KURAN OKUMA ŞEKİLLERİ
 

Kur’an Okuma Şekilleri
Şüphesiz müslümanlar tarih boyunca birçok olumlu okuma şekli geliştirmiştir. Bu olumlu okuma şekillerini altıgrupta toplamak mümkündür: 1)Tahlili okuma 2) İcmali okuma 3)Konuluokuma 4) karşılaştırmalı okuma 5) Kavram çalışması yararak okuma6)Nüzul sırasına göre okuma
1-Tahlilli Okuma
Özellikleri:Okuyucupasif, metin aktiftir. Metnin bir bölümü esas alınır, ayet ayet okunur,tüm Kur’an mushafına genel bütüncül bir yaklaşım amaçlanmaz. Metinkonuşmacı, okuyan dinleyici gibidir. Dil bilgisi, hadis, siyet bilgisiveri olarak kullanılır. Genellikle mushaf sırası takip edililir.
Faydaları:
a)Okuyucu dinleme pozisyonunda kaldığı için ahlakidir.
b)Konunun detaylarına inerek ayrıntılar arasında yer alan hakikatleredikkat etme alışkanlığı kazandırır. İcmali okumanın illetlerini tedavieder.
Zaafları:
a)Azami fayda için Arapça bilmek gerekir,mealden bu yöntem sınırlı fayda sağlar. Diğer yöntemler meal çalışmasıiçin daha uygundur.
b) Teczii/atomik olduğu için anlamlararasında karşılaştırma yapmaya elverişli değildir, yanlış sonuçlaragötürebilir. Toplumsal hayatın ürettiği sorunlarla Kur’an arasında bağkurma hedefi belirsizdir.
c) Ne yapmalı değil, nasıl anlamalı?Sorusu daha ön plandadır. Bu da Kur’an’ın amele dönük bir bilgi kaynağıolarak telakki edilmesi yerine, salt bir bilgi deposu gibi-malumatfuruşçuluk aracı gibi algılanmasına nesneleşmesine yol açabilir.
Örnekler: Nüşuz, Şefaat, Ru’yetullah:
Örnek eserler: Tefsiru’l-Celaleyn
2- İcmali/Genel Okuma
Özellikleri: Genel olarak okunur, detaya inilmez, özet bilgi elde etmek amaçlanır.
Faydaları: Kur’an’ı ilk okumaya başlayanlar için elverişlidir. Arapça bilmek şart değildir.
Zaafları: Önemli detaylar gözden kaçırılabilir.
Örnekler: Bütün mealler. Mahmut Şeltut, Tefsiru’l-Eczai’l-Ula, ilk on cüz.
3- Konulu Okuma
Okuyucumetin karşısında aktiftir, ayetlerin ayrıntılarına inilmez, sadecekonuyla ilgili boyutu üzerinde durulur. Ayet ayet parçacı bir şekildedeğil, bütüncül olarak gidilir. Okuyucu sorar, Kur’an cevap verir.
Tahliliokumaya benzer, ama belli bir konu bütünlüğü olduğu için onunzaaflarını taşımaz. İcmali okumaya benzer, ama daha detaylıdır, konumümkün olduğu kadar analiz edilir. Tahlili ve icmali okumanın birileriki aşamasıdır.
Faydaları:
a)Mealden yapılabilecek bir çalışma şeklidir.
b)Konunun detaylarına inme imkanı verir.
Zaafları:
a)Kur’an.Dünyanın yüz ölçümü nedir? gibi her soruya cevap vermesi gereken birkitap değildir. Yorumun grameri, gerçeğin metni kuşatma altına almaihtimali vardır. Bu yöntemle yapılan okumada Kur’an’ı zorlakonuşturmaya çalışmak doğru değildir; o bir bulmaca-bilmece kitabı,keşifler atlası değildir.
b)Ayetlerin sadece bir yönüne ağırlıkverildiği için diğer boyutlar gözden kaçırılabilir. Fıkhın kodifikeederek formelleştirmesi böyle olur. Örnek: Kevser Suresi, kurban kes.Namaz ile kurban arasındaki kopmaz ilişki gözden kaçırılabilir
Örnekler: Kur’an’da Ahiret, Aile Hayatı...
