Cenaze Namazı
 

CENAZE NAMAZI

İnsan, yaratılmışlar içindeki en şerefli varlıktır (el-İsrâ 17/70). İnsanın dirisi
kadar ölüsü de saygındır, dokunulmazdır. Ölen bir Müslümanı yıkamak,
kefenlemek, üzerine namaz kılıp bir kabre defnetmek Müslümanlar için bir
farz-ı kifâyedir.



Cenazenin Yıkanması ve Kefenlenmesi

Cenazenin bir an önce yıkanıp, kefenlenip namazı kılınarak kabrine
konulması müstehaptır. Müslüman bir ölünün yıkanabilmesi için vücudunun
yarıdan fazlasının bulunması gerekir. Savaş şehitleri yıkanmaz, kanlı
elbiseleriyle defnedilir. Ebû Hanîfe’ye göre, ölü doğan çocuk organları
belirgin ise yıkanır, bir beze sarılır, ancak namazı kılınmaz, organları belirgin
değilse yıkanması da gerekmez, bir beze sarılarak defnedilir. Kural olarak
erkeği erkek, kadını da kadın yıkar (ğasleder). Yıkayıcı (ğâsil) yoksa erkeği
karısı yıkayabilir, ancak Hanefîlere göre koca karısını yıkayamaz. Bu
takdirde kocası teyemmüm ettirir. Yine, yolculuk esnasında erkekler arasında
bulanan bir kadın ölünce, kadın yıkayıcı bulunmaz ve kocası da bulunmazsa
bir başka erkek eline bez sararak veya eldiven takarak gözlerini kapatarak
kadına teyemmüm ettirir. Yine kadınlar arasında vefat eden bir erkeği
yıkayacak erkek bir kimse bulunmazsa, bir kadın eline bir bez sararak veya
eldiven ile erkeğe teyemmüm ettirir. Su bulunmadığı takdirde de teyemmüm
ile yetinilir. Henüz temyiz çağına ulaşmamış kız çocuğu bir erkek, erkek
çocuğu da bir kadın yıkayabilir. Cenazeyi yıkamak dinî bir görev olduğu için
bunun ücretsiz yapılmalısı daha uygundur. Fıkıh bilginlerinin çoğunluğuna
göre, cenaze yıkayan kişinin yıkama işini bitirdikten sonra boy abdesti
(gusül) alması müstehaptır.
Kefen ölünün bir çeşit elbisesi demektir. Ölünün elbisesi, üç parça
bezden ibarettir. Birinci parça bez (kamîs: gömlek)’in uzunluğu, boyundan
ayaklara kadar olur. İkinci parça bez ( izâr: don ve etek)’in uzunluğu ise,
baştan ayağa kadar olur. Üçüncü parça bez (lifâfe: sargı), baş ve ayak
taraflarından düğümleneceğinden ikinci parçadan biraz daha uzun olur.
Kadınların kefeni, bu üç parçaya ilave olarak ayrı bir başörtüsü ve bir de
göğüs örtüsü olmak üzere beş parça bezdir. Burada işaret edilmelidir ki,
kefenlik bez bulmakta güçlük çekiliyorsa, iki parça bezle (izâr ve lifâfe)
yetinilir. Bu durumda kadınlara bu iki parça beze ayrı bir başörtüsü ilave
edilir. Çok zarurî yokluk durumlarında ise, erkek olsun kadın olsun cenaze
bir parça kefen bezi ile sarılır. Henüz bülûğ çağına ulaşmamış çocukların
kefenleri, bir veya iki parça olabilir. Ancak büyükler gibi üç parça olması
daha iyidir. Kefen olarak kullanılacak bezin beyaz olması tercih edilir. Bu
bez ne çok üstün vasıflı ve ne de çok zayıf ve alelâde bir bez olmalıdır.
Kefenlik bezin vasıfları, ölünün hayatta iken giydiği elbisenin niteliğine
uygun olmalıdır. Savaş şehitleri kefenlenmez, kefen olmaya elverişli olmayan
elbiseleri çıkarılıp, geri kalan kanlı elbiseleriyle defnedilir. Ancak na’şı
örtmede bu elbiselerin yetersizliği varsa tamamlanır; na’şın elbisesiz ve
çıplak olması halinde ise, cesedi tamamen örtecek şekilde kefenlenir.

