| |||||||
Konuya ait Cevaplar (Yeniler yukarda) |
| 07 Şubat 2019 16:28 | ||
| Hâdimul İslam | Alıntı:
| |
| 07 Şubat 2019 15:38 | ||
| tubadoğan | 2018/2019 Eğitim öğretim dönemi için de geçerli değil mi bu bahar dönemi ders notu.. | |
| 19 Mayıs 2018 20:56 | ||
| Hâdimul İslam | Alıntı:
 | |
| 23 Aralık 2015 01:39 | ||
| sbrkrkmz | Cevap: Hadis Tarihi ve Usulü sınavları-özetleri Hadis tarihi ve usülü finalı için harika notlar hocam Allah razı olsun. | |
| 09 Şubat 2015 20:51 | ||
| aysenurr | Cevap: Hadis Tarihi ve Usulü sınavları-özetleri Bu konular çok güzel hazırlanmış 5 ve 10 ünite arası da var mı acaba | |
| 02 Şubat 2015 16:25 | ||
| dijle | Cevap: Hadis Tarihi ve Usulü sınavları-özetleri sadece burdan çalışmak yeterli olurmu acaba ? | |
| 09 Temmuz 2014 13:58 | ||
| oguzhan_38 | Cevap: Hadis Tarihi ve Usulü sınavları-özetleri Allahım razı olsun inşaALLAh emeğiniz zayi olmasın | |
| 13 Şubat 2014 16:12 | ||
| HİRA | Cevap: Hadis Tarihi ve Usulü sınavları-özetleri  çok güzel bir çalışma olmuş Rabbim ilminizi artırsın .
| |
| 26 Mart 2012 22:35 | ||
| mehmet akif2 | Cevap: Hadis Tarihi ve Usulü Deneme Testleri 4.ÜNİTE TEMEL HADİS KAYNAKLARI ÜZERİNE YAPILAN ÇALIŞMALAR Sadece sahih hadisleri bir eserde toplama faaliyeti ilk defa üçüncü asırda Buhari ve Müslim tarafından başlatılmıştır. Müstahrec türü eserler temel hadis kaynaklarındaki hadisleri ali isnadla elde etmek ve onları daha güçlü kılmak amacını gerçekleştirmek için hazırlandılar. İbn Mende rivayet ettiği bazı hadislerin ardından bunların Buhari ve Müslim in eserlerinde de bulunduğu açıklamasını yapmaktaydı. Böylece onların hadis konusunda otorite olduklarına ilk işaret eden alim olmuştur. Buhari ve Müslim in Sahih lerinin İslam dünyasında şöhretinden ilk defa bahseden ise Hakim en-Nisabürü olmuştur. Kütüb-i sitte Üzerinden yapılan çalışmalar döneminde temel hadis kaynaklarını tamamlayan, bir araya getiren (cem) , birbiriyle mukayese eden (zevaid) , onları açıklayan (şerh) ve hadisin kaynağını gösteren (tahric) eserler yazılmıştır. TAMAMLAYICI ESERLER MÜSTEDREK TÜRÜ ESERLER: Müstedrek türü eserler, önceki dönemdeki bir müellifin şartlarına uyduğu halde kitabına almadığı hadisleri toplamak suretiyle onun eksiklerini tamamlayan kitaplardır. Müstedrek türü kitaplarda amaç esas alınan eserde yer almayan ancak bulunması gereken hadisleri bir araya getirmektir MÜSTEDREKALE’S-SAHİHAYN: Bu türün en tanınmış çalışması HaKim en Nisaburi nin el-Müstedrek ale’s-Sahihayn isimli eseridir. Eser sahihayn’in müşterek planına göre tertip edilmiş, “kitabü’l-iman” ile başlayıp “kitabü’l-ahval “ ile sona eren 52(elli iki ) kitaptan oluşmuştur Eserde sahabe ve tabiin görüşleriyle birlikte 8803 rivayet mevcuttur El Müstedrek te bulunan hadislerin tamamı sahih değildir. Zehebi telhisü’l-müstedrek adlı eserinde el-müstedrekteki hadislerin sağlamlık derecesini gözden geçirmiştir Darekutni’nin el-ilzamat ale’s sahihayn simli eseri de sahihayn’da yer almayan yetmiş hadisi bir araya getiren müstedrek türü çalışmadır MÜSTAHREC TÜRÜ ESERLER: Müstahrec daha önce telif edilen herhangi bir hadis kitabında bulunan hadisleri, teker teker ele alarak kitap sahibinin senedinden başka bir senedle rivayet etmek suretiyle meydana getirilen hadis kitabıdır. Müstahrec türü kitaplarda esas alınan eserde yer alan hadislerin farklı rivayetlerini bir araya getirme amaçlanmıştır Ebu Avane el-İsferayini nin el-Müsnedü’l-muhrec ala kitabı Müslim b Haccac’ı ile Ebu Nuaym el- İffahani nin en-Müsnedü’l Müstahrec ala Sahihi’l-İmam Müslim’i en tanınmış müstahreclerdir. DERLEME NİTELİĞİNDE ÇALIŞMALAR: Bu çalışma türü, Buhari ve Müslim in Sahihleri bir araya getirmekle başlamıştır. Bu tür eserler genellikle “bir araya getirme” anlamına gelen cem veya cami başlığını taşımaktadır Sadece humeydi’nin el-cem’ beyne’s-sahihayn’ı ravilere göre tertip edilmiştir Humeydi eserin tertibinde sahabileri fazilet derecelerine gör sıralamış ve rivayet ettikleri hadisleri zikretmiştir Diğer eserler konu esaslı te’lif edilmiştir Buhari ve Müslim in el-Camiu’s sahih lerindeki hadisleri bir araya toplayan eserlerin ilk örneği Cevzaki ye aittir. KÜTÜB-SİTTE Yİ VE DİĞER BAZI KAYNAKLARI BİR ARAYA GETİREN ÇALIŞMALAR: EL-CAM’BEYNE’L-USULİ’S-SİTTE: İbn Macenin Sünen i yerine İmam Malik in el-muvatta ını koyarak Kütüb-i sitenin hadislerini ilk defa bir araya toplayan alim Rezin b. Muaviye olmuştur. CAMİU’L-USUL Lİ EHADİSİ’R-RESUL: Rezin in hadisleri yerli yerine koymadığını düşünen Mecdüddin İbnü’l Esir onu Camiu’l-usul li ehadisi’r-Resul adıyla yeniden düzenlemiştir. Bölüm(kitap) isimleri alfabetik olarak sıralamıştır