Medineweb Forum/Huzur Adresi - Teheccüd Namazı

Teheccüd namazı için uyumak şart mı?

Geceleyin yatsıdan sonra uyumayan bir kimse teheccüd kılabilir mi yoksa kesin bir miktar uyuması mı lazım?

Soru
Yatsı namazı gece yarısından sonra kılınabilir mi ve yatsi namazinin vakti nezaman cikar? ve teheccüd namazi: gece uyanip kilinan namazdir. eger gec saatlere kadar kaliyorsak yani (uyumamisiz) teheccüd kilabilirmiyiz? yoksa teheccüd namazini sadece gecenin bir vaktinde uyandigimiz zaman mi kilinir?

Yatsı vakti, Hanefîlerde fetvaya esas olan görüşe ve diğer mezheplere göre, batı ufkunda kırmızı şafağın kaybolduğu andan itibaren başlar ve fecr-i sadığın doğmasından biraz önceki zamana kadar devam eder. Delil Abdullah b. Ömer'den nakledilen şu hadistir: "Şafak kırmızılıktır. Şafak kaybolunca yatsı namazını kılmak farzolur" (es-San'ânî, I,114).

Diğer yandan yatsı namazı için Tercih edilen vakit, gecenin üçte biri veya yarısı geçinceye kadar devam eder. Çünkü Allah elçisi şöyle buyurmuştur: "Ümmetime zorluk vermesem, yatsı namazını gecenin üçte birine veya yarısına kadar geciktirmelerini onlara emrederdim"(eş-Şevkânî, II,11). Enes (r.a), Hz. Peygamber'in yatsı namazını gecenin yarısına kadar geciktirip, sonra kıldığını bildirmiştir (eş-Şevkânî, II,12). Hz. Aişe (r.anhâ)'den de şöyle dediği nakledilmiştir. " Hz. Peygamber bir gece yatsı namazını geciktirdi. O kadar ki mescidde bulununlar uyumuştu. Sonra çıkıp namaz kıldı ve şöyle buyurdu: Eğer ümmetime zorluk vermesem bu vakit yatsı namazının vaktidir" (Buhârî, Mevâkît, 24; eş-Şevkânî, I, 12).

Vitir namazının başlangıcı yatsı namazından sonradır, vaktinin sonu ise, sabah vakti girmeden hemen öncesine kadar olan zamandır (bk. Hamdi Döndüren, Delilleriyle İslâm İlmihali, İstanbul 1991, 313 vd.).

Geç vakitlere kadar oturuduktan sonra iki rekat namaz kılıp yatmak güzeldir. Ancak Teheccüt namazının aslı biraz uyuduktan sonra kalkıp kılmaktır.

Teheccüdnamazının vakti ile ilgili olarak gelen rivayetlerde gecenin ortası veya son kısmının namaz, dua ve istiğfarla ihya edilmesi tavsiye edilmiştir. Konuyla ilgili fiili sünneti anlatan çok sayıdaki rivayetlerde, Peygamberimizin (asm) yatsıyı kılıp vitri kılmadan uyuduktan sonra gecenin ortalarına doğru veya ortasından hemen sonra uyandığı, ondan sonra ibadete başladığı, bir süre namaz kıldıktan sonra vitir namazını ve daha sonrada sabah namazının sünnetini kıldığı ifade edilir.

Uyanmamaktan korkan kişi vitir namazını kılıp ondan sonra yatması daha uygundur. Teheccüd namazı kılındıktan sonra yatılıp tekrar sabah namazı için kalkılabilir. Bunda bir mahzur yoktur.

Teheccüd namazı, yatsı namazından sonra bir miktar uyuyup kalkınca kılınan bir gece namazıdır. İslâmın ilk devirlerinde henüz beş vakit namaz farz kılınmadan önce teheccüd namazı bütün mü’minlerin üzerine farzdı. Miraç’la birlikte beş vakit namazın farziyeti sâbit olunca, teheccüd namazı ümmet için nâfile bir namaz olarak kalırken, bir Peygamber hassası olması cihetiyle sadece Peygamberimiz (a.s.m.) için farziyeti devam etti. Bu da İsrâ Sûresinin 79. âyetinde beyan edilmiştir. Çünkü sadaka ve zekât almaması ve nikâh gibi mazı meselelerde sadece Peygamberimize has, onun zatına mahsus ibadetler vardır. Teheccüd namazı da bunların içine dahildir.

