sakarya ilitam İSLAM FELSEFESİ 12.hafta-özet
 

İSLAM FELSEFESİ
12.HAFTA

SÜHREVERDİ-İŞRAKİYYE
• HAYATI VE ŞAHSİYETİ
• ESERLERİ
• FELSEFESİNİN KAYNAKLARI
• YÖNTEMİ
• SÜHREVERDİ VE MEŞŞAİLİK
• NUR SEMBOLİZMİ
• DOĞU BATI SEMBOZLİZMİ
• RUH GÖRÜŞÜ
• NÜBÜVVET
• ETKİLERİ
• İŞRAKİLİK

Hayatı ve Şahsiyeti
 Sühreverd 1155 – Halep 1191
 Şeyhu’l-işrak
 el-Maktul
 Meşşai felsefe eleştirmeni, işrak/rasyonel sezgi yoluyla aydınlanma yolunun kurucusu
 Asaletu’l-mahiye görüşünün savunucusu

Eserleri
 Telvihat, Mukavemat, Hikmetu’l-işrak
 Heyakilu’n-nur, el-evhadu’l-imamiyye
 Pertevname, Lemehat
 Gurbetu’l-garbiyye, lügat-i muran vd.
Felsefesinin Kaynakları
 Ezeli Hikmetin/Hikmet-i halide tevarüs edicisi
 İrfan yönünden kaynakları: Vahiy, tasavvuf
 Nazari yönden: Yeni-Eflatunculuk, Meşşailik
 Kültür yönünden: Zerdüştlük ve eski Fars dinleri
 Keşfi hikmet yönünden: Hermetizm
 Sühreverdi’nin felsefesi bu kaynakların islam düşüncesi potasında bir sentezi ile oluşturulmuştur
 Meşşailik
 Oluşun sudurla açıklanması
 Fark: nur sudur sürecinde varoluşa katılır
 Meşşai felsefe işraka geçmek için bir vasıtadır
 Zerdüştlük
 Nur-zulmet dikotomisi
 Hermetik düşünce: Doğulu felsefe zincirinin ilk halkası Hermes’tir/İdris’tir.
 Tasavvuf
 Hallac, Ebu Yezid el-Bistami, Ebu’l-Hasan Harrakani’yi ilimde kendi öncüleri olarak kabul eder
 Felsefi yöntemi keşfe dayalı olarak kurulmuştur
 Hakikate varmanın yolu: Ruhsal ve bedensel bir arınma
 Tasavvuftan farkı: Seyr u sülukun kaidelerini akli olarak belirlemesi


Hakikate Ulaşma Yöntemi
 Meşşai felsefenin nazar ve istidlal yöntemine karşı mistik tecrübeye dayanan teosofik bir düşünme biçimi
 İstidlale dayalı araştırmanın öncüsü: Aristoteles
 Keşfe ve sezgiye dayalı araştırmanın öncüsü: Eflatun > Camasb, Büzürgmihr, Agathedemon ve Hermes’in geliştirdikleri hikmetin temsilcisi
 Bilgelerin babası: Hermes/İdris > Sütunları: Empedoklese, Pisagor
 Hakikate ulaşma yöntemi açısından düşünürlerin tasnifi
 Hem keşfi hem nazarı kullananlar: Teosofistler > Hakim-i müteellih > yöntemin adı: TEELLÜH
 Sadece nazarı kullananlar: Meşşai filozoflar > yöntemin adı: BAHS
 Sadece keşfi kullananlar: > Müteellih > sufiler

Meşşailik Eleşirisi
 Kategoriler: Kategorileri beşe indirme ve kaynağını Arkhutos’a götürme
 Tanım teorisi: Bir şeyin cinsi ve faslı her zaman bilerek kesin bir şekilde tanımalamak mümkün değildir ve tespit edilen faslın o şeyin hakikati olduğuna dair bir güvence her zaman mevcut değildir
 Cismin tanımına dönük eleştiri: Cismin temeline belirsiz bir şey olan heyulayı koymak yanlıştır. Cismin ayrıcı vasfı kesintili ve kesintisiz olmak değil, ölçüdür.
 Bilgi: Algının temelinde tecrid/soyutlama değil nur yatar
 Bilgi bilenle bilinen arasında bir özdeşleşme değildir; algıdan sonra nefsle suret ayrı şeyler olarak bulunur > Algı olsun veya olmasın daima sen sensin