Abdulkadir el-arnaut neşrine göre camiu’l-usul’de 9523 hadis bulunmaktadır Eser ibnü’d-deyba tarafından teysiru’l-vusul ila camiu’l-usul adıyla ihtisar edilmiştir MESABİHU’S-SÜNNE: Tesbit edilebildiği kadarıyla Kütüb i sitte ve diğer temel hadis kaynaklarını esas alarak hadis kitabı derleyen ilk alim Beğavi nisbesiyle tanınan Hüseyin b.Mes’ud olmuştur. Eserde ilk defa hadislerin isnadları terk edilmiştir. Mesabihu’s-sünne hadislerin isnadında sadece sahabiyi zikredip diğer ravilerin terk edildiği ilk eserdir. Hakkında yazılan en tanınmış şerh; hatib et-tebrizi diye tanınan Muhammed b. Abdillah’ın mişkatü’l mesabih’idir CEM’U’L-CEVAMİ’ VE EL-CAMİU’S-SAĞİR: Süyuti önce başta Kütüb-i sitte olmak üzere yetmiş hadis kitabındaki bütün hadisleri bir araya getirmek üzere Cem’u’l-cevami ni daha sonra da el-Camiu’S sağir isimli eserini telif etmiştir. Cem’ul – cevami Suyutinin bütün hadisleri toplamak üzere kaleme aldığı eserdir. Mecmau’l-buhusi’l-islamiyye(ezher) tarafından kurulan üç kişilik bir komisyon tarafından neşrine başlamış IV. Cildi 1992’de yayımlanmıştır Süyuti daha sonra 4440 hadis ilave ederek eserine ziyadetü’l cami adıyla bir zeyl yani ek yazmışıtır KENZÜ’L – UMMAL: Kenzü’l –ummal, Ali el-Müttaki el-Hindi nin Suyutiye ait söz konusu iki eseri ile Ziyadetü’l-Cami adlı zeylindeki rivayetleri fıkıh konularına göre alfabetik olarak düzenlediği hadis kitabıdır. Eserin tam adı kenzü’l-ummal fi süneni’l-akval ve’l-ef’al’dir Ali muttaki el-hindi daha sonra eserin kullanımında ortaya çıkan bazı güçlükleri gidermek, eseri tekrarlardan kurtarmak amacıyla müntehabü kenzi’l-ummal fi süneni’l-akval ve’l-ef’al’ini kaleme almıştır CEM’UL-FEVAİD: Cem’ul-fevaid, Rudani diye tanınan Muhammed b Muhammed el-Mağribinin İbnü’l-Esir in Camiu’l-usul ü ile Heysemi’nin Mecma’u’z zevaid’ine İbn Mace ve Darimi nin es-Sünen lerini ilave etmek suretiyle on dört temel hadis kitabındaki hadisleri bir araya getirdiği eserdir. MUKAYESELİ ÇALIŞMALAR: ZEVAİD KİTAPLARI: Herhangi bir hadis kitabının bir başka hadis eseri veya eserleriyle karşılaştırılıp birincisinin ikincisinden fazla olarak ihtiva ettiği hadisleri bir araya getiren eserlere Zevaid kitapları denilmektedir. Zevaid türü eserlerde genellikle müsned ve mu’cemler gibi hadis aramanın zor olduğu kitapların zevaidleri tespit edilmektedir İlk zevaid kitapları Moğoltay b. Kılıç ve İbnü’l-Mülakın tarafından hicri sekizinci asırda telif edilmiştir. Zevaid türü eserlerin en tanınmışları Heysemi, Busiri ve İbn Hacer in eserleridir. MECMA’U’Z ZEVAİD: Bu türün en tanınmış eseri Heysemi nisbesiyle tanınan Ali b. Ebi Bekr in Mecma’u’z-zevaid ve menba’u’l-fevaid adlı kitabıdır. Mecma’u’z-zevaid beş kitabın kütüb-i sitte’de yer almayan hadisleri bir arada görme kolaylığı sağlamaktadır İTHAFÜ’L-HIYERE: Busuri nisbesiyle tanınan Mısırlı muhaddis Ahmed. Ebi Bekir in ithafü’s-sadeti’l-mehere adıyla da tanınan İthafü’l – hıyere bizevaidi’l-mesanidi’l-aşere isimli kitabında on müsnedin zevaidini yapmıştır. EL-****LİBÜ’L – Aliye İbn Hacer el-Askalani nin el-****libü’l-aliye bi – zevaid’il-mesanidi’s-semaniye isimli eseri de günümüze ulaşan önemli zevaidlerindendir. Eser konulara göre tertip edilmiştir İbn hacer, hadislerin sıhhat durumu ve senedleri hakkında da bilgiler vermektedir ZEVAİD TÜRÜ ESERLERİ FAYDALARI: 1:Günümüze ulaşmayan birçok hadisi ihtiva etmek. 2:Farklı kaynaklardaki hadisleri toplayarak tekrarlarını önlemek. 3:Müsned ve mucem türü eserlerdeki hadislerin konularına göre tasnifini yapmak suretiyle istifadelerini artırmak. 4-Müsned ve mucem türü eserlerdeki hadislerin sıhhat durumları hakkında bilgi vermek. 5:Ferd, ğarib ve zayıf olarak bilinen birçok hadislerin kuvvet kazanmasını sağlamak. 6:Zevaidlerde birbirini açıklayıcı ve tamamlayıcı ayrıntılar muhafaza edilerek bazı hadislerdeki kapalılığın giderilmesini sağlamak. ETRAF ÇALIŞMALARI: Hadislerin baş tarafından bir kısmı zikredilmek suretiyle sahabe adına veya hadis metinlerine göre alfabetik olarak düzenlenen eserler etraf diye isimlendirilmektedir. Bu türün ilk örnekleri olan Halef el-Vasıti ve Ebu Mes’ud ed-Dımaşki nin Etrafü’s- Sahihayn isimli eserleri Buhari ve Müslim in sahihleri ile ilgilidir. Mizzi’nin tuhfetü’l-eşraf bi marifeti’l etraf isimli eseri kütüb-i sitte ile ebu davud’un el-merail’ini, Tirmizi’nin şemailü’n-nebi adlı eserini, Nesainin amelü’l-yevm ve’l-leyle’sini ihtiva etmektedir Abdülğani en-nablusi’nin, zehairü’l-mevaris fi’d-delaleti ala mevaz’i’l hadis isimli eseri ise kütüb-i sitte ile el-muvatta’ı ihtiva etmektedir Muhammed Şerif Tokadi’nin Müftahu’s-Sahihayn ı da tanınmış etraf türü eserlerdendir. TAHRİC