Medineweb Forum/Huzur Adresi - Fıkıh Usulü [Ünit 12 Ders Özeti] (Dokuz Eylül)

12. ÜNİTE MAKÂSID-I ŞERİ’A

1) MAKASID KELİMESİNİN SÖZLÜK VE TERİM ANLAMI NEDİR?
Sözlük:Bir şeyi hedeflemek,ona yönelmek,hedef,gerekçe gibi manalara gelir.

2) MAKASID KELİMESİNİN TERİM ANLAMI NEDİR?
Terim:Dinin gayeleri ,Şari’nin hükümleri koyarken hedeflediği gayeler anlamına gelmektedir.

3) FIKIH USULÜ ESERLERİNDE MAKASID TERİMİ NASIL İFADE EDİLİR?
Makasıduş-şari,Makasıduşşeria ,makasıduşşeria,makasıdut teşri,hikmeti teşri

4) MAKASID’IN ESASINI NE OLUŞTURUR?
Kulların faydası ,onlardan meşakkati gidermek oluşturmaktır.

5) İSLAM HUKUKUNDA MAKASID KONUSUNU İLK DİLE GETİREN KİMDİR?
İmamül Harameyn olarak bilinen CÜVEYNİ dir. Cüveyniye göre maslahat incelemeye tabii tutulmadan esas olarak kabul edilmez.

6) MASLAHATI CÜVEYNİNİN ÖĞRENCİSİ OLAN GAZALİ NASIL AÇIKLAMIŞTIR?
Yararı sağlama ve zararı giderme insanların amaçlarıdır.İnsanların yararı ise,amaçlarının gerçekleştirilmesidir.Maslahattan kastımız,şeriatın amacının
korunmasıdır.

7) GAZALİ CÜVEYNİNİN BEŞLİ MASLAHAT TAKSİMİNİ KAÇA AYIRMIŞTIR?
3 e ayırmıştır.Zaruriyyat-Haciyyat-Tahsiniyyat

8)ZARURİYYAT NEDİR?
DİN-CAN-AKIL-NESİL VE MALIN korunmasıdır.
Bu beş temelin korunmasını içeren her şey MASLAHAt beş temeli ortadan kaldıran her şey MEFSEDET dir.

9) HACİYYAT NEDİR?
Haciyyat zaruriyyat düzeyinde olmamakla beraber insanların hayatlarını sıkıntıya düşmeden kolaylık içinde sürdürebilmesi için getirilen düzenlemelerdir.
Örn:Küçük kız ve erkek çocuklarının evlendirme yetkisinin veliye verilmesi maslahat gereğidir.
Yine evlenecek kişilerin gecekte geçinebilmesi için denklik şartının koşulmasıda maslahat gereğidir.

10) TAHSİNİYYAT NEDİR?
Zaruriyyat ve haciyyat düzeyine çıkmamış düzenlemeleri ifade eder.İsraftan kaçınma ,yeme içme adabı,kadın ve çocuk,din adamlarının savaşta öldürülmemesi
bunlara girer.

11) MASLAHATIN NASA TERCİH EDİLMESİ KONUSUNDAKİ İDDİASIYLA MASLAHAT TARTIŞMALARININ BAŞINI ÇEKEN KİMDİR?
TUFİ

12) TUFİ’NİN DÜŞÜNCESİ NEDİR?
Nas,icma ve maslahat müstakil birer delildir ve maslahat içlerinde en kuvvetli olanıdır.
Maslahat-nas-icma çatısırsa TUFİ MASLAHATI tercih eder.

13) FIKIH USULÜ İÇERİSİNDE ‘MAKASID’KONUSUNU AYRI BİR BÖLÜM OLARAK KİM İNCELEMİŞTİR?
ŞATIBİ

14) İSLAM HUKUKÇULAR TARAFINDAN İNSANLIĞIN İYİLİK VE REFAHININ KORUNMASI OLARAK AÇIKLANAN MAKASID KONUSUNU ŞATIBİ’DEN SONRA KİM ELE
ALMIŞTIR?
TAHİR B.AŞUR
ABDUH VE REŞİT RIZA gibi yenilik yanlısı alimlerin konuya dikkat çekmesiyle ictihad fikrinin canlanmasıyla birlikte yeniden gündeme gelmiş ve İslam aydınlarının
yenilik tartışmalarının eksenini oluşturmuştur.