Eserler:seyyid Kutup, Fi zilali’l-Kur’an; Muhammed Bagır es-Sadr, Kur’an Okulu;İbni Kuteybe, Te’vîlu Müşkilâtı’l-Kur’an; İbni Kayyim el-Cevzi,el-Beyan Fi Ahkami’l-Kur’an; Ragıb el-İsfehani, el-Müfredat.
4- Karşılaştırmalı Okuma
Özellikleri:Ayetleri ayetlerle, konuları konularla, görüşleri görüşlerlekarşılaştırarak okuma şeklidir. Görüşler karşılaştırılırken tercihedilen görüş belirtilir. Mesela Peygamberimiz “imana zulümkarıştıranlar” ayetindeki zulmü şirk olarak tefsir eden ayetlekarşılaştırmıştır. İmana zulüm karıştıranlar: ( ); şirk büyük birzulümdür: ( )
Faydaları:
a)Arapça bilmek zorunlu değildir.
b)Ayetler arasında görünüşte varolan çelişkiler karşılaştırmaylagiderilebilir. Vehimleri yok eder. Bir ayetteki kapalı veya yanlışanlaşılabilecek bir açıklama diğer ayetlerde giderilir. Kur’anMüfesser’dir: Allah’ın açıklamalarıdır. Mubindir: apaçık gerçektir,tozlanan hakikatlerin üstündeki örtüleri kaldırır.
ör. “nefslerinizi yok edin-kendinizi veya birbirinizi öldürün” (Bakara,2/54.)
“Nefsleriniziöldürmeyin” (Nisa,4/29.); birbirinizi aşılamayın:49/11. İkisininuzlaştırılması: Nefs’te hem fucur hem de takva vardır: Şems,91/7-10.Nefs kötülüğü emreder: 12/53. Bu yüzden onu özeleştiri yaparakarındırmak gerekir: 14/22,79/40; 17/79,73/20(Gece namazı). Nefsin heristediğini yapma yeri dünya değil, Ahiret’tir:41/31.
c)Karşılaştırmalar ve kıyaslar okumaya canlılık katar. d) Müteşabih olanımuhkeme irca ederek okumayı öğretir. Ör. “Allah’ı eli”, “Hiçbir şeyO’na denk değildir, O hiçbir şeye benzemez”
Zaafları:
a)Görüşler arasında tercihte bulunma zorluğu yaşanılır, zannın akıntısına kapılma riski taşır.
Eserler:Görüşlerin Karşılaştırılması bağlamında Taberi Tefsiri; Rivayetlerinkarşılaştırılması bağlamında İbni Kesir, Tefsiru’l-Kebir; Kur’an ileKitabı Mukaddes’in karşılaştırılması bağlamında Said Şimşek, Kur’anKıssalarına Giriş; Muhammed Hamidullah’ın meal çalışması.
5-Kavram Çalışması Yaparak Okuma
Kelimeçözümlemesi yapılarak okunur. Önemli bir kelime seçilir, bütüntürevleriyle birlikte çıkarılır. Seçilen anahtar kelimenin geçtiğiayetler bulunur, terimin ilişkiye girdiği eş anlamlı ve zıt anlamlıkelimeler tespit edilir. Fiil cümlesi ve isim cümlesi içindekibağlamına dikkat edilir.
Takip edilmesi gereken genellikle şudur:
a)Eğer isim cümlesinde geçiyorsa isim mi sıfat mı olduğu tespitedilmelidir. Eğer fiil cümlesinde geçiyorsa, hangi fiilde, hangi fiilinöznesi olarak, hangi özneye bağlı, hangi şahıs zamiriyle birliktegeçtiğine dikkat etmek gerekir. Mesela musahhar kılmak, güneş, ay,yıldızlar ve nehirlerle ilgili bir kelimdir.
