhur ve işrakının bir eseri olup, kozmik
varlığa bu şekilde varlık ve süreklilik kazandıran ALLAH’tır.

14)GAZALİNİN ASIL HEDEFİ NEDİR?
c) Gazali, her ne kadar fukaha ve mütekellimlere hitap ediyorsa da, asıl hedefinin filozofların akıl-üstü kavrayışları onaylama hususunda onları ikna etmeye
yönelik olduğu görünüyor. Bundan dolayı Gazali demektedir ki : “hakikatlere ulaşmanın daima delil ile olacağını (ya da kusursuz bir biçimde formüle edilmiş
ispatlara dayandığını) düşünenler, ALLAH’ın geniş ve sonsuz rahmetini daraltmış olurlar”.

15) GAZALİ MUNKIZ’DA HAKİKAT ‘ARAYICILARI’NI KAÇ GRUPTA TOPLAR VE NELERDİR?
c) dört grupta toplar: Kelamcılar, Sufiler, Ta’limîler ve Felasife

16) GAZALİ MANTIKLA İLGİLİ ESERLERİNE HANGİ ADLAR VERİLMİŞTİR?
c) Bilginin Ölçütü” (Mi’yâru’l-ilm), “Düşüncenin Mihenk Taşı” (Mihekku’n-Nazar), “Dosdoğru Kıstas” (el-Kıstasu’l-Müstekîm) gibi adlar vermiştir.

17) GAZALİ’NİN BİLGİ TEORİSİNİN BİRBİRİNE BAĞLI KAÇ YÖNÜ VARDIR VE NELERDİR?
c) iki yönünün olduğu görülür. Birincisi, ALLAH’ı bilmek olarak bilgi teorisi, diğeri tabiatı bilmek olarak bilgi teorisidir. Birincisi tasavvufta ele alındığı şekliyle bir
ma’rifet nazariyesidir ki konusu ALLAH’tır. Konusu eşya ya da tabiat olan bilgi teorisinin kaynakları olarak Kur’an, Hz.Peygamberin hadisleri ve felsefe geleneğini
zikredebiliriz.

18)GAZALİYE GÖRE DOĞRU BLGİNİN İLK ŞARTI NEDİR?
C) doğru bilginin ilk şartı şüphedir. İnsan ancak şüphelenirse bildiği şeyleri yeniden araştırır; dolayısıyla neticede kesin bilgiye ulaşır

18)GAZALİYE GÖRE BİLGİ ELDE EDEBİLEN KUVVELER NELERDİR?
c) beş duyu, akıl ve kalp

19)BİLGİ ELDE ETME METODLARI NELERDİR?
c) hissî ve aklî idrake dayanarak tecrübe ve gözlem, derunî idrake dayanarak sezgidir.

20)DUYULAR VEYA ALGI GÜÇLERİ KAÇ SINIFTA ELE ALINIR VE NELERDİR?
c) iki sınıfta ele alınır. Bunların bir kısmı dış duyular, bir kısmı da iç duyular adını alır. Dış duyular görme, işitme, koklama, tat alma ve dokunmadan ibarettir. Bu
duyular bedende görünen bir organa sahiptirler.
İç duyular ise sayıca beş olup şu şekilde sıralanırlar: a) Ortak Duyu (el-Hissu’l-Müşterek), b) Hafıza, c) Vehim, d) Hatırlama (zâkira) ve e) Hayalgücü (el-
Mütehayyile) ve Müfekkire.

21) GAZALİ, MAKÂSID’DA FİLOZOFLARI KAÇ GRUBA AYIRIR VE BUNLAR NELERDİR?
c) üç gruba ayırır. Materyalistler (dehriyyûn), tabiatçılar veya deistler (tabi’iyyûn) ve teistler (ilâhiyyûn).

22) GAZALİ FİLOZOFLARA YARATMAYLA BAŞLAYAN VE AHİRETLE İLGİLİ KONULARLA BİTEN KAÇ KONUDA HUCUM EDER?
c) yirmi konuda hücum eder. Üç hususta küfürle suçlar: 1-Âlemin ezeliliği, 2-ALLAH’ın cüz’ileri bilmediği ve 3- Cismanî haşrin inkarı.

23) GAZALİ’NİN EN ÇOK ÖNEM VERDİĞİ PROBLEM NEDİR?
c) âlemin kıdemi (ezeliliği) problemidir

24)GAZALİNİN HANGİ ESERİ POLEMİK MAHİYETİNDE BİR ESERDİR?
c) Tehâfütü’l-Felâsife

25) FİLOZOFLARIN SUDUR ANLAYIŞI KAÇ İLKEYE GÖRE İŞLİYOR? VE BUNLAR NELERDİR?
c) iki ilkeye göre işliyordu: ilk olarak, ALLAH mutlak olarak bir ve tektir. ALLAH’ın mutlak ve basit birliğinden sadece bir çıkabilir. Bu, “Bir’den bir çıkar” şeklinde
formüle edilmiştir. İkinci olarak, varlığın iki yönü vardır: o ya zorunlu (vâcib) ya da mümkün (mümkin)’dür; ya mahiyet (öz) ya da ayniyet (varoluş)tir. Yalnızca
ALLAH’ta mahiyet ve ayniyet (öz ve varoluş) bir ve aynıdır; diğer tüm varlıklarda öz (mahiyet) varoluştan (ayniyet) ayrıdır. Bundan şöyle bir sonuç çıkar: tüm şeyler
mahiyetleri ile mümkündür ve onlar, ALLAH tarafından kendilerine verilen varoluşlarıyla zorunlu hale gelirler.

26) ALLAH’IN YARDIMI (TEVFÎK) KENDİNİ ŞU BİÇİMLERDE GÖSTERİR?
c) 1-ALLAH’ın hidayeti tüm erdemlerin elde edilmesinde gerekli bir şarttır. O olmadan ahlaksızlıktan ahlaka, kötüden iyiye ve yanlıştan doğruya geçilemez. Ancak
ALLAH’ın hidayeti sayesinde bu ayırımları görebiliriz. Bu ayrımlar görülmediğinde, iyilik yapmayı ya da kötülükten kaçınmayı bekleyemeyiz.
2-İstikamet (rüşd): İyi amellerin bilgisi gereklidir, ama iyi amellerin gerçekleşmesi için yeterli değildir. Aynı zamanda onları yapmayı istemek de gerekir. Bu,
istikamettir.
3-Doğrulama (tasdik): Bu, ALLAH’tan gelen bir güçtür ki amacın gerçekleşebilmesi için bedenin iradeye itaat etmesini sağlar.
4-Sağlamlaştırma (teyid): Bu da isteğin fiiliyata geçirilmesi için şartları uygun hale getirir.

27)GAZALİ SEVGİYİ KAÇ GRUPTA ELE ALIR? NELERDİR?
c) 1-Ben sevgisi, 2-Faydaları için iyilik yapan birini sevme, 3-Güzellik sevgisi, 4-Sevgi, iki ruh arasındaki düzenli etkileşime ve gizli yakınlığa bağlıdır.