ÇALIŞMALARI: Tahric çalışmaları ile de genellikle hadis ilminin dışındaki diğer ilim dallarına ait kitaplarda mevcut hadislerin temel hadis kaynaklarındaki yerlerine işaret eden kitaplar kastedilmektedir. Zeylani’nin Nasbu’r-raye fi ehadis’l- Hidaye adlı eseri Hanefi mezhebinin en tanınmış metinlerinden biri olan Burhaneddin el-Merginani’nin el-Hidaye si üzerine yapılan bir tahric çalışmasıdır. Bir diğer tanınmış tahric eseri İmam Gazzali’nin İhyaü ulumi’d-din adlı eseri üzerine Zeynüddin el-Iraki nin çalışmasıdır. Tahric yöntemi konusunda Türkçe bir çalışma, Salahattin Polat, Habil Nazlıgül ve Süleyman Doğanay tarafından müştereken hazırlanmış olan Hadis Araştırma ve Tenkit klavuzu isimli kitaptır. ******* BELİRLİ KONULARLA İLGİLİ ÇALIŞMALAR: ET-TERĞİB VE’T-TERHİB: Terğib iyiliğe teşvik, terhib ise kötülükten sakındırmak demektir. Münzir’in et-Terğib ve’t-terhib isimli eserinde iyiliğe teşvik eden kötülüklerden sakındıran hadisleri bir araya getirmiştir. RİYAZÜ’S-SALİHİN: Riyazü’s-salihin min hadisi seyyidi’l-mürselin olan eserde 1900 civarında hadis bulunmaktadır. Nevevi bu kitabıyla ayet ve hadisleri esas alarak fert, aile ve toplum planında uyulması gereken prensipleri ortaya koymayı amaçlamıştır. HALK ARASINDA YAYGIN OLAN HADİSLERİ TOPLAYAN ÇALIŞMALAR: EL-MAKASUDÜ’L HASENE: Sahibi Sehavidir. Eserde halk arasında hadis diye meşhur olan 1356 söz alfabetik olarak incelenmektedir. Zikredilen sözün hadis kitaplarında bulunmamışsa bu duruma işaret etmek üzere ‘’la asle leh’’ aslı yoktur ifadesiyle işaret edilmektedir. KEŞFU’L-HAFA: Aclunini eseridir. Halk arasında hadis diye dolaşan sözlerin hadis olup olmadığını ortaya koymak amacıyla yazılmış en hacimli eserdir. ŞERH ÇALIŞMALARI: Hemen hemen hadislerin tamamının ravilerine veya konularına göre kitaplara geçtiği üçüncü asırdan sonra ise hadislerin anlaşılmasına yönelik şerh çalışmaları genellikle kitaplar esas alınarak yapılmaya başlandı. Belli bir kitabı esas alan ilk şerh çalışması hicri dördüncü asırda Hattabi tarafından Buhar inin Sahih i üzerine yapılmıştır. Bir araştırmada Buharin nin el-Camiu’s sahih iyle ilgili 197 şerh çalışması yapıldığı tesbit edilmiştir. MUVATTA ŞERHLERİ: Üçüncü asırdan itibaren Muvatta üzerine şerh yapılmaya başlanmıştır. Ebu’l Velid el Baci önce kaleme aldığı el İstifa adındaki eserini ihtisar etmiş, fıkhi meselelerin Muvatta’daki delillerine işaret edecek şekle getirmiştir. Böyle bir seçim yapıldığı için esere el-Münteka adını vermiştir. Eser Maliki mezhebine göre yazılmış, Ahkam yönü ağırlıklı bir şerhtir. BUHARİ ŞERHLERİ: Buhar inin el-Camiu’s sahih i üzerine hadis kitapları arasında en çok şerh yazılan eserdir. Buhari şerhleri arasında İbn Hacer el-Askalani’nin Fethu’l Bari bi şerhi Sahihi’Buharisi, Bedrüddin Ayni nin Umdetü’l kari fi şerhi Sahihi’l Buhari si ve Kastallani’nin İrşadü’s-sari li-şerhi Sahihi’l- Buhari si en tanınmış olanlardır. MÜSLİM ŞERHLERİ: Bilindiği kadarıyla Müslim’in eş-Camiu’s sahihiyle ilgili ilk şerh Mazeri nin el-Mu’lim bi fevaidi Müslim eseridir. Şerhler arasında en muteber kabul edileni Nevevi nin el-Minhac ıdır. EBU DAVUD ŞERHLERİ: Hattabinin Ebu Davud ın es-Sünen i üzerine yaptığı Mealimü’s Sünen isimli kitabı ilk hadis şeri kabul edilir. TİRMİZİ ŞERHLERİ: Tirmizinin el’camiu’s sahih i hakkında yapılan şerhler arasında Ebu Bekir İbnü’l-Arabi nin Arizatü’l-ahvezi si ve Mübarekfuri nin Tuhfelü l ahvezi bi şerhi cami i t-tirmizi en tanınmış olanlardır. NESAİ VE İBN MACE ŞERHLERİ: Nesai nin tesbit edilen ilk şerhi Ali b Abdillah b. Halef en-Ensari ye aittir. Nesainin en tanınmış şerhi ise Suyutinin Zehrur ruba alel Mücteba isimli eseridir. İbn Macenin tesbit edilen ilk şerhi hicri sekizinci asır alimlerinden Moğoltay b. Kılıç a aittir. İbn Macenin en tanınmış şerhi ise Süyutinin Misbahu’z-zücace ala Sünen i İbn Mace isimli eseridir. RAVİ ÇALIŞMALARI: Kütüb-i sitte de adı geçen ravilerin hemen hepsini ihtiva eden ilk çalışma Cemmaili nisbesiyle tanınan Abdülgani b. Abdilvahid el-Makdisi tarafından telif edilmiştir. ALINTIDIR | |
| 24 Mart 2012 00:23 | ||
