Medineweb Forum/Huzur Adresi - İslami Hareketlerde Hizip Mantığı Yada Cemaatleş(me)me Sorunu

Cemaatte rahmet ayrılıkta azap vardır.

“Hepiniz toptan, Allahın ipine (dinine)sımsıkı sarılın, bölünüp ayrılmayın!” ali imran 103

“Sizden; hayra çağıran, iyiliği (marufu) emreden ve kötülükten (münkerden) sakındıran bir topluluk bulunsun. Kurtuluşa erenler işte bunlardır.” (Al-i İmran 104)

“De ki babalarınız, oğullarınız, kardeşleriniz, eşleriniz, akrabanız, elde ettiğiniz mallar, durgun gitmesinden korktuğunuz ticaret, hoşunuza giden evler, sizce Allah’tan, peygamberinden ve Allah yolunda savaşmaktan daha sevimli geliyorsa, Allah’ın buyruğu gelene kadar bekleyin. Allah, fasık kimseleri doğru yola eriştirmez.” (Tevbe24)

Hz. Resul buyurdular “İki birden hayırlıdır, üç ikiden, dört üçten hayırlıdır. Artık siz cemaat üzere olunuz. Çünkü Allah teala ümmetimi ancak hidayet üzere toplamıştır.”

Hz. Huzeyfe (r.a) "Ey Allah`ın Resulü! Ben (o güne) ulaşırsam, bana ne emredersiniz?" dedim. "Müslümanların cemaatine ve imamlarına uy, onlardan ayrılma.” buyurdular. "O zaman ne cemaat ne de imam yoksa?" dedim. "O takdirde bütün fırkaları terket (kaç)! Öyle ki, bir ağacın köküne dişlerinle tutunmuş bile olsan, ölüm sana gelinceye kadar o vaziyette kal." buyurdular.
Ebu Hüreyre Resulullah (sav) buyurdular ki: "Kim itaatten çıkar, cemaatten ayrılır (ve bu halde ölürse) cahiliye ölümü ile ölmüş olur. Kim de körü körüne çekilmiş (ummiyye) bir bayrak altında savaşır, asabiyet (ırkçılık) için gazaplanır veya asabiyete çağırır veya asabiyete yardım eder, bu esnada da öldürülürse bu ölüm de cahiliye ölümüdür. Kim ümmetimin üzerine gelip iyi olana da, kötü olana da ayrım yapmadan vurur, mü'min olanlarına hürmet tanımaz, ahid sahibine verdiği sözü de yerine getirmezse o benden değildir, ben de ondan değilim." (İbnu Mace, Fiten)

Yüce Allahın (c.c) ayetlerinde ve Hz Muhameddin (s.a.v) hadislerinde cemaatleşmenin kuvvetle emredildiği görülmektedir. Cemaatin içinde yer almak, cemaat yoksa cemaat oluşturmak ilahi ve nebevi emir niteliğindedir. Sahih bir cemaatleşme için hizipçilikten uzak durmalıyız ve yine sahih bir cemaatin varlığı için Müslümanlar içerisinde yer aldıkları gurupların aksaklıkları ilgili öz eleştiri yapabilme cesareti gösterebilmelidir.

Genelde İslam âleminde özelde de Türkiye Müslümanlarında her daim cemaatleşememe problemi olmuştur. Hizip mantığı, cemaat mantığının önüne geçmiştir. Akil adamlar topluluğunun(Ulema-aydınlar) İslami bir cemaatin nasıl olması gerektiğine dair tüm Müslümanların ittifak edeceği temel kaidelere dair projeler hazırlamaları gerekir. Aksi takdirde Mezhepçi yaklaşım, etnisite asabiyesi, ideolojik bakış farklılığı, tartışılmaz ağabeylik makamı, kutsal liderlik gibi mefhumlar gurupların bir araya gelmesinin(cemaatleşmemenin) önünde en büyük engeller olur.

Ağabeylik Makamı

Cemaatlerin oluşumunda büyük katkıları olan ağabeyler her zaman mümtaz bir yere sahip olmalılar. Ancak İslami harekette sorumluluk makamında bulunan bireyin; üyelerinin ilmi, siyasi teşkilatlanma ve terbiye konularında kendisini aştıklarını anladığı zaman onları bir kenara itmemeli. Bilakis yetiştirmiş olduğu insanların kendisini geçmesi ona sıkıntı vermek yerine daha çok sevindirmeli ve onların önlerini açmak için gerektiğinde kenara çekilip vazifeyi onlara teslim edebilmelidir. Merdivenin üst basamağı olduğu halde daha üstlerde basamakların oluşması için kendisinin de bir basamak olması gerektiğini asla unutmamalıdır. Bu da uzun zamandır aynı vazifenin yaratmış olduğu monotonluğun aşılmasına ve hareketin canlanmasına katkı sağlar.
Lidere İtaatin Ölçüsü
Lidere itaatin ölçüsü asla Kuran ve sünnetin emrettiği ölçünün dışına taşmamalıdır. Bir kere aşıldı mı ardı arkası kesilmez; gayr-i İslami davranışlar olağan hale gelir. Masiyette itaat yoktur. Resululah bir gurup sahabeyi bir seriye için Medine’nin dışına gönderir ve bir sahabeyi emir seçer. Sahabe gurubu seriye dönüşü gece konakladıkları yerde büyükçe bir ateş yakarlar. “Arkadaşlar madem ben başınıza emir seçildim ve emire itaat vaciptir öyleyse şu ateşe giriniz.” diye ferman buyurur. Sahabeler bu konuda ihtilaf ederler bir kısmı komutana itaatin şart olmasından dolayı ateşe girmeye hazırlanırken diğer bir kısmı da bu konuda itaatin gerekli olmadığını söyler. Sefer dönüşü olay Resulullaha intikal ettirilir. Hz. Resul “Oraya girseydiniz bir daha çıkmazdınız.” diye buyurur.

