İslam Tarihinin Temel Kaynakları
 

İslam tarihinin temel kaynakları sözlü ve yazılı kaynaklar olmak üzere ikiye ayrılır. Şiirler, hikâyeler, efsaneler, destanlar, menkıbeler, fıkralar ve atasözleri sözlü kaynakları oluşturur. İlk dönemlerde Hz. Peygamberle ilgili bilgilerin birçoğu, bu metotla nakledilmiştir. Daha sonra siyer ve meğazi kitapları bu rivayetlerin toplanması ve yazıya geçirilmesiyle oluşmuştur.



İslam tarihinin farklı türde birçok yazılı kaynağı vardır. Bunların başında “Kur’an-ı Kerim” gelir. Kur’an, İslam’ın temel kaynağı olmasının yanı sıra Cahiliye Dönemi Arap toplumunun dinî inançları, sosyal ve ekonomik durumu, Hz. Peygamberin İslam’ı yayma çabası, hatta onun özel hayatı hakkında bazı temel bilgiler de verir. Bu sebeple İslam dininin doğuşu ile Hz. Peygamberin hayatına dair çalışma ve araştırma yapan kimseler için Kur’an, ilk müracaat kaynağıdır


Hz. Peygamberin söz ve eylemleriyle İslam tarihinin ilk dönemlerindeki birçok dinî ve sosyal gelişmenin yazılı olarak sonraki nesillere nakledildiği hadis kitapları da yazılı kaynaklardandır. Sahabeler, kendileri için en güzel örnek olan Hz. Peygamberi dikkatli bir şekilde gözlemlemiş ve onun hayatını tüm ayrıntılarıyla sonraki nesillere ulaştırmışlardır.



İslam tarihçiliğinin gelişim sürecinde ortaya çıkan siyer, meğazi ve genel tarih kitapları da hadis rivayetlerine dayanan temel yazılı kaynaklardandır



Bu alanda günümüze kadar ulaşmış dört temel kaynak eser vardır. Bu çalışmaların ilki olan, İbn İshak’ın “Kitabü’l-Meğazi” isimli eseri, kendisinden sonra yazılan kitaplara da temel teşkil etmiştir. Söz konusu eser, üç ana bölümden oluşur. Birinci bölümde Hz. Âdem’den Hz. Peygambere kadar gelmiş geçmiş peygamberler ve toplumların tarihi, ikinci bölümde Hz. Muhammed’in Allah elçisi olarak gönderilişi, son bölümde ise onun savaşları ayrıntılı bir biçimde kaleme alınmıştır.



İbn Hişam’ın çağdaşlarından Vakidi, “Kitabü’l-Meğazi” adlı eseriyle ilk dönemin meşhurları arasında yer alan diğer bir müelliftir.



Ebu Cafer Muhammed bin Cerir et-Taberi de ilk dönem müelliflerdendir. Diğer İslamî ilimlerde de derin bilgiye sahip olan yazar, “Tarih-i Taberi” isimli eseriyle İslam tarihi alandada ün kazanmıştır. Taberi, bu eserinde önce insanınyaratılışını ele alır. Eserin bu bölümüne peygamberler tarihi de denilebilir. Sonra da İslamiyetin doğuşundan kendi zamanına kadar olan dönemde Müslümanlarla ilgili gelişmeleri anlatır. Taberi, eserinde kendisine ulaşan rivayetleri genellikle yorum yapmaksızın aktarır.