Bazı ayetlerin tasavvufi tefsiri
 

اَلْحَمْدُ للِّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ

— Hamd için başlangıç ve nihayet vardır. Hamd için baş*langıç, kulun, kendisine verilen nimete karşılık şükretmesidir. Zi*ra bilir ki, hamd, nimeti ziyadeleştirir. Hamdin nihayeti ise, Al*lah´ın, kuluna verdiği kuvvetle ubudiyet vazifesini yerine getirmesindeki mazhariyete teşekkürdür. Ve yine hamdin nihayeti, kulun, kendi mazharında, asıl hamdedici olarak Allah´ı bilmesidir. Kulun mazharında hamdeden Allah´tır, gayri değildir. Kul*luğun kemâli ise odur ki, kendi yokluğunu ve Allah´ın varlığını anlasın... Zat, sıfat ve fiilden kendisinde hiç bir şey bulunmadığı*nı, sadece ilâhî sıfatlara mazhar kılındığını takdir etsin.


------------------------------------------------------


وَكُونُوامَعَ الصَّادِقِينَ


— Sadıklar ile olmanın iki mânası vardır : Biri zahir bakı*mından sadıklar ile olmak... öbürü de mâna bakımından sadıklar ile olmak... Birincisi, doğruluk ehli ile düşüp kalkmayı, ikincisi de bir taifeye gönül verip onların üstünlüğünü kabul etmeği ve izle*rinden gitmeği gerektirir. Birincisinde ülfetin yalnız sureti, ikin*cisinde hem suret ve hem ruhu vardır. Sadıklar şu kimselerdir ki, «Mâsiva - âlem» onların gözünden silinmiştir.

-------------------------------------------------------


لاَاِلَهَ اِلاَّاللَّهُ

— Tevhid Kelimesinin zikrini umumî, yalnız celâl Kelime*siyle zikre ise hususî demişlerdir. Halbuki Tevhid kelimesiyle zi*kir, son mertebede hususînin hususîsidir, zira Allah´ın tecellileri*ne nihayet yoktur. «Allah´tan başka ilâh yoktur» suretinde tekrar*lamak düşünülemez. Her defa bir sıfatı nefyedip başka bir sıfatı ispat etmekse ebediyen devam edebilir ve böylece ebedî «nefy» ve «ispat»tan kurtulunamaz. «Allah» zât ismidir, «İlâh» ise zât ile sıfatları isimlendirici «ulûhiyet» tir. Böylece, bazıları, Tevhid Kelimesini zât ile sıfatları toplayıcı ilâh ancak Allah´tır, şeklinde izah etmişlerdir.


— Tevhid Kelimesi üzerinde belirttiğimiz mânayı, benlikle*ri, kendilikleriyle dolu olan kimseler uzak görmemelidir. Zira kal*bin yabancılardan temizlendiği zaman insanın gördüğü Hakk´ın zâtından başkası değildir. Bu keyfiyet, hoca Abdülhalik Gucdevânî silsilesinin çıraklarına bile nasip olmuştur. Hoca Bahaeddin Nakşibend tarîkatinin çıraklarına yine bu mânadan bir lezzet çeş*nisi verilmiştir.

----------------------------------------------------------------

يَااَيُّهَاالَّذِينَ اَمَنُوا

-Akdin tekrarından ibarettir, iman ki, Allah´a kalb bağla*maktır, belirttiği akit bu âyetle tekrar edilmektedir. «O kadar ça*lışınız ki, bu sıfatın size ait olmadığını anlayasınız!» Murad bu*dur