Şafii mezhebindeNamaz'in Sihhatİnİn Şartlari
 

NAMAZ'IN SIHHATİNİN ŞARTLARI


Birşeyin şartı, onun varlığına temel teşkil eden şeydir Ancak o şart, hiçbir zaman meşrutun bir parçası değildir Buna misal olarak bitkileri ele alabiliriz Bitkinin yeryüzünde varolabilmesi için yağmur şarttır Fakat yağmur, bitkinin bir parçası değildir O halde yağmur, bitkinin varlığı için şarttır İmam Şafii'ye göre namaz'ın sahih olmasının şartlan şu dört şeyde toplanır

1 Taharet


Daha önce Taharet bahsinde taharetin anlamını belirtmiştik Taharetin birçok çeşidi vardır Namaz'ın sahih olması için onların ta*mamının olması şarttır Bunlar aşağıda zikredilmiştir:
a Beden, hadesten temiz olmalıdır
Öyleyse abdesti olmayanın namazı sahih olmaz Bu abdestsizlik, ister küçük hades'ten (abdestsizlikten), ister büyük hades'ten (cünüplükten) olsun hüküm aynıdır Çünkü Hz Peygamber şöyle buyurmuştur:
Taharetsiz hiçbir namaz kabul edilmez[1]
b Beden, necasetten temiz olmalıdır
Necasetin ne olduğunu ve çeşitlerini Taharet bahsinde anlatmıştık Bunun delili Hz Peygamber'in, kabirlerinde azap gören iki kişi hakkındaki şu hadîsidir:
Onlardan biri de sidikten sakınmazdı[2]
Diğer necasetler de sidik gibidir Hz Peygamber, Fatıma binti Ebî Hubeyş'e şöyle demiştir:
Hayız gördüğünde namazı bırak Hayız kesildikten sonra yıkan ve namazını kıl[3]
c Elbiselerin necasetten temiz olması
Sadece bedenin necasetten temiz olması yeterli değildir Bedende bulunan elbiselerin de bütün necasetlerden temiz olması gerekir Bunun delili de 'Elbiseni temizle1 (Müddessir/4) ayetidir Ebu Hüreyre şöyle riva*yet ediyor: Havle binti Yesar, Hz Peygamber'e gelerek şöyle dedi:
- Ey Allah'ın Rasûlü! Benim bir tane elbisem var, o sırtımda iken hayız görüyorum, ne yapayım?
- Hayızdan kesildiğin zaman elbiseni yıka ve namazını kıl
- Yıkamakla kan çıkmazsa, o zaman ne yapayım?
- Kanı yıkaman yeterli, izinin kalması zarar vermez[4]
d Mekân, necasetten temiz olmalıdır
Mekândan maksat, musallinin namaz kıldığı yerdir Mekâna, ayakların bastığı ve secde edilen yer de dahildir Buraların da namaz esnasında necasetten temiz olması gerekir Bedene dokunmadığı müddetçe necasetin varlığı zarar vermez Bunun delili, bedevinin mescide bevlettiği zaman Hz Peygamber'in 'Onun üzerine su dökün'[5] demesidir Ayrıca mekânı, elbiseye de kıyas ediyoruz Çünkü mekân da elbise gibi, namaz kılanın bedenine temas etmektedir

2 Vaktin Girdiğini Bilmek


Daha önce her farz namazın belli bir vakti olduğunu ve namazın o vakitte kılınmasının farz olduğunu söylemiştik Ancak namazın vaktinde kılınması da yeterli değildir Namaz kılan kişinin namaza başlamadan
önce vaktin girdiğini de bilmesi gerekir Bu bakımdan vaktin girdiğini bilmeyen kimsenin namazı -vaktinde kılsa dahi- sahih olmaz

Vaktin Bilinmesinin Keyfiyeti


Namaz vaktinin girdiği şu üç şeyle bilinir:
a Kesin ilim
Güneşin battığını görmek gibi şeyler
b İctihad
Gölge gibi birtakım zannî delillere dayanarak vaktin girdiğini takdir etmek
c Taklid
Namaz vaktini ve vaktin girdiğini gösteren delilleri, kesin ilim veya ic*tihad ile bilmeyen kimsenin, namaz vaktini kesin ilim veya ictihad ile bi*len kimseyi taklid etmesidir
Vaktin Dışında Kılınan Namazın Hükmü


Namaz kılan kişi namazı vaktinden önce kıldığını anlarsa, namaz sa*hih olmaz; tekrar kılınması farzdır İster ilme, ister içtihada, isterse de tahmine dayansın hüküm değişmez

