Şafii mezhebinde Korku Namazi
 

KORKU NAMAZI

Korku Namazının Mânâsı ve Meşruiyetinin Esası


Bu namazın mânâsı ve meşruiyetinin esası şudur: Korku, emniyetin zıddıdır Korku namazından maksat, savaş durumunda kılınan namazdır Bu namazın birtakım ruhsat ve kolaylıkları vardır Bu kolaylıklar cemaat için daha da fazladır Bu ruhsat ve kolaylıklar başka namazlarda bulun*mazlar Bu namazın meşru olduğunun delili ayet ve hadîslerdir ki bunlar korku namazının hâl ve keyfiyetleri bahsinde görülecektir

Korku Namazının Halleri


Korku namazının savaş durumuna nisbetle iki hâli vardır:

Birinci Hâl


Bu hâl, sınırda ve diğer yerlerde nöbet tutma ve düşmanla çarpışma halidir Bu durumlarda korku namazının şekli, bazı noktalarda normal namazdan daha değişik olur Bu durum müslümanların devlet başkanının, ordu komutanının veya vekilinin arkasında namaz kılmak is*tediklerinde meydana çıkmaktadır Bu durumdaki namazın meşruiyetine delil, şu ayettir:
(Ey Muhammedi) Onların içinde bulunup onlara namaz kıldırdığın zaman onlardan bir grup seninle beraber namaza dursun ve silah*larını kuşansın (Namaza duranlar) secdeye vardıkları zaman diğerleri arkanızda sizi korusunlar Namaz kılmayan başka bir grup gelsin ve seninle beraber namaz kılsın Tedbirlerini ve silahlarını alsınlar Kâfirler isterler ki siz silah ve eşyanızdan gafil olasınız ki onlar da ani bir hücumla üzerinize çullansınlar Eğer yağmurdan ötürü size bir eziyet olursa veya hasta iseniz silahlarınızı çıkarmanızda üzerinize günah yoktur Bununla beraber tedbirinizi alın Şüphesiz ki Allah kâfirlere rüsvay edici bir azap hazırlamıştır (Nisa/102)
Ayette zikredilen korku namazının bu şeklinin iki keyfiyeti vardır Hz Peygamber bunları fiiliyle göstermiştir Bu durum düşmanın bulunduğu mevkiye göre değişmektedir

I Keyfiyet


Fiilen savaşılmıyorsa, düşman da kıble tarafında değilse ve müslü-manlar da namazı tek bir cemaatle kılmak istiyorlarsa imam, onları iki dört veya daha fazla saf yaparak önlerine geçer Eğer ordu iki safa ayrılmışsa imam secdeye gittiğinde birinci saf da imam ile beraber sec*deye gider Eğer ordu dört safa ayrılmışsa birinci ve ikinci saf imam ile birlikte secdeye gider Böylece secdeye gitmeyenler, secdeye gidenleri herhangibir saldırıdan korurlar İmam kendisiyle beraber secdeye giden*lerle ayağa kalktığında diğer saflar secdeye giderken ve imam ikinci re*kâtın kıyamında iken imam'a yetişirler İmam üçüncü rekâtın secdesine gittiğinde birinci rekâtın secdelerinde imamla beraber olanlar kıyamda kalıp nöbet tutarlar, diğerleri imam ile beraber secdeye giderler Sonra teşehhüd için hep birlikte oturup selâm verirler Hz Peygamber Asfan gazvesinde de böyle yapmıştı Korku namazını, bu gazveye benzer her durumda bu şekilde kılmak sünnettir
İbn Abbas şöyle rivayet ediyor: 'Hz Peygamber tekbir aldı, halk da tekbir aldı Hz Peygamber ve bazıları rükûya gidip sonra secde ettiler Hz Peygamber ve onunla secdeye gidenler ikinci rekâta kalktılar Bu defa ikinci saf Hz Peygamber ile rükû ve secdeye gittiler Böylece tümü aynı anda namazlarını kıldılar Fakat birbirlerini de korudular'[1]