| mehmet akif2 | Cevap: Hadis Tarihi ve Usulü 2.Dönem 1-4 ünite arası notlar/özetler HADİSLERİN TASNİFİ(ÜNİTE 3) Tedvin faaliyetiyle bir araya toplanan hadisler belli bir sistematiğe göre gruplandırılmadığından bunlardan yararlanmak zordu. Bunların daha kullanışlı hale getirilmesi için ravilerine ve konularına göre gruplandırılması gereği hissedildi. Bu faaliyet hadis tarihinde Tasnif olarak isimlendirilir. Tirmizi-Ramhürmüzi gibi hadis alimleri ve İbnü’n Nedim gibi biyografi uzmanları, hadisleri ilk tasnif edenlerin listelerini vermektedir. Ø Zekeriya b Zaide – Hişam b Hassan – İbn cüreyc – İbn İshak – Mamer b Raşid, Said b. Ebu Arube – Abdurahman b. El muğire – Rabi b subayh – Süfyanes servi –Hammad b seleme – Malik b. Enes – Abdullah b el mübarek – veki b el cerrah – Abdurrahman b mehdi – Süfyan b. Uyeyne sırasına göre ilk hadis tasnifcileridir. Tasnifcilerin taşıdıkları tarihler dikkate alındığında tasnifin hicri ikinci asrın ilk yarısında başladığı söylenebilir. Bu ilk tasnifçilerin faaliyetlerine ölümlerinden kabaca on veya yirmi yıl önce başladığını varsayarsak Tasnif faaliyetinin hicretin ikinci yüzyılının ortalarına gelmeden başladığını tartışma götürmez bir şekilde görürüz. Tasnif işlemleri üçüncü asrın ortalarında olgunluk dönemine ulaşmış, sonlarına kadar devam etmiştir. Hadis tarihinde hicri ilk dört asır öncekiler, öncüler anlamına gelen Mütekaddimun dönemi olarak da isimlendirilir. Bu dönemde yazılan kitapların en önemli özelliği hadislerin ravilerinin senet zincirleriyle kaydedilmiş olmasıdır. Tasnif devri eserlerinden yararlanarak yazılan tasnif sonrası dönemi kitaplarında ağırlıklı olarak hadislerin isnad zincirleri kaldırılıp sadece metinleri ve alındıkları kitapların ismi verilmekle yetinilmiştir. Abbasiler döneminin hadis tarihi ile ilgili en önemli olaylarından birisi İslam tarihinde mihne diye bilinen. Me’mun döneminde 218/833 tarihinde başlayıp 234/849 de Mütevekkil döneminde sona eren uygulamadır. Mihne Arapça da sınama imtihan etme sorgulama eziyet etme anlamlarına gelir. Dönemin Abbasi halifeleri başta hadisciler olmak üzere alimleri Mutezile Mezhebi tarafından savunulan Kur’an’ın yaratılmış olduğu görüşünü benimsemeye zorlamışlar, Kabul etmeyenlere, hapsetme dahil çok değişik işkence çeşitleri uygulamışlardır En çok işkenceyi Hanbeli Mezhebinin kurucusu Ahmed b. Hanbel maruz kalmıştır Hadis Tarihçisi Talat Koçyiğit hicri üçüncü yüzyılı ‘’tasnifin altın çağı’’ olarak nitelendirmektedir. TASNİFİN AMAÇLARI: 1-Unutulmaması gereken en önemli şeylerden birisi, hadislerin tasnifinden önceki tedvin sürecinde asıl amacın öncelikli olarak hadislerin yok olmaktan ve kaybolmaktan korunması olduğudur. Sıra hadis malzemesinin tasnifine yani düzenlenmesine gelince tedvin çalışmalarında olduğu gibi hadislerin korunması en temel amaç olmaya devam etmiştir. Muhaddisler her türlü hadisi kitaplarına alarak, gelecek nesillere hadisleri yeniden tenkit edebilme, tenkit ve yorumda yeni yöntemler geliştire bilme, bundan da öte hadisler üzerinden çok değişik araştırmalar yapılabilme imkânı sunan bir bilgi hazinesi devrederek bu konudaki dikkat, titizlik ve uzak görüşlülüklerini ortaya koymuşlardır. 2- Derlenen hadisleri düzenli sistemli, kolay kullanılır hale getirilmesi. 3-Tasnifi başlatan ve hızlandıran en önemli etken, Hz Peygamber(sav)ın sünnetinin Müslüman toplumunda yaşayan bir gelenek olarak devamının sağlanmasıdır. Ehlü’s-Sünne, Ehlü’l-Hadis diye isimlendiren hadisçiler kendilerini İslam toplumunun sünnet çizgisinde devamından sorumlu bir grup olarak görüyorlardır. Ehlü’l-Bid’a dedikleri sünnet karşıtlarına ve sünnetten sapanlara karşı, derledikleri ve tasnif ettikleri hadislerle cevaplar vermeyi dahası onların etkinliklerini zayıflatarak Sünnet’in etkinliğini artırmayı amaçlamışlardır. Hadislerin güvenilirliği açısından 3 tür kitap vardır. 1- Hadisleri yok olmaktan kurtarmak için sağlam veya zayıf her türlü hadisi sıhhat durumları hakkında hiçbir bilgi vermeden bir araya getirenler. 2-Sağlam ve sağlam olmayan hadisleri bir araya getirmekle birlikte hadislerin sıhhat durumu hakkında bilgi verenler ve kendi kanaatlerini belirtenler.(Tirmizi’nin El-Camiu’s-sahih bu gruba girer). 3-Kendi kanaatlerine göre sadece sağlam gördükleri hadisleri bir araya getirenler. YAZILIŞ YÖNTEMLERİNE GÖRE HADİS KİTABI TÜRLERİ: 1 –Konularına göre düzenlenmiş olanlar. Bunlar Arapça’da Ale’l ebvab kitapları denir. 2-Ravilerine göre düzenlenmiş olanlar. Bunlara Arapça’da Ale’r rical kitaplar denir. KONULARINA GÖRE DÜZENLENMİŞ HADİS KİTABI TÜRLERİ- Tek bir konudaki hadisleri toplayan kitaplar – Birden çok alt konu barındıran tek bir ana konuda yazılmış kitaplar – Tartışma ve reddiye kitapları – Muvattalar – Sünenler – Cami’ler – Musannefler. TEK BİR KONUDA YAZILAN KİTAPLAR: Bu eserlerin erken dönemde yani hicri ikinci yüzyılda yayılanlarından bazılarına örnek verebiliriz. Süfyan es-sevri- Kitabü’l-feraiz. Zaide b. Kudame - Kitabü’l-menakıb İbrahim b tahman – kitabü l menakıb, kitabü lıydeyn İsmail b. uleyye kitabü t tahare, kitabü s salat, kitabü l menasik Abdullah b el mübarek Kitabü’l cihad Kitabü’-birr ve’s sıla Hicri üçüncü yüzyılda