15)DİN HUSUSUNDA ÜZERİNİZE HİÇBİR ZORLUK YÜKLEMEDİ’(HAC SURESİ,22/78) BU AYETLERDEN YOLA ÇIKARAK TEŞRİİ’NİN (HÜKÜMLERİN KURULUŞ
AMACI)TEMEL GAYESİ NEDİR?
Kulların dünya ve ahiretdeki maslahatını sağlamak ve gerçek mutluluğa eriştirmek olduğudur konusunda İslam alimleri fikir birliği etmişlerdir.

16) NASLARIN TALİL EDİLEMEYECEĞİNİ SÖYLEYENLERİ AŞIRILIKLA İTHAM EDEREK DİNDE AKLA AYKIRI HİÇBİR UNSURUN BULUNMADIĞINA DİKKAT ÇEKEN
KİMDİR?
İBNİ KAYYIM

17) İBNİ KAYYIM’IN BU KONUDAKİ GÖRÜŞÜ NEDİR?
Şarinin fiilleri yersiz olmaktan münezzeh olduğu için mutlaka kullara yönelik maslahat ve hikmet içermekte olduğunu belirterek İslam hukukunun temel gayesinin
insanların dünyevi ve uhrevi maslahatlarını temin etmek olduğunun ve adalet,merhamet,maslahat ve hikmete ters düşen hiçbir şeyin İslamdan sayılmayacağının
altını ısrarla çizmekte ve Hz.Ömer’in uygulamalarına sık sık dikkat çekerek ihtiyaç duyulduğu zaman şeriatın maksatları dikkate alınarak talil işleminin yapılması
gerektiğine vurgu yapmaktadır.
Örn:Hz.Peygamber’in :hurmadan,arpadan,buğday ve süzme peynirden birer sa’(2.172 kg)olarak vacip kıldığı fıtır sadakası hakkında şunları
söylerdi:Bunlar,Medinede en çok tüketilen gıda maddeleriydi .Temel besinleri bunlardan farklı olan bölgeler ise kendi besinlerinden 1 sa’ vereceklerdir.çünkü
amaç fakirlerin bayram günündeki ihtiyaçlarını gidermektedir.İbni KAYYIM diğer mezhepler hangi bölgede bulunuyorsa oranın temel gıda maddelerinden bir sa’
verileceğini söyleyerek Şafiilere ve Hanbelilerin görüşlerine muhalefet etmiştir.
Zekat konusunda da İmamı Malik Hz Ömer’in ictihadını örnek alarak Müellefei kuluba zekat ödenmesinin yasaklanması konusunda hüküm vermiştir.Yine İmamı
Malik gayri Müslimlerin zekat verme zorunluluğu olmadığını çünkü Zekatı Müslümanların vermekle yükümlü olduğu hükmünü vermiştir.gayri Müslimler sadece
devlete karşı sorumlu olduğu cizye vergisi vermelidir sonucuna varırı.
TABERİ Müellefei Kuluba zekatın dinin desteklenmesini temin için verilir görüşündedir.
Ganimetler konusunda Hz Ömer nasları yorumlayarak var olan alternatifler arasından ortama ve zamana en uygun olanı seçmiş,yani toplumun maslahatını
gözetip .onlardan meşakkati kaldırma düşüncesine dayalı hüküm vermiştir.

18) 20.YÜZYILDA ŞATIBİ’NİN TAKİPÇİSİ OLARAK NİTELENEN TAHİR B. AŞUR’UN ESERİ HANGİSİDİR?
MAKASISIDU’Ş-ŞERİATİ’L-İSLAMİYYE

19) İSLAM SON DÖNEM HUKUKÇUSU KİMDİR?
Tahir b.Aşur