3 Setr-i Avret


Setr-i avret, namazın sahih olma şartlarının üçüncüsüdür Setr-i avret ve setr-i avret'in sınırları şöyledir:
a Avret
Şer'an örtülmesi vacib olan veya bakılması haram olan bedenin par*çasına avret denir
b Namaz'da avretin sının
Erkek için avret'in sının, göbekle diz kapaklan arasıdır Bu nedenle namazda göbekle diz kapaklarının arası kapatılmalıdır Kadın için avret'in sınırı ise, eller ve yüz hariç bütün bedendir Dolayısıyla namazda bütün bedenin örtülmesi vacibdir
Ey Ademoğulları! Her mesci(de gidişiniz)de süs(lü, güzel elbise*lerinizi (üzerinize) alın (A'raf/31)
İbn Abbas A'raf/31 ayetindeki sürten (=zînet) maksadın, namazdaki elbiseler olduğunu söylemiştir[6]
Hz Aişe'den şöyle rivayet edilmiştir: 'Hayız gören ve bâliğa olan bir kadının namazı, ancak başını örtmesiyle sahih ve makbul olur'[7]
Madem ki başın örtülmesi farzdır, bedenin diğer yerlerinin örtülmesi haydi haydi farz olur
c Avret'in namaz dışındaki sının
Erkek için namaz dışındaki avret'in sınırı, erkeklere ve mahrem olan kadınlara karşı göbek ile diz kapakları arasıdır Mahrem olmayan kadınlar için erkeğin elleri ve yüzü hariç bütün bedeni avret'tir[8]
Yabancı kadının, yabancı erkeğin elleri ve yüzü hariç bedeninin diğer yerlerine bakması caiz değildir Eğer şehvetle olursa erkeğin yüzüne bakması da haram olur
Mü'min kadınlara da söyle, gözlerini haramdan sakınsınlar, ırzlarını korusunlar
(Nûr/31)
Kadın'ın avret sınırı, müslüman kadınların arasında olduğunda göbek ile di* kapaklan arasıdır Kâfir kadınların yanında ise, zaruret sebebiyle açılan yerler hariç bütün bedeni avrettir ve örtülmesi gerekir Mahrem olan erkeklerin yanında kadının avret sınırı ise, göbek ile diz kapakları arasıdır Bu bakımdan kadın, mahremi olan erkeklerin yanında fitneden emin olmak şartıyla diğer yerlerini örtmeyebilir
Zînetlerini kimseye göstermesinler, ancak kocalarına veya babalarına veya kocalarının babalarına veya kendi oğullarına veya kocalarının (başka kadından olan) oğullarına veya kendi erkek kardeşlerine veya erkek kardeşlerinin oğullarına veya kızkardeşlerinin oğullarına veya müslüman kadınlara gösterebilirler (NÛr/31)
Bu ayetteki zînet, zînetin takıldığı göbeğin üst tarafı ile diz kapakların altıyla tefsir edilmiştir
Kadının, yabancı erkekler yanında bütün bedeni avret'tir Bu nedenle yabancıların yanında bedeninden herhangibir yeri ancak mazeret sebebiyle açabilir Yabancı erkeklerin de kadının herhangibir yerine bakmaları haramdır
Mü'min erkeklere, gözlerini (harama) dikmemelerini, ırzlarını da ko*rumalarını söyle (NÛr/30)
Hz Aişe şöyle rivayet ediyor: "Hz Peygamber sabah namazını kıldırırken kadınlar da bulunurdu Namaz kılındıktan sonra kadınlar elbi*selerine bürünerek evlerine dönerlerdi Onları hiç kimse tanımazdı"[9]

Kadın'ın Avret Yerlerine Bakmayı Caiz Kılan Hususlar


a Nikâh
Evlenmek için bir kıza talip olunduğunda kızın ellerine ve yüzüne bakılabilir Bu husus Nikâh bahsinde incelenecektir
b Şahitlik
Şahitlik esnasında kadın'ın yüzüne bakmak gerekiyorsa bakılabilir
c Tedavi
Doktorun, hastalığı teşhis ve tedavi etmek amacıyla kadm'ın avret yerlerini -gerektiği kadarıyla- açması ve bakması caizdir
Cabir b Abdullah'ın rivayet ettiğine göre, Ümmü Seleme Hz Peygamber' den kendisine hacamat yaptırmak için izin istemiş ve Hz Peygamber de Ebu Taybe'ye ona hacamat yapması için emir vermiştir[10]
Bir kadın doktor bulunamadığı takdirde, teşhis ve tedavi esnasında kadın'ın yanında kocasının veya mahremlerinden birinin bulunması şarttır Kadın veya erkek müslüman doktor bulunduğu takdirde de başka doktorlara gidilemez

