Hanefi Mezhebi: Seferi Olmak Ne demektir?
 

Sefer ve Müsaferet, lügatta herhangi bir mesafeye gitmektir Bunun karşıtı "ikamet"dir Din yönünden sefer, belli bir uzaklığa gitmektir Bu da orta bir yürüyüşle üç günlük (onsekiz saatlik) bir uzaklıktan ibarettir, Buna: "Üç merhale" de denir Orta yürüyüş, piyade yürüyüşüdür Kafile halinde develerle olan yürüyüşlerde ise orta yürüyüş, deve yürüyüşüdür

Denizlerde de, yelken gemileri ile havanın mutedil olması esas alınır İşte karalarda böyle bir yürüyüşle, denizlerde de mutedil bir havada yelkenli bir gemi ile onsekiz saat sürecek bir uzaklık "Sefer Müddeti" sayılır

Demek ki bu yolun yalnız gidilecek mesafesi muteberdir Yoksa gidip dönülmesine ait mesafesi muteber değildir

Vatanında veya vatan hükmünde olan bir yerde oturan kimseye "Mukîm" denir Böyle bir yerden çıkıp en az onsekiz saatlik bir mesafeye gitmeye başlamış olan kimseye de, din deyiminde "Misafir=Yolcu" adı verilir

Yolculuk hali, esasen zorluk ve sıkıntıdan boş kalmaz Bunun için dinimiz yolcular için bazı kolaylıklar göstermiştir Yolculukda gece-gündüz devamlı olarak yola devam edilemez Dinlenmeye ihtiyaç görülür Bunun için fıkıh kitablarında üç gün üç gece diye sefer müddetini göstermek buna aykırı değildir Bu bakımdan bir günlük normal yürüyüş, ortalama olarak altı saat kabul edilmiştir Bazı yolculuklarda zahmet ve meşakkat olmasa da, hüküm şahsa değil, cinse göre olacağından sefer hükmü bütün yolculuk hallerini kapsar

Fıkıh alimlerinden bazılarına göre, sefer müddeti onsekiz fersahlık bir mesafeden ibarettir Bir fersah, üç mil ve her mil de 20 dakika sürecek olsa, onsekiz fersah "18" saat etmiş olur

Bir fersah, on iki bin adım, bir mil de dörtbin adım sayılmaktadır Bununla beraber fersahlar düz yerler ile dağlık yerlerde ve dereliklerde bulunan durumlara göre değişir Düz bir arazide bir fersah mesafe bir saatte alınabileceği halde, dağlık bir yerde böyle bir mesafe bir saatte alınamaz Onun için bu konuda fersah bir ölçü sayılmamalıdır Şu da var ki, fersah esas alındığı takdirde bir çok meseleler çözümlenmiş olur

Örnek: Tren ve uçakla olan yolculuklarda, gidilecek yerin kaç fersah olduğu göz önüne alınır En az onsekiz fersahlık bir mesafeye gidilecek olursa, sefer müddeti gerçekleşmiş olur Sefer hükmü uygulanmaya başlar Böylece taşıtların yürüyüş halini göz önünde bulundurmaya gerek kalmaz

(Doğrusu üç İmam da bu fersah şeklini kabul etmişlerdir İmam Malik ile İmam Ahmed'e göre, sefer müddeti "16" fersahdır On altı fersah da 48 mildir Bir mil ise altı bin el arşınıdır Buna göre sefer müddeti, seksen kilometre ile altıyüz kırk metreye ulaşmış olur İmam Şafiî'nin ilk görüşüne göre bir gün bir gecedir Son görüşüne göre ise, "48" mildir)

Gidilecek bir yerin hem karadan, hem de denizden yolu bulunsa, yolcunun gideceği yol esas alınır Bir beldeye deniz yolu ile on iki saatte ve kara yolu ile onsekiz saatte gidilecek olsa, karadan gidenler misafir sayılır, denizden gidenler sayılmaz O yerin karadan iki yolu bulunduğu takdirde de hüküm böyledir Sefer mesafesinde bulunan yoldan gidenler ancak misafir sayılır

Yolculuk hükmünün uygulanması, oturulan yerin yola çıkıldığı yöndeki evlerinden ayrıldıktan ve en az üç günlük bir vere gidilmesine niyet edildikten sonra başlar Onun için bu evler tamamen geçilmedikçe ve sefere niyet edilmedikçe, sefer hali başlamış olamaz

Bir beldenin kenarlarında olup "Fina-i Mısır" denilen yerler de o beldeden sayılır Bunlar çoğunlukla bir ok atımından (dört yüz adımdan) az bir mesafe teşkil ederler Belde ile bunlar arasında tarlalar ve bostanlar bulunmadıkça beldenin ekleri ve tamamlayıcıları sayılırlar Onun için bunları da geçmek gerekir ki, yolculuk hükmü başlamış olsun

Şehrin dışındaki bağlar ve bostanlar, bekçilere ve bostancılara ait ev ve kulübeler şehirden sayılmaz

Büyük İslam İlmihali
Müellifi : Ömer Nasuhi Bilmen