yazılıp günümüze ulaşan tek konulu kitaplara şu örnekler verilebilir: Nu aym b hammad el mervezi – kitabü’l fiten Ahmed b hanbel – kitabü s salat, kitabü l eşribe, Ahkamü n nisa Muhammed b İsa et-Tirmizi – kitabü’ş şemail Ebu Davud es sicistani – Kitabü’l kader, Kitabü a’lami’n-nübüvve BİRDEN ÇOK ALT KONU BARINDIRAN TEK BİR ANA KONUDA YAZILMIŞ KİTAPLAR: İMANLA İLGİLİ KİTAPLAR: Ebu Bekr b Ebu Şeybe, Ahmed b. Hanbel, ed Deraverdi Kitabü’l iman başlıklı kitaplar yazmışlardır. AHLAK VE ADAB KİTAPLARI: Buharinin el edebü’l-müfred isimli ahlak hadislerini topladığı kitabı bu türün en güzel örneğidir. İbn Ebü d dünya, haraiti ve Süleyman b Ahmed et-Taberani, Mekarimü’l ahlak isimli kitaplar yazmışlardır. İbn ebu şeybe nin de kitabü’l edeb isimli bir kitabı vardır. Tefsirle ilgili Rivayetleri bir araya getiren kitaplar. Süfyan es-Sevri, Zaide b Kudame, İbrahim b. Tahman, Abdullah b. El mübarek, İsmail b uleyyei Muhammed b Fudayl, Veki’ b. el cerrah Kitabü’t tefsir isimli kitaplar yazmışlardır. ZÜHD KİTAPLARI: Zühd kitaplarında dünyanın geçiciliğini vurgulayan, dünya hırsının zararlarını anlatan, ibadet, güzel ahlak ve nefis terbiyesini teşvik eden hadisleri ve seleften gelen rivayetleri bir araya getirmek amaçlanmıştır. Daha sonraları tasavvuf adını alan dini hareketin dayanakları olan hadisler ve rivayetler ilk defa bu kitaplarda derlenmişlerdir. Ebu Musa b. İbrahim, Zaide b. Kudame, Abdullah b. El Mübarek, Veki b el cerrah, Ahmed b hanbel, hennad b seri et temimi, ebu zür a er razi, ebu hatim er razi, Kitabü’z zühd başlıklı eserler yazmışlardır. FEDAİL KİTAPLARI: Fedail kitaplarında belli davranışların, şahısların, mekanların zamanların faziletleri yani değerli oluşları ve üstünlükleri ile ilgili hadisler bir araya getirilir. Belirli zamanların faziletine dair Nesai nin Kitabü’l cum’a’sı, amellerin faziletleri üzerine Nesai nin Amelü’l yevm ve l leyle si, Kur’an ın faziletlerine dair Muhammed b Eyyub el beceli nin Fedailül Kur anı, Sahabenin faziletleri üzerine Ahmed b Hanbel in ve Nesai nin Fedailü’s sahabe leri tasnif dönemi Fedail Kitapları nın farklı türlerine örnek olarak verilebilir. MEĞAZİ VE SİYER KİTAPLARI: ØMeğazi hz.Peygamber (sav) in savaşları, Siret/ Siyer ise, hayatı anlamına gelir. Urve b. zübeyr b el Avvam, Amir b. Şurahbil eş-Şa’bi, İbn Şihab ez-Zühri, Musa b Ukbe, İbn İshak, Ma’mer b Raşid, Mu’temir b Süleyman, Muhammed b. Ömer el Vakidi Meğazi konusunda kitap yazmıştır. İslam tarihinde yazılan siyer kitaplarından en meşhuru ve klasik olanı İbn Hişam ın Siretü İbn Hişam ismiyle meşhur olan eseridir. TARTIŞMA VE REDDİYE KİTAPLARI: Hadisciler belli konularda kendilerinden farklı görüşte olan Müslüman veya Gayr-i Müslim mezhep ve gruplara karşı reddiye ve tartışma kitapları da yazmışlardır. Buhari – Halku ef ali l ıbad, kitabü l kıraat halfe’l imam, Ref u l yedeyn fi s salat. ebu Bekr Ahmed b Amr Eş Şeybani- Kitabü’s süne fi ehadisi’s sıfat. Ø Ahmed b hanbel in Kitabü r redd ale l Cehmiyye. Ø Ebu Said Osman b Said ed Darimi nin er-Redd ale’l Cehmiye, En nakz ale’l Merisi MUVATTALAR: Sözlük anlamı; üzerinde çok yürümüş yol demektir Muvatta türü eserler yaygın olarak uygulana gelen belli bölgenin hadislerini toplamayı amaçlamıştır. Günümüze ulaşan tek muvatta Maliki mezhebinin kurucusu Malik b. Enes dir. SÜNENLER: Sünen kitaplarında Ahkam hadisleri denilen, Fıkhi içerikli hadisler yer alır. İslam dini ile ilgili konular değişik taksimlere tabi tutulmuşlardır. En geniş taksime göre beş ana başlık halinde özetlenir: İman, İbadetler Muamelat(bireysel ve toplumsal ilişkiler) ukubat(cezalar),ve edeb(ahlak). Sünenler hadislerle yazılmış fıkıh kitapları niteliğindedir. Mekhul eş-şami MUSANNEFLER: Sünenlerle aralarındaki en önemli fark, Sünenlerin ağırlıklı olarak Hz Peygambere ait söz fiil ve takrirlerini içerirken Musanneflerin bunlara ilave olarak mevkuf hadis denen sahabe sözleri ve uygulamaları ile Maktu hadis denen tabiun sözleri ve uygulamalarını da içermeleridir. İki Musannef günümüze ulaşmış ve meşhur olmuşlardır bunlar Abdurrezzak ve İbn Ebu Şeybe nin Musannefleridir. CAMİLER: Bu kitaplarda bütün konulardaki hadisler bir araya getirildiğinden bu isim verilmiştir. Sünenlerdeki konular aynen Camilerde de yer almakla birlikte, Sünenlerde olmayan İman yaratılış Kur’an tefsiri, Kuran’ın faziletleri, geçmiş Peygamberler, Sahabe nin fazilet ve menkıbeleri, Hz Peygamber (sav) hayatı, şemaili gibi ilave konular yer alır. Kısacası hakkında hadis olan her konu bu kitaplardadır. Kitab adı verilen ana başlıklar ve bab adı verilen alt başlıklar halinde yer alır. Hicri ikinci yüzyılda cami türü hadis