Hümeze Lümeze Yapmak
 

Hümeze ve Lümeze
"Hemz", "kırmak" demektir. Nitekim HakTeâlâ, "O, hemmândir ve koğuculuk yapar" (Kalem, 11)buyurmuştur. "Lemz" ise, tenkid etmek, ayıplamak, alay etmek demektir. Bu ifadelerin anlatmak istediği şey ise, bir kimsenin, insanların namus ve şereflerini kırması, onların şereflerini düşürmesi ve onları ayıplaması, tenkid etmesidir. Nitekim Hak Teâlâ, "Birbirinizi ayıplamayın"(Hucurât, 11) buyurmuştur. "Fu´aletün" kalabı, tıpkı lu´ane (lanet edici), duhake (gülücü) kelimeleri gibi, bir işin, kişinin adet haline getirdiği bir örfü olduğuna delalet eder. Mtm´in sükûnu ile, bunlar, şeklinde de okunmuştur. "Hümeze - Lümeze", gülünç şeyler yapmak suretiyle maskaralık yapmaktır. Böylece bu maskaralığa gülüşülür, sövüşülür.

Müfessirler bu hususta şu izahları yapmışlardır:
1) İbn Abbas, "Hümeze, gıybet eden; Lümeze ise, ayıplayan ve eğlenen" demiştir.
2) Ebû zeyd, "Hümeze el-kol hareketleriyle; Lümeze de, dil ile yapılan alaya almalardır" demiştir.
3) Ebu´l-Âliye, "Hümeze, yüz yüze iken ayıplayıp, alay eden; Lümeze ise, insanı.. arkasından ayıplayıp, alay edendir" der.
4) Hümeze, açıkça ayıplayıp, alay eden; Lümeze, gizlice, kaş-göz işaretleriyle ayıplayandır.
5) Hümeze - Lümeze, İnsanlara hoşlanmadıkları lakablar takarak, öyle çağırandır. Velid b. Muğîre işte böyle yapıyordu. Fakat bu, reislik (başkanlık) makamına uygun düşmez. Bu, seviyesiz kimselerin yapacağı iştir. Bunun içine, gülsünler diye, insanları, söz, fiil ve ses bakımından taklid edenler de girer. Hakem b. el-As, Hz. Peygamber (s.a.s)´in yürüyüşünü taklid etmiş´ Dolayısıyla Allah onu Medine´den sürüp çıkarttı ve lanetledi.
6) Hasan el-Basrî, "Hümeze, beraberinde oturan kimseyi, göz ucuyla işaret ederek ayıplayıp alay eden; Lümeze ise, din kardeşini, gıyabında kötü şeylerle anıp, ayıplayandır" demiştir.
7) Ebu´l-Levzâ´nın da şöyle dediği rivayet edilmiştir: "İbn Abbas (r.a), bu ayet ile Cenâb-ı Hakk´ın kimleri zemmettiğini sordum. O da, "Bunlar, koğuculuk yapanlar;, dostların arasını açanlar ve insanlara kusur bulanlardır" diye cevap verdi."
rabbim muhafaza, küçücük bir hareketimiza bile çok dikkat etmeliyiz.