Vahyin Çeşitleri Nelerdir?
 

Vahyin Çeşitleri:


1) Gayr-i İlahi Vahy:


İma, işaret, konuşma ve telkinleri ifade eden vahiylerdir.

a) “Böylelikle mihrabtan kavminin karşısına çıkıp onlara: “Sabah-akşam tesbih edin.” diye vahyetti.” (Meryem: 19/11)

Buradaki vahiy, Zekeriyya’nın (a.s.) milletine yapmış olduğu ima ve işareti belirtmektedir.

b) “Böylece her nebiye, onları aldatmak için birbirine süslü sözler vahyeden insan ve cin şeytanlarını düşman ettik.” (En’am: 6/112)

Bu ayetteki vahiy, cin ve insan şeytanlarının verdiği vesveseler, fısıldamalar, gizlice söylemeler anlamına gelmektedir.

c) “Gerçekten şeytanlar, sizinle mücadele etmeleri için kendi dostlarına vahyederler.” (En’am: 6/121)

Bu ayetteki vahiy, telkin etmek, gizli-çağrılarda bulunmak, teşvik etmek ve söylemek anlamına gelmektedir.

d) Vücut organlarıyla ima. Şairin şu sözünde olduğu gibi:

“Ona bir bakış baktım, vasıflarının fevkaladeliğine düşüncenin incelikleri şaştı. Göz kırpışı ona, onu sevdiğini ima etti. İma, yanaklarında etki yaptı.”



2) İlahi Vahiy:


İlahî vahy anlamında kullanılan vahy kelimesinin 71 tanesi Hz. Peygamber (s.a.s)'e yapılan vahy ile ilgilidir. Geriye kalanları ise cansız olan "arz"a yapılan vahy[114], semaya yapılan vahy[115], bal arısına yapılan vahy[116], meleklere yapılan vahy[117], Hz. İsa'nın Havarîlerine yapılan vahy[118], Hz. Musa'nın anasına yapılan vahy [119]'dir.

[120]

İlahi vahiy, Allah tarafından gelen vahiydir. Kur’an’da 5 çeşidine rastlamaktayız:

a) Yere ve göğe hitaben gelen vahiyler. Allah’ın emretmesi anlamındadır.

“O gün haberlerini anlatacaktır. Çünkü senin Rabbin, ona vahyetmiştir.” (Zilzal: 99/4-5) “Böylece onları iki gün içinde yedi gök olarak tamamladı ve her bir göğe emrini vahyetti.” (Fussilet: 41/12)

b) Hayvanlardan bal arısına gelen vahiy. İç güdü, ilham anlamındadır.

“Rabbin arıya: “Dağlardan, ağaçlardan ve çardaklardan evler edin.” diye vahyetti.” (Nahl: 16/68)

c) Meleklere hitaben gelen vahiy. Allah’ın emretmesi anlamındadır.

“Rabbin meleklere: “Ben sizinle beraberim.” diye vahyediyor.” (Enfal: 8/12)

d) İnsanlardan İsa’nın (a.s.) havarilerine ve Musa’nın (a.s.) annesine hitaben gelen vahiyler. İma, emir, rüya ve ilham manasındadır.

“Hani Havarilere: “Bana ve rasullerime iman edin.” diye vahyetmiştim.” (Maide: 5/111) “Musa’nın annesine: “Onu emzir.” diye vahyettik.” (Kasas: 28/7)

e) Hakiki Vahiy: Allah tarafından nebi ve rasullerine özellikle Muhammed’e (s.a.v.) ulaştırılan vahiydir. Vahyin dini terim olarak da anlamı budur. Kur’an-ı Kerim’de çeşitli ayetlerde ilahi vahye mazhar olan nebi ve rasullerden ve Rasulullah’ın vahye mazhar oluşundan bahsedilmektedir.