Cevap: Cenaze Namazı
 

Cenaze Namazının Hükmü ve Kılınışı

Cenaze namazı, ölü için dua ve istiğfardan ibaret farz-ı kifâye bir namazdır;
ölünün günah ve kusurlarının affolunmasını Allah’tan istemektir. Cenaze
namazını, Müslüman, âkil ve bâliğ olup ölüm haberi kendisine ulaşan kişiler
kılmakla yükümlüdürler. Bu gibi vasıfları taşıyan kişilerin bir kısmı bu
görevi yerine getirmesiyle, diğerlerinin sorumluluğu düşer, hiç kimse yerine
getirmezse yükümlülük kapsamındaki herkes günahkâr olur. Ancak cenaze
namazı için cemaat şart değildir. Cenaze namazını bir kişi, hatta bir kadın
bile tek başına kılsa, yeterlidir. Bununla birlikte cenaze namazının cemaatle
kılınması daha faziletlidir.
Vücudunun tamamı veya yarısından fazlası olan yahut başı ile vücudunun
yarısı olan bir Müslüman ölünün namazı kılınır. Hanefî ve Mâlikîlere göre,
cenaze namazının kılınabilmesi için, ölünün cemaatin önünde hazır ve mevut
olması gerekir, gıyabî cenaze namazı kılınamaz. Fakat Şâfiî ve Hanbelî
mezheplerine göre, gıyabî cenaze namazı kılınabilir. Diri olarak doğduğu
bilinen çocuğun yıkanıp cenazesi kılınır. Ölü doğan çocuğu ise, namazı
kılınmaz, adı konulur, yıkanır ve bir beze sarılarak defnedilir. Ölen gebe bir
kadının karnındaki çocuğun diri olduğuna uzman kişiler karar verirse,
ameliyat edilerek çocuk kurtarılır. İntihar etmek büyük bir günâh olmakla
birlikte, cinnet getirdiği varsayımından hareket edilerek intihar edenin namazı
kılınır.
Cenaze namazının, güneş doğarken, zevalde iken ve batarken kılınması
mekruhtur. Mekruh olan bu üç vaktin dışında her zaman kılınabilir.
Cenaze namazının rükünleri (farzları) dört tekbir ve kıyam (ayakta
durmak)’dır. Kur’ân okumak (kıraat), rükû’, secde ve teşehhüd yoktur.
Cenaze namazında, “sübhâneke”, “salli-bârik” ile ölü ve dirilere özellikle de
ölen kişiye “dua” okumak sünnet, selam vermek ise, vaciptir. Cenaze namazı
şöyle kılınır: İmam, ölünün göğsü hizasında durur. Cemaat de kıbleye
dönerek sayıları az da olsa en az üç saf halinde dururlar. Kadınlar cenaze
namazına katılacaklarsa, erkeklerin arkasında saf bağlarlar. İmam, “Allah
rızası için hazır olan (şu erkek/kadın/çocuk) cenaze namazını kılmaya niyet
ettim” diye kalbinden geçirerek veya bunu dili ile söyleyerek niyet eder
Cemaat de imam gibi niyet eder ve ayrıca “uydum hazır olan imama” der.
İmam açıktan, cemaat gizli olarak “Allahu ekber” diyerek tekbir alır; tekbir
alırken eller kulak hizasına kadar kaldırılır ve eller indirilerek göbek altında
bağlanır. (Kadınlar ise ellerini omuz hizasına kadar kaldırıp, göğüsleri
üzerinde bağlarlar). Ancak bundan sonraki tekbirlerde eller kaldırılmaz.
İmam ve cemaat gizlice “Sübhaneke” duasını okur. Yine imam açıktan ve
cemaat gizlice “Allahu ekber” diyerek ikinci bir tekbir alır. Bu tekbirden
sonra imam ve cemaat gizlice “Allahümme salli-bârik” dualarını okur. Yine
imam açıktan ve cemaat gizlice “Allahu ekber” diyerek üçüncü bir tekbir alır.
Bu tekbirden sonra ölüye ve diğer müminlere dua edilir. Bilenlerin aşağıdaki
duayı okuması müstehaptır: “Allahüme’ğfir li-hayyinâ ve meyyitinâ ve
şâhidinâ ve ğâibinâ ve zekerinâ ve ünsânâ ve sağîrinâ ve kebîrinâ.
Allahümme men ahyeytehû minnâ fe ahyihî ala’l-islâm ve men teveffeytehû
minnâ fe teveffehû ala’l-îmân” (Allahım! Bizim dirilerimizi, ölülerimizi,
burada hazır bulunanlarımızı ve bulunmayanlarımızı, erkeklerimizi
kadınlarımızı, küçüklerimizi büyüklerimizi (yahut küçük ve büyük
günahlarımızı) affet. Allahım! Yaşayanlarımızı İslâm üzere yaşamaya
muvaffak kıl. Ölülerimize de iman üzere ölmek nasip eyle). Bu duayı
bilmeyen kimse, “Rabbenâ âtina fî’d-dünyâ haseneten ve fî’l-âhireti
haseneten ve kınâ azâbe’n-nâr” (Ey Rabbimiz! Bize dünyada da iyilik ver,
âhirette de iyilik ver. Ve bizi cehennem azabından koru) ayetini dua niyetiyle
okuyabilir. Veya şu duayı okur: “Allahümme’ğfir lî ve li’l-meyyiti ve li
sâiri’l-mü’minîne ve’l-mü’minât” (Allahım! Beni, bu ölüyü ve erkek ve kadın
tüm Müslümanları af ve mağfiret et). Bu dualar okunduktan sonra, imam
açıktan ve cemaat gizli olarak “Allahu ekber” diyerek dördüncü bir tekbir
alır. Bunun ardından önce sağa, sonra sola selam verilir ve böylece cenaze
namazı bitmiş olur. Cenaze namazına sonradan yetişen kişi, abdestsiz ise su
bulunsa bile, zaman darlığı ve bu namazın kazâsının olmadığı için
teyemmüm eder ve gelir derhal tekbir alır, eksik tekbirleri imam selam
verdikten sonra tamamlar ve duaları okur, ancak cenaze hemen kabre
götürülecekse duaları okumaz. Cenaze sayısı birden fazla ise, her birine ayrı
ayrı namaz kılmak tercih edilir. Bununla birlikte hepsine bir namaz da
yeterlidir. Hep birlikte kılınırsa, imamın önüne erkek cenaze konur. Şiddetli
yağmur gibi bir özür, bir zaruret bulunmadıkça cenazeyi cami içine alıp orada
cenaze namazını kılmak mekruhtur.

