VÜCUH VE NEZAİR
 

VÜCUH VE NEZAİR


Kur’an-ı Kerim’de, çeşitli manalarda kullanılan müşterek lafızların mevcut olduğu müşahade edilir. Bir kelimenin bir ayette ifade ettiği mana ile, yine aynı kelimenin diğer ayetlerde anlamlar aynı olmamaktadır. İşte biz buna tefsir ilminde “Vücuh” diyoruz. Bunun aksine de, yani çeşitli birçok kelimenin aynı manayı ifade etmesine “Nezair” denir. Kur’an’ın iyi anlaşılması ve bilinmesi için, tefsir ilminde öğrenilmesi lazım gelen mühim hususlardan biri de şüphesiz “Vücuh ve nezair”dir. İbn Abbas’tan rivayet edildiğine göre, Ali b. Ebu Talib onu, Haricilerle münakaşa ve onları ikna etmek için gönderdiğinde, ona şu hususu tenbih etmeyi ihmal etmemişti: “Onlarla münakaşa ederken delil olarak Kur’an-ı Kerim’i hüccet gösterme, çünkü onda, bir çok manaları ihtiva eden, zü vücuh kelimeler vardır. Yalnız sünnet ile fikirlerini teyid et.”[413] İşte Kur’an’da, bir kelimenin bir kaç veya yirmiye yakın bir mana ifade etmesi, onun mu’cize oluşunun bir delilidir. Zira beşer kelamında böyle şeyler pek bulunmaz. Mukatil b. Süleyman kitabının mukaddimesinde naklettiği bir haberde “Kişi Kur’an’daki bir çok vecihleri görmedikçe hakiki bir fakih olamaz.” demektedir.[414]

Şimdi bunlardan bazı örnekler verelim: Mesela, “El-Hüda” kelimesi ve ondan türeyen kelimelerin, Kur’an-ı Kerim’de 17 manası olduğu görülür. Bu kelime beyan (2/5), din (3/75), iman (19/76), dâi (13/7, 21/73), rasuller ve kitaplar (2/38) ma’rife (16/16), reşad (1/6), Muhammed (2/159, 47/32), Kur’an (53/23), Tevrat (40/53), istirca (2/157, 64/11), hucce (2/258), tevhid (28/57), sünne (43/22), islah (9/52), ilham (20/50), tevbe (7/156) gibi manalara gelmektedir. Tağut, salat, rahmet, ruh, kaza gibi pek çok kelime çeşitli anlamlara gelmektedir.[415]

Keza “cehennem”, “nar”, “sakar”, “hutame”, “cahim” gibi çeşitli lafızların aynı manayı ifade etmeleri gibi daha pek çok kelimeye rastlanabilir. Bunlar da nezaire ait örnekleri teşkil eder.[416]