kitabı derleyen meşhur hadis alimleri: Ma’mer b. Raşid el-ezdi Süfyan es-sevri Süfyan b. Uyeyne Rebi’b b. Habib el basri Abdullah b. vehb RAVİLERİNE GÖRE DÜZENLENMİŞ HADİS KİTAPLARI: MUCEMLER: Bazı alimler hadisleri ilk ravileri olan sahabelere göre ve sahabeler de kendi aralarında alfabetik olarak sıralamak suretiyle gruplandırmışlardır Bu anlamıyla mu’cem ile müsned eş anlamıdır. Bazı alimler ise mu’cem ismini verdikleri eserlerinde hadisleri hocalarının ismine göre gruplandırırlar. Bu ikinci tür mucemler, hocalar mu’cemi anlamına gelen mu’cemü’ş-süyuh diye isimlendirirler. Mucem türü hadis kitapları arasında en meşhur olanları Taberani diye meşhur olan Ebu’l Kasım Süleyman b Ahmed et –Teberani nin büyük orta ve küçük mu’cem olmak üzere hazırladığı üç mu’cem idir. 1-El-Mu’cemü’l kebir(Büyük Mu’cem): Bu mu’cemde hadisler isimleri alfabetik olarak sıralanan sahabilere göre gruplandırılmıştır. Ebu hureyrenin rivayet ettiği hadislerin çok fazla olduğundan onun hadislerini bu mu’cemine almamıştır Yirmi beş cilt halinde beyrut’ta basılmıştır 2-El’Mu’cemü’s-evsat(Orta Mu’cem): Taberani bu eserinde iki bine kadar hocasından almış olduğu 30 bin civarında hadisi hocalarının isimlerine göre sıralar. 3-El Mu’cemü’s-sağir( Küçük Mucem): Bin civarındaki hocasından birer hadis naklederek hazırladığı bu eserde 1198 hadis yer alır. MÜSNEDLER: Müsned türü eserlerde hadisler, hadisin ilk ravisi olan sahabilere göre sıralanmaktadır. Müsnedlerde sahabe ve tabiun sözleri yer almaz. Hadis tarihinde yüz elli civarında müsned türü hadis kitabı yazılmıştır. Bunlardan günümüze ulaşıp basılmış olanları şu müelliflere aittir. Ø Abdullah b el Mübarek – Humeydi – Ali b. Ca’d – Şeybe – İshak b rahuye – Halife b hayat – Ahmed b hanbel – Abd b Humeyd – Bezzar – Ebu Ya’la – Rüyani – Ebu Avane Müsnedler içinde en meşhuru ve klasikleşmiş olanı Ahmed b Hanbel ‘ in Müsned idir. Belli bir bölgeye mensup kişilerin müsnedlerine örnek olarak taberani’nin müsnedü’ş-şamiyyin isimli Şamlı ravilerin rivayetlerini topladığı eseri önemlidir ETRAF KİTAPLARI: Etraf kitaplarında hadislerin tamamı değil başından bir kısmı yani ucu verilip hadisin farklı isnadları yani değişik rivayet kanalları verilir. Bu kitaplar genelde sahabe ismine göre tertip edilmişlerdir. RAVİ BİYOGRAFİLERİ: Hadis ravilerinin hayat hikayeleri, güvenilir olup olmadıklarına dair yazılan kitaplara rical kitapları denir. TASNİF DÖNEMİNİN ÖNDE GELEN HADİS KİTAPLARI MA’MER B. RAŞİD VE CAMİ’İ: Tabiundandır. Basra da on dört yaşında Hasan Basri nin büyük öğrencisi tabiundan Katade b Diam enin yanında ilim tahsiline başladı. Mamer hadis tarihindeki çok önemli kişiler arasında hadislerin intikalinde önemli rol oynamış kilit bir şahsiyettir. Yemen de vefat etmiştir. Mamer in kayıt zannedilen El-Cami isimli eserinin 2 nüshası Türkiye de bulunmuştur. Birinci nüsha Türkiye nin büyük kitap koleksiyoncularından İsmail Saib Sencer’in Ankara Dil Tarih Coğrafya Fakültesine bağışladığı kitapları arasındadır. İkinci nüsha çağımızın yaşayan en büyük Müslüman biyografi alimi Fuad Sezgin tarafından keşfedilip 1955 yılında ilim alemine tanıtılmıştır Tedvin döneminden tasnif dönemine geçişin öncü kitaplarıdır İMAM MALİK VE MUVATTA’SI: Maliki mezhebinin kurucusu olan Malik b Enes de Sünnet Yurdu denilen Medine de doğdu. ‘’Peygamber mescidinde hadis nakleden kendilerine devlet hazinesi emanet edilse ihanet etmeyecek 70 kişiye yetiştim fakat hadis almadım. Çünkü bu işin ehli değillerdi’’ demiştir. Yirmi yaşında fetva ve ders vermeye başlamıştır. 147 yılları civarında halife Mansur un emriyle soruşturma geçirmiş ve onun emriyle Medine valisi tarafından kırbaç cezasına maruz kalmıştır. Daha sonra halife gerçeği anlamış ve özür dilemiştir. Muvattanın resmi yaptırım altında kullanılmasına rıza göstermemiştir. Muvatta da senedi verilmeyen hadislerde vardır. Bunlara belağ tarikli hadis denir. Kur an dan sonra en sahih kitap sayılmıştır. Daha sonraki yıllarda Sahihan denilen Buhari ve Müslim in sahihleri telif edildikten sonra da Muvatta bu ünvanını korumuştur. Ebhuri denilen alimden nakledildiğine göre 613’ü mevkuf (sahabe sözü) 285’i maktu(tabiun sözü) olmak üzere 1720 hadis vardır ABDÜRREZZAK B HEMMAM VE MUSANNEF İ: Hadisciler arasında büyük hadis hafızı, Şeygu’l İslam gibi ünvanlarla anılmıştır. San’a da doğmuştur. Hocaları: ma’mer b. Raşid Süfyan es-sevri Süfyan b. Uyeyne Malik b. enes Ahmed b. Hanbel öğrencileri arasındadır On yedi bin hadisi ezbere bildiği buna rağmen hadisleri yazılı kaynaklardan rivayet etmeye çok önem verdiği bilinmektedir. Musannefine hocası ma’mer b. Raşidin cami’ini de eklemiştir