II Keyfiyet


Düşman kıble tarafında değilse ve savaş da fiilen devam etmiyorsa, bu durumda namazın mendub olan keyfiyeti şöyledir:
a Namazı kılanlar iki gruba ayrılır Bir grup düşmanın karşısında du*rarak onları gözetleyip müslümanları korur, diğer grup da imam ile bera*ber namaza durur
b İmam ile namaza duranlar bir rekât kılıp ikinci rekâta kalktıkların*da geriye çekilip ikinci rekâtı tek başlarına kılarlar ve düşmanın karşı*sında beklerler
c Diğer grubun gelip imam'a uyması için imam'ın, ikinci rekâtın kıyamını uzatması uygun olur Böylece imam kendisi için ikinci rekâtı kılarken, ikinci grup için de birinci rekâtı kıldırmış olur İmam teşehhüd için oturduğunda onlar kalkıp tek başlarına ikinci rekâtı kılarlar Sonra hep beraber imam'a uyarlar İmam da teşehhüd'ü uzatır ve onlarla beraber selâm verir Hz Peygamber Zât'ur-Rika gazvesinde bu şekilde namaz kıldırmıştır
Salih b Havvat -Zat'ur-Rika günü Hz Peygamberle birlikte bulunan kimselerdendir- şöyle rivayet etmektedir: 'Hz Peygamber korku za*manında ashabına namaz kıldırdı; sahabîlerin bir kısmını arkasında saf yaptı Bir kısmı da düşmanın karşısında bekledi Hz Peygamber ar*kasında bulunan safa bir rekât kıldırdı Sonra kalktı, daha arkada bulu*nanlar bir rekâtı kılıncaya kadar kendisi ayakta kaldı Sonra arkasındakiler öne geçti, önlerinde bulunanlar da geriye gittiler Hz Peygamber yeni gelenlere de bir rekât kıldırdı Sonra geri çekilenler bir rekât kılıncaya kadar oturdu, sonra selâm verdi'[2]
Görüldüğü gibi Hz Peygamber, müslümanların bir kısmı düşman karşısında olduğu halde cemaat namazını bu iki keyfiyet üzerine eda etmiştir Bunda, müslümanları korumak ve cemaat namazını da muha*faza etmek birleştirilmiştir Düşmanın hilelerine meydan verilmemelidir Bunun en büyük meziyeti ise Hz Peygarîıber'e uymaktır Bunun amacı, namazları tek bir cemaatle halife, ordu komutanı veya vekilinin arkasında kılmak faziletini elde etmektir

