Ucb
 

Bir insanın kendisini üstün ve faziletli sanıp başkalarını daha aşağıda görmesine "kendini beğenme" ya da dinî tabirle "ucb" denir. Çok kötü bir huy olan kendini beğenme, kibir ve gururun sonucudur; sahip olduğu nimetlerin Allah'tan geldiğini ve yine bir gün yok olup gidebileceğini düşünmemektir; insanın, aciz ve zayıf bir kul olduğunu unutmasıdır.
Kendini beğenenler, diğer insanların aklını, fikir ve düşüncelerini, davranışlarını, hatta giyim ve kuşamlarını beğenmez, nefislerinden başka bir şey düşünmez, inatçılıktan da geri kalmaz. Onlara göre kendileri değerli, başkaları değersizdir. Her yaptıkları iyi, her eksiklikleri fazilettir. Her yüksek makama onlar layıktır.
Kendini beğenmek, kibirle aynı anlamda gibi görünüyorsa da aralarında bir fark vardır. Mesela, bir adam dünyada tek başına kalsa, bu kişinin kibirlenmesi düşünülemez, ancak kendini beğenmesi düşünülebilir.
Kendini beğenme ilk defa şeytanın yaptığı bir iştir. Bu yüzden cennetten kovulmuş ve rahmetten uzaklaştırılmıştır. Halbuki Hz. Âdem (a.s) tövbesi ve tevazuu sebebiyle Allah Teâla'nın merhametine nail olmuş ve övgüsünü kazanmıştır.
Kendini beğenenlerin yaptıkları akıl dışı davranışlardan biri de, bol bol öğünmeleridir. Böyle bir huya yakalananların, bu durumdan kurtulmalar için, faziletli ve ahlaklı kişiler ile düşüp kalkmaları gerekir. Öyle kişileri kendilerine ayna edinerek, kusurlarını görmek ve güzel huylar kazanmaya çalışmak zorundadır: Kendi kusurlarını görmeyen bir kişinin, olgun bir ahlaka sahip olması çok zordur. Bu durumu ifade eden şöyle bir söz söylenmiştir: "Kişi noksanını bilmek gibi irfan
Kur'an-ı Kerim'de bu konuyla ilgili olarak şöyle bir olay anlatılmaktadır: "And olsun ki Allah size birçok yerlerde ve çokluğunuzun sizi böbürlendirdiği fakat bir faydası da olmadığı, yeryüzünün geniş olmasına rağmen size dar gelip de boğularak arkanıza, döndüğünüz Huneyn gününde yardım etmişti. Bozgundan sonra Allah, peygamberine, müminlere güvenlik verdi ve görmediğiniz askerler indirdi; inkar edenleri azaba uğrattı. İnkarcıların cezası budur "(Tevbe, 9/25-26)
Bu ayetlerde anlaşan olay, şu şekilde geçekleşmiştir: Hz. Peygâmber (a.s), Mekke'yi fethettikten sonra, bazı Arap kabileleri duydukları, endişe ve korkudan dolayı kıpırdanmaya başlamışlar ve birleşerek güçlü bir ordu kurmaya teşebbüs etmişlerdi. Bunun üzerine Resulullah (a.s) 12.000 kişilik bir ordu hazırlamış ve düşmana karşı yola çıkılmıştı. Ordu içinde bulunan bazı kişiler, düşmanların teşkil ettikleri sayıların azlığı ve kendilerinin çokluğu sebebiyle böbürlenmişler, yani kendilerini beğenmişler ve gerçek kudret ve kuvvetin Allah'ın olduğunu bir an unutmuşlardı. Bu düşüncelerle savaşa girişen İslâm ordusu, ilk anda yenilgiye uğramış, ancak Hz. Peygamber (a.s)'in duası ve askerî dehası kısa sürede, dağılan İslâm ordusunu toparlamaya yetmişti. İlk anlarda mağlub olan ordu, kısa zamanda savaşın kaderini değiştirmiş ve üstünlük sağlamıştı. Bu arada Allah, peygamberi ve müminler üzerine sükunet, güven, kalp yatışkanlığı indirmişti.
Ahlâk kitaplarının birinde, kendini beğenme ile ilgili şöyle bir olay anlatılır: Hükümdarlardan Muizüddevle Ahmed b. Tüveyh'in veziri Mihleb, bir gün güzel bir elbise giymiş ve kendini beğenmişlik edası içinde iki tarafı süzerek yoluna devam ederken, bir kişi yanına gelip: "Allah ve Resulunun sevmediği biçimde yaptığın bu yürüyüş, nasıl bir yürüyüştür?" diye sorunca Mihleb "Sen benim kim olduğumu biliyor musun?" demiştir. Bunun üzerine diğeri "Bilirim, senin evvelin (yani yaratılışın) bir damla bulanık su, sonun ise bedeninin kurtlara gıda olmasıdır" diye cevap vermiştir. Mihleb, bir söz bulamayıp çeker gider.
Kendini beğenmenin bir takım sebepleri vardır. Bunlardan en önemlisi, kişinin münafıklığı âdet haline getirmiş olması ve etrafındakilerin övgüleri ile şişirilip uçurulmasıdır. İnsan; kendini beğenmeyi terkederse ve onun sebeplerinden uzak durursa, onun yerine tevazu gönlüne yerleştirir. Bu ise, insanların sevgisine ve samimi teveccühlerine en kuvvetli vesiledir.
Mefail HIZLI