Bu namaz iki rekâttan sekiz rekâta kadar kılınabilir. Yani, imkân nisbetinde iki, dört, altı ve sekiz rekât olarak kılınabilir. Mutlaka sekiz rekât kılınacak diye bir mecburiyet yoktur. Bu namazı insan kendi evinde kılabildiği gibi, gece çalıştığı iş yeri, fabrika gibi yerlerde uygun bir vakitte de kılabilir.

Teheccüd namazının fazileti hakkında pekçok hadis rivayet edilmektedir. Bu hadislerden birisinin meâli şöyledir:

“Gecenin üçte birisi kalınca her gece Rabbimiz Tebâreke ve Teâlâ şafak sökünceye kadar şöyle buyurur:

‘Kim Benden birşey isterse ona vereyim. Kim Bana duâ ederse onun duâsına icabet edeyim. Kim istiğfar ederse, ona mağfiret edeyim.”

Hadisin râvisi Ebû Hüreyre Hazretleri şu cümleyi eklemektedir:

“Bunun içindir ki, Sahabiler gece sonunda namaz kılmayı gecenin evvelinden daha çok severdi.” (İbni Mâce, İkametü’s-Salât: 182)

Teheccüd namazını bir miktar uyuduktan sonra kalkıp kılmak daha faziletli ise de, yatağa girmeden önce teheccüd niyetiyle namaz kılmak da mümkündür.

Bununla birlikte İbni Mâce’de ve Halebî-i Sagîr’de kaydedildiğine göre, Peygamberimiz (a.s.m.) vitir namazından sonra oturarak iki rekât nafile namaz kılardı. Birinci rekâtta İzâ zülzileti’l-ardu Sûresini, ikinci rekâtta ise Kul yâ eyyühe’l kâfirûne Sûresini okurdu. Bu hadisin izahında muhaddisler, bu namazı Peygamberimizin her zaman kılmayıp birkaç kere kıldığını söylemektedirler. “Geceleyin kıldığınız namazın sonunu vitir yapın,” mealindeki hadisinden de anlıyoruz ki, vitir namazıyla geceleyin kılınacak namaz tamamlanmış olmaktadır. Fakat teheccüd namazı müstesnadır. Çünkü, teheccüd namazı uyuduktan sonra kalkarak kılınan husûsî bir namazdır.
Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet

Teheccüdnamazının vakti ile ilgili olarak gelen rivayetlerde gecenin ortası veya son kısmının namaz, dua ve istiğfarla ihya edilmesi tavsiye edilmiştir. Konuyla ilgili fiili sünneti anlatan çok sayıdaki rivayetlerde, Peygamberimizin (asm) yatsıyı kılıp vitri kılmadan uyuduktan sonra gecenin ortalarına doğru veya ortasından hemen sonra uyandığı, ondan sonra ibadete başladığı, bir süre namaz kıldıktan sonra vitir namazını ve daha sonrada sabah namazının sünnetini kıldığı ifade edilir.

Uyanmamaktan korkan kişi vitir namazını kılıp ondan sonra yatması daha uygundur. Teheccüd namazı kılındıktan sonra yatılıp tekrar sabah namazı için kalkılabilir. Bunda bir mahzur yoktur.

Teheccüd namazı, yatsı namazından sonra bir miktar uyuyup kalkınca kılınan bir gece namazıdır. İslâmın ilk devirlerinde henüz beş vakit namaz farz kılınmadan önce teheccüd namazı bütün mü’minlerin üzerine farzdı. Miraç’la birlikte beş vakit namazın farziyeti sâbit olunca, teheccüd namazı ümmet için nâfile bir namaz olarak kalırken, bir Peygamber hassası olması cihetiyle sadece Peygamberimiz (a.s.m.) için farziyeti devam etti. Bu da İsrâ Sûresinin 79. âyetinde beyan edilmiştir. Çünkü sadaka ve zekât almaması ve nikâh gibi mazı meselelerde sadece Peygamberimize has, onun zatına mahsus ibadetler vardır. Teheccüd namazı da bunların içine dahildir.

Bu namaz iki rekâttan sekiz rekâta kadar kılınabilir. Yani, imkân nisbetinde iki, dört, altı ve sekiz rekât olarak kılınabilir. Mutlaka sekiz rekât kılınacak diye bir mecburiyet yoktur. Bu namazı insan kendi evinde kılabildiği gibi, gece çalıştığı iş yeri, fabrika gibi yerlerde uygun bir vakitte de kılabilir.