b) Esas kelimeninyakın anlamlı kelimeleri tespit edilerek, hem konunun birbirinekarışması önlenir hem de konunun kapsamı ortaya çıkarılmaya çalışılır.Mesela Halk/yaratmak kelimesinin yakın anlamlı komşuları şunlardır:Halaka: Ceale (yaptı), Bedee (Başladı), Bena (inşa etti), Nebete(Bitirdi), Besse (üretti, çoğalttı). Bunların tersi: Heleke (yok etti),Batale (boşa çıkardı), Habeta (değerini sıfırladı). Bular eş anlamlıdeğil, yakın anlamlıdır.
c)Benzer ve zıt anlamlı kelimelerarasında bir anlam alanı-anlam haritası oluşturmak gerekir. cehl’inzıttı hilm; küfrün zıttı iman, kafirin zıttı şakir, ve bu tavırlarıngerçekleştiği zemin Allah’ı nimetlerine karşı kulların tutumları. Buanlam alanında anahtar kelime imandır. El-İlm kelimesinin anlamalanında yakin, zan, hars vardır; tersi cehl ve küfr kelimeleridir.
d)Günümüzdeki kullanımlarıyla geçmişteki kullanımları karşılaştırılır;tahrif varsa gösterilir. Mesela Millet Kur’an’da din demek ikengünümüzde ulus anlamında kullanılmaktadır.
Faydaları: Efradını cami, ağyarını mani olacak şekilde konuyu tahlil etmeye yarar.
Zaafları:
a)Arapça bilmek gerekir.
b)Ayrıntılı analiz gerektirdiği için zordur, Tahlîlî ve Konulu okuma yöntemlerinden yararlanılır.
c)Teorik ve formel kalma riski taşıdığından dolayı, konunun yeterincehayatın içindeki karşılıkları bulunamazsa ameli boyut ikinci plandakalabilir.
Eserler: Mevdudi, Dört Terim
6- Nüzul Sırasına Göre Okuma
Sureleripeygamberimize indiği sırayla okumaktır. Sünnet ve Siyer bilgilerindenyararlanılır. Ayetler kronolojik bir seyir takib edilerek okunur,anlaşılmaya çalışılır.
Faydaları:
a)Tenzil ve tertilin hikmetlerini kavramayı kolaylaştırır.
b) İslami mücadelenin seyrini, hareketin safhalarını takib etmek mümkündür.
Zaafları:
a)Nüzul Sırasını tespit ictihadi olduğu için zannidir
b)Mekki-Medeniayırımı mutlaklaştırılabilir. Sıralama mutlak olarak algılanırsa birkısım sorumlulukların zamanının gelmediği vehmine kapılabilir. OysaKur’an’ın tamamı inmiş, tamamlanmıştır. Dolayısıyla hangi aşamadaolursak olalım Kur’an’ın tümüü gücümüz nisbetinde yaşamakla sorumluyuz.Unutulmamalıdır ki, Kur’an’ın mushaf sıralamasıyla bize ulaşmasınısağlayan Allah’tır. (Kıyıame,75/16-17): peygamberimizin kalbinde oluşantoplamı denetleyen Allah’tır. Bunun hikmeti “nüzul sırasımutlaklaştırılmasın,
Kategorize edilmesin”diyedir.
Eserler: İzzet Derveze, Tefsirul’l-Hadis, Ekin Yayınları,
Sözün Özü
Buokuma şekillerinin her birinin kendine özgü üstün yanları ve yinekendine özgü zaafları vardır. Bu nedenle sadece birine bel bağlamakdoğru değildir. Tümünden yeri geldikçe yararlanmak gerekir. Hangiyöntemden yararlanırsak yararlanalım aslolan Kur’an’dır.Dinleyen-dinlenen ilişkisinde biz insanların hidayet kitabınınhidayetinden yararlanabilmemiz için niyetlerimiz, ahlaki tutumlarımızbelirleyici bir rol oynar.
İslam ümmeti bu okuma şekillerinintümünden yararlanan eserler ortaya koymayı her zaman başarmıştır. Büyükoranda tasvib gören bu eserlerden bazıları şunlardır: Zemahşeri,Keşşaf; Elmalılı Hamdi Yazır, Hak Dini Kur’an Dili; Seyyid Kutup, FiZilali’l-Kur’an.

ALINTI _ KAYNAK BELİRTİLMEMİŞ..