İmamların sözleriyle mezhep taasupu
 

Muhakkak ki dört imam ve başka hidayet imamları, Allah onlardan razı olsun hadis ne zaman sahih olursa hadisle amel edilmesinin mahiyetinin açıklamışlardır, Buna da kendi sözleri açıklık getirmektedir, Çünkü onlar hiçbir zaman hadise muhalefet etmemişlerdi; aynı zaman taklidden de kaçıyorlardı, İşte müctehid imamların, sünnete uymakla sünnetle çelişen görüşlerini terketmekle ilgili görüşleri:

İmam Ebu Hanife (ra): şöyle diyor:

"Hadis sahih olduğu zaman benim mezhebim (görüşüm) odur" (İmam ibn Abidin'in el-Hasiye cl, sh 63 ile Resmu'l-Müfti, Mecmuati Resaili îbn Abidin, cl, sh4
Şeyh Salih el-Fullani'nin "îkazu'l-Himem'de sh63 ve îbn Abidin'in ibnu'ş-Şahne'ye ait "Şerhu'l-Hidaye'den naklettiğine göre şöyle deniliyor:
"Hadis sahih olduğu zaman mezhebin görüşü ile çelişse de onunla amel edilebilir, Ve kişinin mezhebi hadisin hükmü olur, Hadisle amel etmek mezheb taklidcisi kişiyi Şafi veya Hanefi olmaktan çıkarmaz"
imamın bu sözü îbn Abdi'l-Berr, Ebü Hanife ve diğer imamlardan rivayet etmektedir
Şeyh muhaddis Muhammed Nasuruddin el-Bani ise şöyle diyor:
"Bu söz imamların ilim ve takvadaki olgunluklarındandır, Öyleki bu alimler sünnetin tamamını bilmediklerine işaret etmişlerdir, Bazen onlardan kendilerine ulaşmamış bir sünnete ters görüşçıkmakta ve bu durumda meseleyi öğrenince bize sünnete uymamızı emretmişlerdir")

"Nereden aldığımızı bilmedikçe, hiç kimseye bizim görüşümüz ile amel etmesi helal olmaz" (1-îbn Abdi'l-Berr el-İntika fi Fezaili Selaseti'l-Eimmeti'l-Fukaha sh 145
2-İbnü'l-Kayyim îlamü'l-Muvakkiin, c11, sh309 İbnü'l-Kayyim, Ebü Yusuf'tan gelen bu rivayetin sağlam olduğuna kesin olarak hükmetmektedir, c2, sh:544
3- îbn Abidin, el-Haşiye Alel-Bahrir-Raile 6/293
4- Resmu'l-Müftu, sh 29-32
5- Şerani el-Mizan, cl, sh 55 vb eserlerde bu söz geçmektedir, Mizanü'l-Kübra eş-Şerani 1/51)


Başka bir rivayette şöyle demiştir:


"Dayandığım delili bilmeden benim görüşüm ile fetva vermek haramdır"
Bir rivayette de şu fazlalık vardır:
"Biz birer insanız, bugün bir söz söyleriz yarın ise ondan vazgeçeriz"

Başka bir güzel sözünde şöyle der:


"İçlerinde hadisle meşgul olanlar bulunduğu müddetçe insanlar kurtuluş içerisindedirler, Ne zaman ilmi, hadisin dışında ararlarsa bozulurlar, Allah'ın diniyle ilgili bir konuda şahsî görüşünüze göre hüküm vermekten sakınınız, SÜNNETE tabi olunuz, Kim sünnetten ayrılırsa sapıtır"(Mîzanu'l Kübra,eş-Şeranî)

İmam Ebu Hanife(ra)'ın buna benzer sözleri daha vardır, Diğer taraftan İmam Malik (ra) Muvatta isimli kitabını insanların taşımasını men etmiştir(Şeyh Muhaddis Muhammed Nasuriddin Albani'nin; Hadislerle Namaz kitabının giriş bölümüne geniş bilgi için bakınız)