Teheccüd namazının fazileti hakkında pekçok hadis rivayet edilmektedir. Bu hadislerden birisinin meâli şöyledir:

“Gecenin üçte birisi kalınca her gece Rabbimiz Tebâreke ve Teâlâ şafak sökünceye kadar şöyle buyurur:

‘Kim Benden birşey isterse ona vereyim. Kim Bana duâ ederse onun duâsına icabet edeyim. Kim istiğfar ederse, ona mağfiret edeyim.”

Hadisin râvisi Ebû Hüreyre Hazretleri şu cümleyi eklemektedir:

“Bunun içindir ki, Sahabiler gece sonunda namaz kılmayı gecenin evvelinden daha çok severdi.” (İbni Mâce, İkametü’s-Salât: 182)

Teheccüd namazını bir miktar uyuduktan sonra kalkıp kılmak daha faziletli ise de, yatağa girmeden önce teheccüd niyetiyle namaz kılmak da mümkündür.

Bununla birlikte İbni Mâce’de ve Halebî-i Sagîr’de kaydedildiğine göre, Peygamberimiz (a.s.m.) vitir namazından sonra oturarak iki rekât nafile namaz kılardı. Birinci rekâtta İzâ zülzileti’l-ardu Sûresini, ikinci rekâtta ise Kul yâ eyyühe’l kâfirûne Sûresini okurdu. Bu hadisin izahında muhaddisler, bu namazı Peygamberimizin her zaman kılmayıp birkaç kere kıldığını söylemektedirler. “Geceleyin kıldığınız namazın sonunu vitir yapın,” mealindeki hadisinden de anlıyoruz ki, vitir namazıyla geceleyin kılınacak namaz tamamlanmış olmaktadır. Fakat teheccüd namazı müstesnadır. Çünkü, teheccüd namazı uyuduktan sonra kalkarak kılınan husûsî bir namazdır.
Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet

Yatsı namazından sonra , daha uyumadan veya bir miktar uyuduktan sonra, kılınacak nafile namaza "gece namazı"denir Bir miktar uyuduktan sonra kalkılıp kılınırsa "Teheccüd" adını alır Teheccüd namazı iki rekettan on iki rekata kadardır İki rekatta bir selam verilmesi daha faziletlidir (Muhammed Bin Abdullah Hanî, Âdâb, s 264)
Teheccüd namazı, Rasul-i Ekrem -sallallahü aleyhi ve sellem- Efendimize vacip yani farz hükmündeydi Bu namaz O'nun ümmeti için sünnet-i müekkededir
"Gece namazına devam ediniz Zira bu sizden önceki salihlerin ibadetidir Çünkü gece ibadeti, Allah'a yakınlık günahlara kefaret olup insanı bedeni hastalıklardan korur ve günahlardan uzaklaştırır" (Tirmizi, Deavât, 101)
Allâh Teâlâ çok sevdiği ve kâinâtı hürmetine yarattığı Habîb-i Edîb'ne daha fazla lütuflarda bulunmak için teheccüd namazını ona farz kılmıştı

"Gecenin bir kısmında da sadece sana mahsus bir nafile olmak üzere uykudan kalk, Kur'ân ile teheccüd namazı kıl, Yakındır ki Rabbin seni bir makam-ı mahmuda eriştire" (el-İsrâ/17, 79)
Rasulullah -sallallâhu aleyhi ve selem- Efendimiz gece namazını hiç terk etmezdi Öyle ki hastalanacak veya ağırlık hissedecek olsa oturarak kılardı (Ebû Dâvûd, Tatavvu', 18) "Sabah namazından önce kılınan iki rek'at nâfile namaz dünyanın tamamından daha hayırlıdır" (Müslim, Salâtu'l-Müsâfirîn, 96) buyururdu Gözümün nûru diye tavsif ettiği namazı geceleri daha bir iştiyak ve arzû ile kılardı Ayakları şişecek kadar kendinde geçerek kıldığı teheccüd namazına olan iştihâsını şöyle dile getirmişti:
"Allâh her peygamberde belirli birşeye karşı aşırı bir istek yaratmıştır Benim en çok hoşlandığım şey de gece ibâdetidir" (Heysemî, Mecmau'z-zevâid, II, 271)
Allâh'a yaklaştıran en mühim ibâdet olması hasebiyle ümmetinin de bu nimetten nasiblenmelerini arzû ederlerdi Öncelikle yakın akrabasından tebliğe başlayan Efendimiz, bir gece Ali ile Fâtımâ -radıyallâhu anhümâ-'nın kapısını çalmış ve onlara: - "Namaz kılmayacak mısınız?" (Buhârî, Teheccüd, 5) buyurarak geceyi boş geçirmemelerini istemişti