Kurumsallaşma

Cemaatin sorumluluk makamında bulunan kişinin sair sebeplerden (ölüm, hapis, sürgün) ya da yılgınlık, yükün ağırlığını kaldıramaması, kenara çekilmesinden ötürü cemaat zayıflamamalı, ortadan kalkmamalıdır. Bunun önüne geçmek için kurumsallaşmaya gidilmelidir. Sorumluluk makamındaki bireyden boşalan yerin doldurulması için bir mekanizma oluşturulmalıdır. Aksi takdirde kişinin yokluğuyla birlikte hareketin de yok olması söz konusu olur. Cemaatler kişi üzerine değil kişiler üzerine inşa edilmelidir.[B]

Ulemanın Önderliği

Alimler peygamberlerin varisleridir.Cemaatlerde karar mekanizmasının tepe noktasında ulema olmalıdır. Elbette İslami cemaatlerde önemli mevkilerde her açıdan kendini yetiştirmiş donanımlı sorumluluk sahibi aktivistler olacaktır. Fakat misyonları ulemanın önüne geçmemelidir. Cemaatler kitleselleşmek istiyorlarsa buna azami önem vermeliler.

Bunun başarılı pratiğini İran’da görebiliriz. Cumhurbaşkanlığı yapmış merhum Recai, Lübnan iç savaşında oradaki Müslümanları örgütlemiş(o örgütlenme sayesinde bu gün Lübnanlı Müslümanlar Siyonist İsrail’e direnebilmektedir.) ve Irak İran’a saldırınca, dağılmış İran ordusunu toparlayan merhum Dr Mustafa Çamran hiçbir zaman ulemanın önünde durmamış hep arkasında olmuşlardır.
Bu söylemden “Her âlim lider olacak.” manası çıkarılmamalı. Gerekli ortam sağlandığında ulemanın içerisinde rehberlik vasfına sahip insanlar çıkacağı anlaşılmalıdır. Yıllardır İslami tedrisat için binlerce kardeşimiz Mısır Ezher Üniversitesine gitmekte; eğitimlerini bitirip memleketine dönmektedir. Çoğunun kim olduğunu dahi bilmeyiz. Kendi çaplarında çalışmalar yapmaktalar; ama Ezher Üniversitesi, okuyup etrafını aydınlatan lider konumundaki insanlar da çıkara bilmekte. Örneğin Mustafa İslamoğlu gibi âlimler. Yeter’ ki biz gerekli ortamı oluşturalım.

Ekonomik Güç

Cemaatlerin gerek sosyal, gerek tebliğ çalışmaları için ekonomik faaliyetler içerisinde yer alması gerekir. Genelde mütevazı cemaatlerde bu tür mali konular İslami harekette yer alan varlıklı fertler tarafından bir nebze finanse edilse de bunun iki türlü sakıncası ortaya çıkar: İlki fert samimi olabilir; fakat zamanla hareketin idari mekanizmasına verdiği maddi katkılar sayesinde etki eder hale gelebilir. Ferdin yetersiz olması durumunda cemaatler bu olaydan menfi etkilenir. İkincisi bu finansör şahısların çeşitli sebeplerden ötürü yaptıkları yardımı kesmeleri veya kısmaları durumunda; İslami hareketteki faaliyetlerden ötürü meydana gelmiş (ölüm, hapis, malullük, sürgün) mağduriyetin ve bu mağduriyetin taraflarının ihtiyaçlarının giderilmesi için gerekli olan maddi olanakların yokluğu harekete olan güveni sarsar. Bu iş(ekonomik getiri) için cemaatteki ticaretten iyi anlayan fertlerden istifade edilebilinir. Toplanacak aidatlar, maddi bağışlarla bu fertler aracılığıyla ticari faaliyetler yapılabilir.

Meşveret

Meşveret, İslami düsturların en önemlilerindendir. Bu, ayet ve hadislerle sabittir. Cemaatler bu konuya fazlaca ehemmiyet göstermelidir. Hz. Allah şöyle buyuruyor “İş hususunda onlarla danış.” (Ali İmran 159) ve “Onlar işlerini, aralarında danışarak yürütürler.” (Şura 38) Hz. Resulullah dünya işlerinde sürekli sahabeye danışırdı. Bunu Müslümanlara da tavsiye ederdi. Sorumluluk sahibi Müslüman idareciler de her işlerinde danışacakları bir meşveret heyeti oluşturmaları gerekir. Meşveret cemaatin gidişatı ve sağlığı için hayati öneme sahip bir kurumdur

İrfani Boyut

Gurup içerisinde yer alan fert zamanla siyasallaşır. Gurupçu mantıkla hareket eder. Bütün enerjisini gurubu için ayırır. “Zaman içerisinde, özenle yapması gereken “irfani yaşantıyı” ikinci plana iter. Cemaatte yer alan fert başkasını kurtarayım derken kendisini unutmamalıdır. Ömrünün son demlerine kadar İslami hassasiyetini devam ettirmelidir. Bu işin emekliliğinin olmadığı bilinciyle hareket etmelidir.

Kısacası İslami cemaatlerin yaşadıkları bazı sıkıntılardan yüzeysel olarak söz ettik. Sahih bir cemaatin oluşumu için gayret müminlerden, tevfik yüce Allah’tandır.

Vesselam…
HACI H. ŞEREF