“Nuh’a ve ondan sonraki nebilere vahyettiğimiz gibi, sana da vahyettik. İbrahim’e, İsmail’e, İshak’a, Yakub’a, torunlarına, İsa’ya, Eyyub’a, Yunus’a, Harun’a ve Süleyman’a da vahyettik. Davud’a da Zebur’u verdik.” (Nisa: 4/163) “Biz de Musa’ya: “Asanı fırlatıver.” diye vahyettik.” (A’raf: 7/117)

“Kavmi kendisinden su istediğinde Musa’ya: “Asan’la taşa vur.” diye vahyettik.” (A’raf: 7/160) “Andolsun biz Musa’ya vahyetmiştik.” (Taha: 20/77)

“Musa’ya: “Kullarımı gece yürüyüşe geçir, çünkü izleneceksiniz.” diye vahyettik.” (Şuara: 26/52)

“Kendinden öncekini doğrulayıcı olarak sana Kitap’tan vahyettiğimiz gerçeğin ta kendisidir.” (Fatır: 35/31)

“Sana ve senden öncekilere vahyolundu ki...” (Zümer: 39/65)

“Ve sizi onunla korkutup-uyarmam için bu Kur’an bana vahyolundu.” (En’am: 6/19)

“O hevasından konuşmaz. Onun söylediği kendisine vahyedilenden başkası değildir.” (Necm: 53/3-4)

“Ben ancak bana vahyolunana tabi olurum.” (Yunus: 10/15)

“Rabbinin Kitab’ından sana vahyolunanı oku!” (Kehf: 18/27)



3) Vahy-i Metlüv- Vahyi Gayrı Metlüv (Okunan vahiy ve okunmayan vahiy)


Hz. Peygamber'in yukarıda belirtilen vahy şekillerinden almış bulunduğu vahiylerden ekserisi âyetler, bir kısmı ise kudsî hadisler ve hadis-i şeriflerdir. Necm sûresi 4. âyette: "O, kendi arzusu ile söylemez, o (söylediği), kendisine vahyedilen bir vahiyden başka bir şey değildir" buyurulmuştur. Mıkdam b. Ma'dî-Kerib'in rivâyetine göre Hz. Peygamber de: "Bana Kur'ân ve onunla beraber O'nun gibisi verildi. Şunu iyi biliniz ki, Allah Rasûlü'nün haram kıldığı da Allah'ın haram kıldığı gibidir..."[121] buyurmuştur. Bu âyet ve hadisi delil kabul eden bazı İslâm alimleri, Hz. Peygamber'in hadisleri hakkında ictihad yapmasının caiz olmadığını ve sünnetin de Allah tarafından inzal olunmuş vahiy gibi düşünülmesi gerektiğini ileri sürmüşlerdir. Ancak mezhepler tarihi incelendiği zaman görülür ki, Hz. Peygamber kendisine sorulan sorulara vahy ile, yoksa kendi re'yi ile ictihâd ederek fetva verirdi. İctihadında hata olursa Allah onun hatasını vahy yoluyla düzeltirdi. Nitekim Bedir savaşında ele geçirilen esirler hakkındaki Peygamber ictihâdı, Enfâl sûresi 67, 70 âyetleri ile tashih edilmiştir. Bu da gösteriyor ki Peygamber'in ictihadı hatalı olabilir.[122] Kudsî hadisler ve hadis-i şerifler vahy ve ilham yoluyla Peygamber'in söylediği sözler ve şeriatın ikinci kaynağı ise de, âyetler derecesinde değildirler.

Kur'ân, hadisi kudsî ve hadisin tarif ve vasıfları, okunan vahy ile okunmayan vahyin ne olduğunu ortaya koymaktadır: Kur'ân, Cebrail (a.s) vasıtasıyla Arapça lafız ve hak manalar da Hz. Peygamber'e vahy edilen, O'nun Allah'ın Rasûlü olduğuna delil ve insanların hidayeti ile doğru yolu bulmaları için bir düstur, okunması ile ibadet edilerek Allah'a yakınlık kazanılan, mushaflarda yazılı, Fatiha sûresi ile başlayıp Nâs sûresi ile sona ermiş, tevatür yoluyla kitap olarak bize kadar intikal etmiş ve Allah'ın koruması ile en ufak bir değişikliğe uğratılmaksızın nesilden nesile okunarak intikal edecek, beşerin bir benzerini meydana getirmekten aciz bulunduğu ilâhî kelamdır. [123]