İkinci Hâl


Bu hâl, müslümanların düşmanla fiilen savaştıkları, korku ve tehlike*nin şiddetlendiği bir durumda kılınan namazdır Bu durumda iken na*mazın belli bir şekli yoktur, nasıl kılınabüiyorsa öyle kılınmalıdır İster yaya, ister binekli, ister kıbleye yönelik olsun, ister olmasın hangi du*rumda olursa olsun namaz ima ile kıhnabilir Ancak secde için yapılan işaret, rükû için yapılandan biraz daha fazla olmalıdır Eğer bu durumda iken bir kısmı diğerine uyarak namazı cemaatle kılabiliyorlarsa bu daha efdaldir Yönlerinin değişik olması veya cemaatin imam'm önünde olması namazı bozmaz
Namazlara ve orta namaza itina gösterin, can-ı gönülden boyun bü*kerek Allah için namaza durun! Eğer korkarsanız yaya veya binekli olarak namazı eda edin! Emniyete kavuştuğunuzda, size bil*mediğinizi öğrettiği gibi Allah'ı anın! (Bakara/238-239)
İbn Ömer, korku namazını vasıflandırdıktan ve sözügeçen iki şekilde namazın kılınmasını zikrettikten sonra şöyle demiştir: 'Eğer daha şiddetli bir korku varsa yaya veya binekli, kıbleye yönelmiş veya yönelmemiş olarak nam olarak namazınızı kılın!
İmam Mâlik, Nâfi'nin şöyle dediğini nakleder: 'Benim kanaatime göre İbn Ömer, Hz Peygamber'den duyduğu için böyle söylemiştir'[3]
Böyle bir durumda savaşın gerekli kıldığı birtakım hareketlerin yapılması namaza zarar vermez Ancak konuşmak, bağırmak mazeret sayılmaz Çünkü konuşmayı, bağırmayı gerektiren bir zaruret yoktur
Savaş esnasında kişiye, affedilmeyecek kan ve benzeri gibi necasetler bulaştığında namazın sıhhatine zarar vermez Fakat savaştan sonra o namazı kaza etmesi vacib'dir
Meşru olan her savaşta namazı bu şekilde kılmaya ruhsat verilmiştir Mükellefin şiddetli bir korku içerisinde bulunduğu her durumda da na*mazın böyle kılınmasına ruhsat verilmiştir Mükellef, bir düşmandan, yırtıcı bir hayvandan veya benzeri birşeyden kaçıyorsa namazı bu şekilde kılabilir
Bu meşru olan keyfiyette namazın tahdidi, namazı vaktinde kılmaktır Bu da şeriat sahibinin emrini yerine getirmek içindir
Şüphesiz ki namaz, mü'minlerin üzerine vakitli bir farzdır (Nisa/103)

Korku Namazının Meşruiyetinin Hikmeti


Namazın bu keyfiyetlerde kılınmasının hikmeti, mükellef için kolaylık olmasıdır Böylece mükellef Allah ile bağ kurmaya en fazla ihtiyaç duyduğu bir zamanda yardım talep etmeye ve kâfirlerle savaştığı esnada bu farzı yerine getirmeye fırsat bulup kalbi Allah'ın zikriyle meşgul olabi*lir Allah'ın yardımına ümidi ve güveni artar Savaş meydanında ayağı yere sağlam basar Böylece bâtıl yıkılır, hak muzaffer olur Allah Teâlâ ne kadar doğru söylemiştir!
Ey iman edenler! (Kâfir) bir toplulukla (savaş için) karşılaştığınızda sebat gösterin ve Allah'ı çokça anın Umulur ki felaha erişirsiniz (EnfaI/45)
Burada şunu da zikretmek uygun olur: Korku namazı sözü geçen keyfiyeti eriyle beraber müslüman bir askerin namazını sıkıntısız olarak kılmasına imkân vermektedir Savaşın zorlukları ne kadar değişik, vesile*leri ne kadar çeşitli, zaman ve mekânı nasıl olursa olsun müslüman asker namazını kılabilir Hele savaş insanların karşı karşıya gelmelerini gerektirmiyorsa -nitekim yeni savaşların çoğunda durum böyledir-namazı kılmak daha da kolay olur

Namaz Hiçbir Durumda Mükellefin Üzerinden Düşmez


Korku namazı hakkında söylediklerimizden namazın hiçbir durumda mükellef üzerinden düşmediği açıkça anlaşılmaktadır Özür ne kadar şiddetli olursa olsun mükellefiyet devam ettikçe namaz da devam eder Fakat Allah Teâlâ sefer namazı gibi iki namazı birleştirmeye, dört rekâtlı namazları iki rekât kılmaya ruhsat vermiş veya korku ve hastalık' namazı gibi namazların keyfiyetinde kolaylık göstermiştir Bu kolaylıklar çeşitli sebeplere ve durumlara göre değişmektedir


[1] Buharî/902


[2] Buharî/3900; Müslim/842

[3] Buharî/426l (İbn Ömer şöyle demiştir: 'Korku bundan daha fazla olursa binekli veya yaya iken ima ile namazını kıl!' Müslim/839)