İBNU EBU ŞEYBE VE MUSANNEF İ: Kufe de doğmuştur. Aslen Belh lidir. Eserinin tam ismi, el-musannef fi’l –hadis ve’l-asar’dır Abbasi halifesi Mütevekkil kendinden önceki halifelerin başlattığı mihne denilen halka Mutezile mezhebinin görüşlerini devlet eliyle zorla kabul ettirme uygulamasını kaldırınca, İbn Ebu Şeybe ve ağabeyi Osman dan Mutezile ve Cehmiyenin görüşlerini çürüten hadisleri halka anlatmalarını istedi ve bu iş için onlara maaş bağladı. İbn Ebu Şeybe bu amaçla Bağdat ta çok büyük kalabalıklara uzun süre ders vermiştir. İbn Kesir Musannef için “ kimsenin benzerini yazamayacağı bir eser” demiştir. Bu Musannef in en ilginç özelliklerinden birisi Hanefi Mezhebi imamı Ebu Hanife ye yönelik bir konu başlığı açmış olmasıdır. “ Kitabü’r redd ala Ebi Hanife “ başlığı altında Ebu Hanife’nin 124 yüz yirmi dört meselede Hz. Peygamberden gelen hadislere muhalefet ettiğini savunmakta ve muhalefet ettiğini söylediği 485 dört yüz seksen beş rivayeti sıralamaktadır. AHMED B HANBEL VE MÜSNED İ: Hanbeli mezhebinin kurucusudur, Bağdat ta doğdu. Babasından kalan dokuma tezgahını kiraya vererek geçinir, parasız kalınca ücretle kitap yazar veya kemer örer karısının dokuduğu kumaşları satardı. Memun un halifeliğinin son yılında başlattığı ve sonraki halifelerin devam ettirdiği mihne denilen Kur’an’ın yaratılmış olduğu görüşünü zorla benimsetme uygulamasına direnenlerin başında Ahmed b Hanbel gelir. Müsnedinde uydurma hadis bulunup bulunduğu ise tartışmalıdır İbn cevzi’nin otuz sekiz uydurma hadis olduğu şeklindeki iddiası, İbn hacer tarafından, el-kavlü’l müsedded isimli eserinde bu hadisler tek tek incelenerek reddedilmiştir Kendisine sorulan fıkıhla ilgili sorulara verdiği cevaplar, değişik alimler tarafından mesail yani sorular anlamına gelen kitaplarda toplamış Bunlar Hanbeli mezhebinin kaynağını oluşturmuştur DARİMİ VE SÜNEN İ: Semerkant’ta doğdu. Ahmed b hanbel “ ona servetler sunuldu fakat itibar etmedi’’ demiştir. Öğrencileri: Buhari Müslim Ebu davud Tirmizi Nesai Ebu zür’a Ebu hatim Baki b. mahled Merv de vefat etti. Sünen i Abdullah Aydınlı tarafından Türkçeye çevrilmiş ve altı cilt olarak basılmıştır. Hadisçilerce güvenilir bir hadis kitabıdır Bazı alimler onu ibn macenin süneni yerine kütüb-i sitenin altıncı kitabını darimi’nin süneni kabul eder KÜTÜB-İ SİTTE: Tasnif çalışmalarının erken dönemlerinde yazılan önemli eserlerinden biri ebu Muhammed Abdullah. b. Vehb’in cami’idir Şafii mezhebi imamı imam şafii’nin, ma’mer b. Raşid ve imam malikin muvattası hakkında; yeryüzünde Allahın kitabı kurandan sonra en sahih ve güvenilir kitabın muvatta olduğunu söylemiş olması bunun en önemli delillerindendir Hicri dördüncü asrın başlarında yaşamış olan İbnü’s-Seken den hadis kitapları tavsiye etmesi istenince Buhari ve Müslim in Cami leri ile Ebu Davud ve Nesainin Sünenlerini güvenilir bulduğunu belirtmiştir. Daha sonra bunlara Tirmizinin Cami i de eklenerek el-Usulü’l-Hamse: Beş ana kaynak ismi verilmiştir. Özellikle Maliki Mezhebini benimseyen Endülüslü ve Kuzey Afrikalı alimler başta olmak üzere bazı alimler bu beş esere altıncı eser olarak. Maliki Mezhebinin imamı İmam Malik in Muvatta sını ekleyerek bunlara El-Kütübü’s-sitte ismini vermişlerdir. İbnu’l-Kayeserani bu beş esere İbn Mace nin Sünen ini ekleyerek bunlara El-Kütübü’s-Sitte ismini vermiştir. Cemmaili diye tanınan Ebu Muhammed Abdulğani b. Abdulhamid, el-Kemal fi esmai’r-rical isimli eserinde altıncı kitap olarak İbn mace nin Sünen ini dahil ettiği altı kitabın ravilerinin hal tercümelerini bir araya getirmiştir. İbnü’s salah, Alai ve İbn hacer el-Askalani ise İbn Macenin Süneninde çok sayıda zayıf hadis olmasından hareketle ona göre hadisleri daha sağlam olan Darimi’nin Sünen’ini el-Kütübü’s-Sitte nin altıncı kitabı olarak kabul etmektedirler. Altı kitaba Malik in Muvatta ını dahil etmeyenler onu güvenilir bulmadıklarından değil, içindeki hadislerin altı kitabın diğer kitapları içinde yer almış olmasındandır. BUHARİ VE EL CAMİU’S SAHİH İ: Buhara da doğdu. Babası İsmail Abdullah b el-Mübarek tir. 11 yaşında hocası Dahilinin hatalarını bulmasıyla çevrenin dikkatini üzerine çekti. Mihne olayından Buharide etkilenmiştir. Buhariyi karalayanların başında hocası Muhammed b. Yahya ez Zühli gelmektedir. Horasan valisi Zühli de Buhari’nin devlet adamlarına mesafeli durduğunu onların ayaklarına gitmeyi ilmin onuruna ve vakarına aykırı gördüğünü bildiğinden onu bu duyarlı noktasından vurmak istemiş ve sarayına gelerek kendisine hadis okutmasını istemiştir. Buharinin bu isteği reddetmesi üzerine onun ehli sünnete aykırı görüşler savunduğu gerekçesiyle ülkesini