İmam Malik (ra) bir sözünde de şöyle demiştir:

"Ben bir beşerim, Doğruyu da bulurum, hata da ederim, Sizler benim görüşlerime bakın; Allah'ın kitabı, Rasulü'nün sünnetine uyanı alın, uymayanı bırakın" (Şeyh Muhaddis Muhammed Nasuriddin Albani; Hadislerle Namaz)

Başka bir sözünde ise;

"Hz Peygamber'in dışında; bazı insanların sözleri alınır da, terkedilir de,," demiştir(Şeyh Muhaddis Muhammed Nasuriddin Albani; Hadislerle Namaz)



İmam Şafiî'ye gelince; muhakkak ki onun davetinin çoğu sünnete tabi olmaktı:

"Hz Peygamberin bir sünneti kendisine gizli kalmamış ve ulaşmamış kimse yoktur(Yani herkese Hz Peygamberin her sünneti ulaşmamış olabilir)Ben bazen bir söz söylemiş, bir prensib tesbit etmişimdir de o konuda benim görüşüm hilafına Hz Peygamber'den nakledilen bir hadis bulunmuştur, Bu durumlarda benim görüşüm Hz Peygamber'in görüşüdür" (İbn Asakir, Tarihu Dimaşk (15/1/3))


"Bir kimse için, Hz Peygamberden nakledilen bir sünnetin açıkça belirlenmesi halinde, onu bir başkasının sözünden ötürü terk etmenin helal olmadığı hususunda müslümanlar ittifak halindedirler" (İbn Asakir,Tarihu Dimaşk 2/363; Fullanî s68)


"Bana Rasulullah'dan sahih bir hadis rivayet edildiği halde, onunla amel etmezsem, aklımın gitmiş olduğuna sizi şahid tutuyorum"


Bir başka sözünde:


"Benim söylediğim bir söz Allah'ın Rasulü'nden gelen bir hadise aykırı olursa, sözümü duvara çarpın" demiştir (Harevi, Zemmü'l-Kelam 3/41/1; Hatib Bağdadî, 'el-İhticac Bi'ş-Şafii' 812; İbn Asakir 15/9/10; Nevevi, el-Mecmu 1/163)

"Hakkında görüş beyan ettiğim herhangi bir meselede hadis alimleri tarafından benim görüşlerime aykırı bir hadis rivayet edilirse, ben sağlığımda ölümümden sonra da görüşümden cayarım" (Ebu Nuaym 9/107; Herevi 47/1; İ'lamu'l-Muvakkun c2,sh 63; Fullani, sh104)

"Herangi bir konuda söz vermişsem ve Hz Peygamber'den buna aykırı sahih bir haber gelmişse Hz Peygamber'in hadisi daha doğrudur Beni taklit etmeyiniz" (İbn Ebi Hatim, Ebu Nuaym îbn Asakir; 15/9/2)


İmam Şafiî'nin talebesi, İmam Müznî -Allah ona rahmet etsin- el-Um adlı kitabın muhtasarının başında şöyle diyor:

"Ben bu kitabı Muhammed b İdris eş-Şafiî ilminden ve onun sözlerinin manasından özetledim Maksadım bu bilgilerden faydalanmak isteyene durumu kolaylaştırmak, bununla beraber Şafi'yi ve başkalarını taklitten uzaklaştırmak olduğunu bildirmektir Tevfik ve hidayet Allah (cc)'dandır
Kişi buna bakarak nefsini dini için istenilen yere koymalıdır"


İmam Ahmed (ra) bu konuda bazı sözlerinde şöyle diyor:

"Beni taklit etme, Malik'i, Şafiî'yi, Evzaî'yi ve Sevrî'yi de taklid etme Sende onların aldığı kaynaklardan bilgi al" (el-Fullani; 113, î'larnu'l-Muvakkiin, c2, sh 302)