Nur Sembolizmi
 Felsefenin temel kavramı varlık değil nurdur
 Bütün varoluş nurla açıklanır
 Nurlar hiyerarşisi: Varlıkta derecelenme
 Nuru kendisinden gelen: saf nur
 Nuru başkasından gelen: arazi nur
 Kendinin farkında olan nur: Nur-ı mücerred
 Farkındalığın kendinden olmaması: Nur-ı ârız
 Kendinin farkında olmayan varlık: Berzah/Heye’t-i zulmaniyye/Karanlık
 Oluş: Işıklar ışığından sudur
 Işıklar ışığı/nuru’l-envar: Tanrı
 Nurun kesafet ve letafeti: varlıkta derecelenme ve çeşitlilik
 karanlık: Işığın yokluğu; müstakil varlığı yok > Bu görüşte Zerdüştlükteki dualizm yok > Karnlığın varlığı izafidir

Doğu - Batı Sembolizmi
 Doğu: Aydınlığın, bilginin yurdu
 Batı: karanlığın, cehaletin ve kötülüğün yurdu

Ruh Görüşü
 Ruh cisimsel olmayan bir cevherdir
 Beden ruh için bir kafestir
 Kötü ruhlar karanlıklar dünyasına, iyi ruhlar nurlar nuruna ulaşır





Sudur
 Meşşailikteki akılların yerini nurlar almıştır
 Sudurun muhtevası dışında yapısı aynı kalmıştır
 Nurlar onuncu bir nurda sona ermez, sonsuza kadar sudur eder
 Ulvi alemle süfli alem arasında berzah vardır: Eflatunun matematiksel idealarına tekabül eden alem
 Kainat nurlar nuru gibi ezelidir: nurani birlik

Nübüvvet
 Nübüvvet: Peygamberlerin keşf ve müşahede yoluyla nurlar nurundan bilgi alması
 Ilahi kaynaktan bilgi almak süreklidir > Nübüvvetin sürekli olduğu fikri > katline neden olmuştur
 Taftazani’ye göre Sühreverdi Hz. Muhammed’in son peygamber olduğunu kabul eder fakat konuya ALLAH’ın kudreti açısından bakınca nübüvveti devam ettirmenin imkansız olmadığına hükmeder
 Peygamberlik toplumlar için zorunludur: Yasa ve düzene ihtiyaç
 Yasa ve düzenin şeri/ilahi olması gerekli
 Peygamberlik Hz. Muhammed’le tamamlanmış ve kemale ermiştir

Etkisi
 İşrak felsefesinin vahdet-i vücudla bütünleşmesi
 İbnu Tufeyl’in Hayy b. Yakzan’ında görülen etki
 Takipçileri
 İlahiyyun, müteellihun, hükema-ı müteellihin: İşrakiler
 Şehrezuri, Kutbuddin Şirazi, İbn Kemmune, Seyyid Şerif Cürcani

Bir Ekol Olarak İşrakilik
 Hakikate ulaşma yöntemlerinin tasnifinde işrakiliğin geleneksel tanımı:
 Hakikate ulaşmanın yolları
 Nazar ve istidlal: vahiy temelli Kelam ve Akıl temelli Felsefe
 Riyazet ve müşahede: vahiy temelli tasavvuf ve akıl temelli işrakili
 Keşf ve nazar arasında gerçekleştirilen telif osmanlı dünyasında etkili olmuştur: Kayseri, Fenari, Kınalızade, Bosnevi, Şeyh Galib, Bursevi vd.
 İranda: Molla Sadra, Lahici, Taki Meclisî, Şüsterî, Recebali Tebrizi, Sebzevari
 Günümüzde İran’da hikmet-i mütealiye adı altında Molla Sadra çizgisi içerisinde tesirlerini sürdürmektedir