Cvp: Ucb
 

Şeytan hizmetçi kılığına girmiş ve yirmi sene Cüneyd-i Bağdadi Hazretleri’nin yanına gidip gelmişti. Ancak bir türlü o büyük insanın gönlüne vesvese vermeye, ona istediklerini yaptırmaya muvaffak olamamıştı. Bir gün,
- Ey Üstad! Yoksa siz benim kim olduğumu bilmiyor musunuz? dedi. Hazreti Cüneyd,
- Sen lanetli İblissin. İlk geldiğin günden beri seni tanıyorum, buyurdu. Şeytan,
- Ey Evliyalar Sultanı! Sizin kadar yüksek mertebelere ulaşan başka bir zat tanımadım. Yirmi senedir buradayım ama size hiçbir isteğimi yaptırmaya muvaffak olamadım, dedi. Bu sözleri işiten Cüneyd Hazretleri nefretle,
- Defol mel'un! Şimdi de beni kendini beğenme hastalığına düşürerek mahvetmek mi istiyorsun? Yirmi senede yapamadığını yirmi saniyede mi yapacaksın? Yıkıl karşımdan! diye bağırdı. Şeytan ümidini kesmiş bir halde orayı terk etti.
--------

Cevap: Ucb
 

İyilik dediğimiz her ne varsa, bütün bunlar peygamberler tarafından insanlara öğretilmiştir ve onları işlemek için gerekli bütün şartları da Allah yaratmıştır. Meselâ, doğru söylemek bir hayırdır. Bu hayrı insanlara öğreten ilâhî kitaplar ve peygamberler olduğu gibi, o doğruyu söylemek için gerekli ağız, dil, tükürük bezi, gırtlak, beyin, sinir sistemi ve hava gibi bütün şartları yaratan da ancak Allah’tır.

İnsan bunları düşündüğünde, o hayırda çok az bir hisseye sahip olduğunu görür. Binlerce ilâhî mucizenin bir araya gelmesiyle ortaya çıkabilecek böyle bir hayırda, insanın hissesi, sadece o güzel amele meyletmesi, cüz’î iradesini de bu yönde kullanmasıdır.

Bunu böylece bilip, övünmek ve kendine güvenmek yerine Allah’a şükretme ve O’na minnettar olma yolunu tutmak gerekir. Bu yolda gitmeyenler ucub çukuruna düşerler.