Bir rivayette şöyle demiştir:

"Dini konularda bunlardan, yani alimlerden herhangi birini taklid etme, Hz Peygamber ve onun ashabından ne gelmişse onu al Ashabtan sonra tabiun nesli gelir ki, bir alim bunların görüşünü alıp almamakta serbesttir"(Ebu Davud, Mesailu'l-Imam Ahmed, sh 276,277)


"Evzaî'nin Malik'in Ebu Hanîfe'nin sözlerinin hepsi şahsi bir görüşten ibaret oluyor,bence hepsi eşittir Delil ancak hadislerdir" (ibn Abdi'l-Berr, el-Cami, c2, sh 149)

"Kim Hz Peygamber'in hadisini reddederse o helakin eşiğindedir" (İbni'l-Cevzi, sh 182)



İşte bunlar, imamların sünnete sarılmayı emreden ve araştırma yapmadan mesnetsiz olarak başkalarının kendilerini taklit etmesini yasaklayan sözlerdir Mezheb taassubu ilk iki asırda yayılmamıştır Ancak üçüncü asrın başlarından sonra yayılmaya başlamıştır Çünkü üçüncü asrın başında İslam ümmetin büyük fetihlere mazhar olduğu hiçbir kimse için gizli kalmaz Bundan dolayı İmam Malik(ra) şöyle diyor:

"Bu ümmetin sonu ancak baştakilerin düzeldiği bir inançla düzelir"

Bu ümmetin evvelkileri taklitçilik, bid'atlerle ve heva hevese uymakla düzelmemiştir

Muhakkak ki hüccette (delile) ittiba ile düzelmiştir Allah'u Teala şöyle buyurmaktadır:

"Deki; işte benim yolumdur Ben Allah'a çağırıyorum ben ve bana uyanlar aydınlık bir yol üzerindeyiz (Kör bir saplantı içinde değiliz) Allah'ı (ortaklardan) tenzih ederim Ve ben ortak koşanlardan (müşriklerden) değilim" (Yusuf: 108)

Taklidin tehlikesini Üstad Seyyid Sabık Fıkhu's-Sünne isimli kitabında açık olarak izah ediyor O şöyle diyor:

Taklide başlanıp kitap ve sünnetin rehberliğini kaybettikten sonra, "içtihad, kapısı kapalıdır" sözüyle ümmet-i Muhammed en büyük belalara uğrayarak Rasulullah (sav)'in sakındırmış olduğu keler yuvasına girdi (Hadisin tamamını buraya yazmayı faydalı buluyorum Rasulullah (sav) şöyle buyuruyor: "Şüphesiz ki siz sizden öncekilerin yolunu karış karış, kulaç kulaç takib edeceksiniz Hatta onlar bir keler deliğine girseler siz de onların ardından gireceksiniz"
Sahabiler; "Ey Allah'ın Rasulü! Bunlar yahudi ve hıristiyanlar mıdır? dediler Peygamberimizde şöyle buyurdu: Başka kim olacak" (Buhari, Enbiya: 50, İ'tisam 14; Müslim, ilim 6, İbn Mace, Fiten 17; İmam Ahmed, c2, sh 327, 450)

Bu taklidin sonucu olarak ümmet grup ve hiziplere ayrıldı Yine bu taklitçiliğin eseri olarak bid'atler yayıldı, sünnetin izleri gizlendi Akli hareket öldürülürek fikrî heyecan durduruldu Ümmetin şahsiyetini zayıflatacak biçimde ilmî bağımsızlık kayboldu Böylece ümmete, kurtarıcı bir hayatı kaybettirerek gelişmesini ve ayağa kalkmasını engellediler Yabancılar, bununla bir gedik bularak islam'ın özüne nüfuz etmeye başladılar"


Ali Haşşan - "Kitap ve Sünnet'e Dönmenin Gerekliliği" adlı eserinden faydalanılmıştır