Diğer ashâbına da:
"Aman gece kalkmaya gayret edin! Çünkü o sizden önceki sâlih kimselerin âdeti ve Allah'a yakınlıktır (Bu ibâdet) günahlardan alı kor, hatalara kefâret olur ve bedenden dertleri giderir" (Tirmizî, De'avât, 101) buyurarak onları huzûrun kaynağına yöneltmek istemişti
Âile içinde kadın ve erkeğin Allâh'a ibâdet ve sâlih ameller işleme husûsunda birbirlerine destek olmalarının önemine dikkat çeken Efendimiz -sallallâhu aleyhi ve sellem- bilhassa gece namazına kalkmada bu yardımlaşmanın daha da önemli neticeler hâsıl edeceğini şöyle ifâde etmiştir: "Geceleyin kalkıp namaz kılan, hanımını da kaldıran, kalkmazsa yüzüne su serperek uyandıran kimseye Allah rahmet etsin Aynı şekilde geceleyin kalkıp namaz kılan, kocasını da uyandıran, uyanmazsa yüzüne su serperek uykusunu kaçıran kadına da Allah rahmet etsin" (Ebû Dâvud, Tatavvu, 18, Vitir, 13)

KALBİN GECE UYANIŞI: TEHECCÜD

Gecenin karanlığında, arzın ve arşın taşıyamadığı yaratılmış olmanın sorumluluğunu, insanın üzerine almasıdır teheccüd Gecenin doruğunda, aniden ve sebepsiz yere uyandığı olur insanın Uykusunun bir yerindeki açıktan başka alemleri görmüştür Uyku, uykuda tutamaz artık insanı İlk düğüm çözülmüştür Sonraki düğümleri çözmek yiğitlerin işi
Kapı çalınıyor
Gecenin yarısı Kim olabilir?
Hz Ali ra ile Hz Fatıma ra'yı bu geç vakitte uyandıran kim?
Bir şey mi oldu? Önemli bir haber mi var? Herkesin uykuda olduğu şu vakitte kapı neden çalınıyor?
İkisi birden uyanıyor Bakıyorlar, kapıyı çalanın Rasul-i Ekrem sav olduğunu anlıyorlar Gelen O Alemlerin övüncü, Allah'ın son elçisi Gece ibadetine kalkmaları için geldiğini biliyorlar
Efendimiz sav onları uyandırdıktan sonra kendi evine dönüyor Namaza duruyor, Aişe ra Validemiz'in her zaman güzelliğinden ve uzunluğundan sitayişle bahsettiği teheccüd namazına (Buharî, Teheccüd 16)
Namaz uzun sürüyor Efendimiz sav selam verip namazından ayrıldıktan sonra, tekrar Hz Ali ra ile Hz Fatıma ra'nın evine gidiyor Onları uyandırmıştı, ama kalktıklarına dair bir emare göremedi Tekrar uyandırmaya gidiyor ve bu sefer sesleniyor:
- Kalkın İkiniz de… Namaz kılın!
İkisi de uyanıyor Hz Ali ra gözlerini ovalıyor Uykulu halde belki de iyice düşünmeden ağzından bir söz çıkıyor:
- Vallahi Allah'ın bize farz kıldığından başka namaz kılamayız Canlarımız Allah Tealâ'nın elindedir Bizi uyandırmayı dilerse, uyandırır
Rasul-i Ekrem sav hemen geri dönüyor, bir taraftan da “Allah'ın bize farz kıldığından başka namaz kılamayız” sözünü iki kere tekrar ediyor ve şu ayeti okuyor:
“Zaten insan tartışmaya pek düşkündür” (Kehf, 54) (Buharî, Teheccüd 5)