terk etmesini istemiştir. Buhari Semerkanta gitmek üzere yola çıkmış, Hartenk denilen kasabada akrabalarını ziyaret ederken bu olayların üzüntüsünün etkisiyle hastalanmış ve vefat etmiştir. Kabri Semerkanta 3 mil uzaklıktaki Hartenk’tedir. Emiru’l-mü’minin fi’l-hadis, yani hadiste bütün Müslümanların başkanı ünvanıyla anılan Buhari olağanüstü bir hafızaya sahipti. El – Fellas ‘’ Onun bilmediği hadis, hadis değildir’’ demiştir. İbnHuzeyme:’’ Gök kubbe altında ondan daha iyi hadis bilen yoktur’’ demiştir. Buhari sahih hadisleri konularına göre bir araya getiren ilk muhaddistir. Buhari elindeki bütün hadisleri mebsut adını verdiği büyük bir hadis konularına göre tasnif ederek toplamıştı Sonraki yıllarda bazı alimler sahih’in bazı hadislerini tenkit etti İbn hacer hedyü’s-sari isimli eserinde bütün bu tenkitleri tek tek ele alarak haksız olduklarını savunur Buharihan denilen ve Buhari okuyan anlamına gelen bir meslek oluşmuştur Mustafa Kemal ‘ in emriyle ilk meclisin açılışında Buhari hatimi yapılmıştır. MÜSLİM VE EL CAMİ U S SAHİH İ: Nişaburda doğdu, on iki yaşında Muvatta okuyarak hadis öğrenmeye başladı. Kumaş ticaretiyle uğraştığından Bezzaz lakabıyla anılırdı. Nişabur cömerdi diye anılırdı. Müslim sahih ine on beş yaşında başlamış, on beş senede tamamlamıştır. Tekrarlarıyla 12000 on iki bin tekrarsız 4000 dört bin civarında hadis bulunmaktadır. Hocası bündar “ bu devirde en büyük hadis hafızları dört kişidir bunlar; ebu zür’a, Er-razi, Müslim, Buhari ve Darimi’dir “ demiştir Müslimin sahih’’inin en önemli özelliği bir hadisin bütün farklı kanallarını bir arada vermesidir TİRMİZİ VE SÜNEN İ: Tirmiz de doğdu, Tirmiz de vefat etti. Hocaları: İshak b. rahuye Ka’nebi Ahmed b hanbel Ebu züra er-razi Kitabını ilim dünyasına “ Kimin evinde bu kitap bulunursa orada konuşan bir peygamber vardır’’ diyerek savunmuştur. En önemli özelliği her hadisin sonunda hadisin sıhhat durumunu, diğer kanallarını, o konudaki fakihlerin ve alimlerin görüşlerini vermesidir. Üstünlük sıralamasında Kütübi-Sitte nin üçüncü kitabı olarak kabul edilir. İbnü’l cevzi eserde yirmi üç (23) uydurma hadis olduğunu iddia etmiş, Suyüti el kavlü’l-hasen isimli eserinde bu iddiayı çürütmüştür EBU DAVUD VE SÜNEN İ: İran – Afganistan sınırı bölgesinde doğdu. Hocalarının sayısı 300 civarındadır İyi bir Müslüman olmak isteyen kişiye şu dört hadis yeter demiştir. 1- Ameller niyetlere göredir. 2- Kişinin kendini ilgilendirmeyen gereksiz şeylerden uzak durması iyi Müslüman olduğunu gösterir. 3- Kişi kendi için sevdiğini kardeşi içinde sevmedikçe iyi Müslüman olamaz. 4- Helal haram bellidir. Kitabına zayıf hadisleri de aldığını kendisi söyler Fakat ittifakla terk edilmiş hiçbir hadisi almamıştır Bunun iki sebebi vardır: 1-fakihler o hadisi kullandıkları için kitabına almıştır 2- Ona göre zayıf hadis akıl ve kıyasla hüküm vermekten önce gelir. Bir konuda zayıf hadisten başka delil yoksa zayıf hadise amel edilmelidir NESAİ VE SÜNEN İ: Nesa da doğdu. On beş yaşında hadis öğrenmeye başladı. Mısır ve Humus ta kadılık yaptı. Filistindeki Remle de vefat etti Kudüs e defnedildi. Başka bir kaynakta Mekkede vefat edip oraya defnedildiği bildirilir. Hocaları: Ahmed b. hanbel İbn ebu şeybe Ebu hatim Bündar Fellas Devraki Ebu ya’la Bezzar Gibi 450 dört yüz elli hocadan hadis ve ilim aldı Nesai’nin kütüb-i sitte içinde yer alan sünen’i, kendisinin daha önce yazdığı 11.770 hadis içeren es-sünenü’l-kübra isimli eserinden seçtiği 5758 sahih hadisten oluşmaktadır Bu küçük sünen’e seçilmiş, derlenmiş anlamına gelen el-müctena ismini verdi Bu daha sonra el-Mücteba ismiyle meşhur oldu. Küçük sünen hadis kitapları içinde en zayıf ravi ve tenkide uğrayan hadis bulunduran kitpalardandır Sünen bize ibnü’s-sünni rivayetiyle ulaşmıştır Telifinden altı asır sonra ilk ve tek şerhi suyüti tarafından zehru’r-ruba adıyla yapılmıştır İBN MACE VE SÜNEN İ: Kazvinde doğdu. 15-20 yaşları arasında Kazvinli hadiscilerden eğitim aldı. Hocalarının arasında; Osman b. ebu şeybe, Bündar, Züheyr b. harb gibi muhaddisler vardır Sünen i 4341 hadis ihtiva eder. Bunlardan 1000 kadarı zayıftır. Son dönemlerde Kütüb i Sitte ye, Muvatta, Darimi nin sünen i ve Ahmed b hanbel in Müsned i eklemek suretiyle meydana gelen dokuz kitaba Kütüb-i Tis’a denilmektedir. Bu dokuz kitap Wensinck’in Concordance denilen hadis indeksinde yer almaları sebebiyle bu ismi almışlardır. ALINTIDIR | |
| Bu Konuda 10 fazla Cevap bulunuyor. Bütün Cevapları görmek için buraya tıklayın. | ||
Yetkileriniz
|
| .::.Bir Ayet-Kerime .::. | .::.Bir Hadis-i Şerif .::. | .::.Bir Vecize .::. |
|
Medineweb
Sosyal Medya Gruplarımız: |