Cevap: Cenaze Namazı
 

Cenazenin Taşınması ve Defnedilmesi

Cenazenin taşınıp kabre defnedilmesinde acele etmek müstehaptır. Cenazeyi
kabre kadar omuzlarda taşımak büyük bir sevaptır. Ancak, günümüzde
özellikle büyük şehirlerde mezarlıklar şehir dışında veya çok uzak yerlerde
olduğu için cenazeyi artık yol boyunca omuzlarda taşımak imkânı
kalmamıştır. Bu sebeple cenaze arabası kullanmakta dinen bir sakınca yoktur.
Kural olarak cenazenin önünden değil arkasından yürünür. Cenaze sükûnet
içinde kabre kadar götürülür. Cenazeye katılanlar, gereksiz yere dünya
kelamı konuşmaz, sadece ölüm ve ölümden sonraki halleri düşünür ve
Allah’ı kalplerinden hatırlarlar. Açıktan Kur’ân okunmaz ve zikir yapılmaz.
Cenazeyi gündüz saatlerinde defnetmek müstehaptır. Cenazeyi kabre birkaç
kişi indirir. Uygun olanı mahremlerinin indirmesidir. Zarurî durumlarda bir
kabre birden fazla cenaze defnedilebilir. Bu takdirde cenazelerin arasına
toprak dökülerek birbirlerinden ayrılırlar. Gemide ölen kimse, kara uzak ve
karaya kadar durduğu takdirde bozulup kokacağından korkulursa, yıkanır
kefene sarıldıktan sonra namazı kılınıp denize salınır. Ölüyü, ölümün vuku
bulduğu yerdeki kabristanlardan birine defnetmek menduptur. Müslümanlar,
Müslüman mezarlığına, gayri müslimler kendi mezarlıklarına defnedilirler.
Yabancı bir ülkedeki Müslümanların kendilerine ait özel bir mezarlık
edinmeleri mümkün olmazsa, bunlar zarurete binaen ölülerini gayri müslim
mezarlığına defnedebilirler. Müslüman olmayan bir yakını ölüp, bu ölünün
yıkama, kefenleme ve defin işlerini yapacak kendisinden başka birisi
bulunmayan bir Müslüman, onu yıkar, kefenler ve kabre defneder. Ancak bu
hususta İslâmî usûlleri uygulamaz.