Uykusunu bölen o bahtiyar kullar
Uykunun en tatlı yerinde uyanmak, abdest alıp namaza durmak çok özel, çok güzel bir şey… Ama kolay değil Buna teheccüd denir Efendimiz sav biricik kızını ve çocukluğundan beri yanından ayırmadığı damadı Hz Ali ra'ı teheccüde kaldırıyor Farzlardan sonra Allah'a en sevimli olan namaza çağırıyor (Müslim, Sıyam 202)
Yüce Mevlâ, gecenin bir kısmında namaza kalkmasını Rasulullah sav Efendimiz'e zaten emretmişti:
“Gecenin bir kısmında da uyanıp kalk ve sana mahsus olmak üzere nafile namaz kıl; ola ki bu sayede Rabbin seni övgüye değer bir makama ulaştırır” (İsra, 79)
Efendimiz sav de her gece kalkar, Rabbi'nin emrine uyarak namaz kılar, secdelere kapanır ve uzun uzun O'na yalvarırdı Secdede iken yaptığı dualardan biri şöyleydi:
- “Allahım! Sadece sana secde ettim Yalnız sana iman ettim Sana teslim oldum Benim yüzüm, kendini yaratıp ona şekil veren, kulağını ve gözünü var eden Rabbi'ne secde etti Ahsenu'l-hâlikîn olan Allah çok yücedir” (Müslim, Müsafirîn 201)
Alemlerin Rabbi, Rasulü'nün sünnetine uyarak geceleyin kalkıp namaz kılan, dua edip ibadetle meşgul olan, yalvarıp yakaran kullarını da kitabında şöyle anlatıyor:
“Korkuyla ve ümitle Rablerine yalvarıp dua ettikleri için bedenleri yataklardan uzak kalır ve kendilerine verdiğimiz rızıktan Allah yolunda harcarlar Yaptıklarına karşılık olarak onlar için kendilerini mutlu edecek ne güzel nimetlerin hazırlanıp saklandığını hiç kimse bilemez” (Secde, 16-17)
“Takva sahibi olan kullar, Rablerinin kendilerine verdiğini alarak cennetlerde ve pınar başlarında bulunacaklar Onlar bundan önce dünyada güzel davrananlardı Geceleri pek az uyurlar, seher vakitlerinde de bağışlanma dilerlerdi Mallarında, muhtaç ve yoksullar için bir hak vardı” (Zariyat, 15-18)
Gece uykudan uyanıp namaz kılmak, müekked sünnetlerin en başında yer alır Mümine kazandırdığı çoktur Bunun için teheccüd ibadetine engel olmak isteyen şeytanın ilginç hileleri vardır Sabahtan hayata yorgun başladığından şikayet edenler, teheccüd ibadetinde bir şifa bulacaklardır Rasul-i Ekrem sav şöyle buyurmaktadır:
“Biriniz uyuduğu zaman şeytan onun ense köküne üç düğüm atar Her bir düğümü attığı yere, ‘gecen uzun olsun, yat, uyu' diye eliyle vurur Şayet o kimse uyanarak Allah'ı anarsa, düğümlerden biri çözülür Abdest alırsa, bir düğüm daha çözülür Bir de namaz kılarsa, şeytanın attığı bütün düğümler çözülür ve böylece neşeli ve huzurlu bir şekilde sabahlar Allah'ı anmaz, abdest alıp namaz kılmazsa, uyuşuk ve tembel bir şekilde sabahlar” (Buharî, Teheccüd, 12; Müslim, Müsafirîn, 207)

Ne zaman, ne şekilde?
Rasululah sav Efendimiz, yatsı namazını kıldıktan sonra vitir namazını kılmadan evine dönerdi Bir miktar uyuduktan sonra gecenin ilerleyen vakitlerinde kalkar teheccüd namazını kılardı Teheccüd namazından sonra biraz dinlenip vitri eda ederdi Teheccüd namazını, ikişer ikişer veya dörder dörder sekiz rekat kılar, arkasından vitre geçerdi (Buharî, Teheccüd 16; Müslim, Müsafirîn 125)
Efendimiz sav Sahabe-i Kiram'ı teheccüd ibadetine şöyle teşvik ederdi:
“Bir kişi eşini geceleyin uykusundan uyandırıp birlikte namaz kıldıklarında, Allah'ı zikreden erkekler ve kadınlar arasına yazılırlar”
Ve
“Ey insanlar! Selamı yayınız, yemek yediriniz, insanlar uyurken geceleyin namaz kılınız Böyle yaparsanız selametle cennete girersiniz” (Tirmizi, Et'ime, 45)
Selametle cennete girenlerin arasında yer alma ümidi ve duasıyla