Medineweb Forum/Huzur Adresi - iSLAM İBADET ESASLARI 6. KONU

ZEKAT
Sözlükte zekat; temizlenmek,arınmak,bereket, güzel anış manalarına gelir.
Zekatın amacı ve işlevleri;
Ahlaki yönden: hırsı, tamahı ve zenginlerin hak yedikler fikrini yok eder.
İktisadi yönden: malların fazlalığını alır ve ihtiyaç sahiplerine verir.
Sosyal yönden: toplumsal farklılıklar azalır.

Tam mülkiyet: malın sahibinin elinde bulunması, malda başkasına ait hak bulunmaması, kendi seçimiyle tasarruf hakkı bulunması, fayda ve menfaatin malike ait bulunmasıdır.
Tam mülkiyet şartını tamamlamadığından alındığında zekat düşecek mallar:
*sağlam alacak (deynn-i kavi): ödünç verilmiş paralar ile ticaret mallarının alacaklarıdır. Bu çeşit alacaklarınzekatı ele geçtikten sonra hem içinde bulunan hem de geçmiş yıllar için ödenir.
*Orta kuvvette alacak (deyn-i mütevassıt): ticaret alacağı olmayan, adi alacak denen alacaklardır.
*Zayıf alacak (deyn-i zif): hiçbir mal veya paraya bedel olmadan miras, vasiyet mehir gibi yollarla kişinin mülkiyetine geçecek alacaklardır. Bunlar nisaba ulaşıp üzerinden bir yıl geçince zekata tabii olur.

* Zekat yükümlülüğü doğuran zenginlik: temel ihtiyaçlardan sonra artıcı özelliğe sahip belli miktarda yıllanmış mal ve paranın bulunmasıdır. (85 gr altın)
*Fitre ve kurban yükümlülüğü doğuran zenginlik: ihtiyaçtan fazlası olup artıcı ve yıllanmış özelliği taşımayan malların zekat nisabına ulaşan miktarıdır.

* Nema (artıcılık): malın zekata tabi tutulabilmesi için gerekli şartlardan biri de artan, gelir ve kazanç sağlayan bir mal olmasıdır.
* yıllanma (havelan-ı havl): bir mükellefe zekatın farz olması için malın nisap miktarına ulaştıktan sonra , malın üzerinden bir kameri takvim yılının geçmiş olması gerekir.

Zekat konusu mallar:
1. hayvan sürüleri: koyun ve keçi için kırk, deve beş, sığırın nisabı otuzdur.
• Develerin zekat nispertleri: 5’ten 9’a kadar: 1 koyun, 10’dan 14’e kadar: 2 koyun, 15’ten 19’a kadar: 3 koyun, 20’den 24’e kadar: 3 koyun, 25’ten 35’e kadar iki yaşında bir dişi deve zekat olarak verilir.
• Koyundaki zekat nispetler: 40’tan 120’ye kadar: 1 koyun, 121’den 200’ kadar: 2 koyun, 201’den 399!a kadar 3 koyun, 400’den 500’e kadar: 4 koyun zekat olarak verilir.
• Sığırın zekat nispetleri: 30’dan 39’a kadar: iki yaşına girmiş 1 dana, 40’tan 59’a kadar: 3 yaşına girmiş bir dana, 60 sığırda: iki yaşına girmiş iki dana zekat olarak verilir.
2. Ticaret malları: altın nisabına göre düzenlenir. Oranı %2,5 tur.
3. Nakit ve nakde benzer servet: altın, gümüş mücevherlerin zekatları başka cins maldan ödeneceği zaman ağırlığa değil, değerine bakılır. Nakit ve mali kağıtların zekatı; %2.5 üzerinden hesaplanır.
4. Madenler: Hanifelere göre %20, diğer mezheplere göre; %2,5 tur.
5. Zirai ürünler: elde edilen ürünün zekatına (onda bir) anlamında “şür” denir.
6. hayvan ürünleri: bal için %10 oranında zekat ödenir.
7. Deniz ve su ürünleri: balıklar %2,5 oranında zekata tabidirler.
8. ücretler ve serbest meslek kazanları: ücretler ve serbest meslek kazanları için %2,5 zekat ödenmelidir.

* zekatın ödeneceği yerler: fakirler ve miskinler, boyunduruktan kurtarılması gerekenler (rikab), yolda kalanlar (ibnü’s sebil), zekat memuru, kalpleri kazanılmak istenenler (müellefe-i kulub), Allah yolunda (fi sebilillah).

• zekatın ödenmeyeceği yerler: mükellef, zekatını kendi usül ve furu’una ödeyemez.(baba,dede,anne,nine,kız,oğul ve torun). Kurumlara (cami, okul, çeşme) zekat ödenmez. Müslüman olmayana zekat ödenmez.aldığı parayı günah ve israf yolunda harcayarak, kötüye kullanacak kimselere ödememek gerekir.

NOT: her türlü vergi zekat yerine geçmez. Sadece borç gibi asli ihtiyaçlar arasında görülerek nisabı azaltıcı etkide bulunabilir.

*Zekatın geçerliliği:
1.)Zekatın rüknü: temliktir. Malı mülkiyetten çıkarıp, zekat ödenenin tamamen kendi kullanımına vermektir.
2.) Zekatın sahih olma şartları:
* Zekat niyeti: niyetsiz ödenmesi halinde sahih olmaz.
* Ödemenin değer taşıması: ödenen zekat malının kıymetli ve değerli olması gerekir.