4 İstikbâl-i Kıble (Kıbleye Yönelmek)


Bu şart, namazın sahih olmasının dördüncü şartıdır Kıbldâen mak*sat, Kabe'dir Bu bakımdan yüzü Kabe'ye döndürmek şarttır Kabe'ye yö*nelmenin vacib olduğunun delili şu ayettir:
Yüzünü Mescid-i Haram tarafına döndür Nerede olursanız olun yü*zünüzü o tarafa çevirin (Bakara/150) Hz Peygamber de namaz kılmayı öğrettiği kişiye şöyle demiştir:
Namaz'a kalktığın zaman abdestini tam aldıktan sonra kıble'ye yönel ve tekbir al[11]
Yukarıda geçen ayetteki Mescid-i Haram'dan ve hadîsteki kıbldden maksat Kabe'dir

istikbâl-i Kıble'nin Teşrî Kılınışı


Berâ b Âzib şöyle demektedir: Hz Peygamber ile beraber 16 ay Beyt'ul-Makdis'e doğru namaz kıldım Nihayet Allah Teâlâ şu ayeti indirdi: 'Biz senin çok kere yüzünün semaya çevrildiğini görüyoruz Kesinlikle seni razı olacağın bir kıble'ye (Kabe'ye) döndüreceğiz O halde yüzünü Mescid-i Haram tarafına çevir!1 (Bakara/144)[12]
Bunun üzerine Hz Peygamber Kabe'ye doğru yöneldi Kabe'ye yö*nelmenin teşrî kılınması, Hz Peygamber'in Medine'ye hicret edişinin ilk dönemlerine rastlar

Kıble'ye Yönelme'nin Keyfiyeti


Namaz kılan kimse ya Kabe'yi görecek kadar yakın olur veya göre*meyecek kadar uzak olur Kabe'ye yakın olan kimsenin, bizzat Kabe'ye yönelmesi farzdır Kabe'den uzak olan kimsenin ise, kesin delillerle Kabe'ye yönelmesi farzdır Kabe'den uzak olan kimsenin, kesin delillerle Kabe'ye yönelme imkânı yoksa, zannî delillerle Kabe'ye yönelmeye gayret etmesi farzdır

Namaz'ın Keyfiyeti ve Rekât Sayısı


Allah Teâlâ namazı müslümanlara farz kıldığında Cebrail -daha önce de zikredildiği gibi- Hz Peygamber'e gelerek namaz vakitlerinin baglan sonunu ve rekât sayılarını öğretti Bunlar şöyledir:
Sabah Namazı
Sabah namazı iki rekâttır, iki kıyam ve bir teşehhüd ile kılınır
Öğle Namazı
Öğle namazı dört rekâttır, iki teşehhüd ile kılınır İlk teşehhüd ikinci rekâtın, ikinci teşehhüd ise namazın sonundadır
İkindi Namazı
İkindi namazı dört rekâttır, öğle namazı gibi kılınır
Akşam namazı üç rekâttır ve iki teşehhüd'le kılınır İlk teşehhüd ikinci rekâtın sonunda, ikinci teşehhüd ise üçüncü rekâtın sonundadır
Yatsı Namazı
Yatsı namazı dört rekâttır Öğle ve ikindi namazları gibi kılınır



[1] Müslim/224

[2] Buharî/215; Müslim/292

[3] Buharî/266; Müslim/333

[4] Ebu Dâvud/365

[5] Buharî/217


[6] Muğnî, 1/184

[7] Tirmizî/277 (Tirmizî hasen demiştir)

[8] Bunun delili Ummü Seleme'nin rivayet ettiği şu hadîstir: "Ben ve Meymûne Hz Peygamber'İn yanında bulunuyorduk İbn Ürami Mektum çıkageldi Bu olay biz örtünmeklc emrolunduktan sonra olmuştu Hz Peygamber bize 'Örtünüzü alın' dedi Biz 'Ey Allah'ın Rasûlü! Bu zat âma değil mi? Bizi görmüyor ve tanımıyor' dedik Hz Peygamber 'O âma İse siz de mi âmâsınız? Siz onu görmüyor musunuz' dedi" Ebu Dâvud/4112; Tİrmizî/2778 (Tirmizî hadîsin hasen-sahih olduğunu söylemiştir)

[9] Buharî/365


[10] Müslim/2206

[11] Buharı/5897; Müslim/397

[12] Buharî/390; Müslim/525