Medineweb Forum/Huzur Adresi - 2.Hafta Ders Notları FELSEFE *sakarya ilitam*

İyonya Okulu

Thales MÖ. 625/4- 54
Yunanlıların ilk filozofudur. Yetiştiği ortamı Ege bölgesindeki Milet şehridir. Thales sebebiyle Milet felsefesinin başlangıç noktası kabul edilir.
Thales’in kendisinden elimize geçen bir metin yoktur. Kendisiyle ilgili bilgilere Herodotos, Aristo, Teophrastus ve Diogenes Laertius kanalıyla ulaşırız. Thales yunanlılara kanunları hediye eden Solon ve ünlü Lidya kralı Krezus veya Karun ile çağdaştır. Kendisi Karialı bir baba ile Yunanlı bir annenin çocuğudur.
Siyasetle ve siyasetin sorunlarıyla ilgilenmiştir. Lidya istilasına karşı koyabilmek için, iyonya yurttaşlarını başkent Teos olacak şekilde federasyona gitmelerini önerir. Yine Lidyalıların Medlere karşı yaptığı savaşta Kızılırmak’ı rahat geçebilmek için bir kanal vasıtasıyla nehri ikiye bölmeyi tavsiye ettiği ve böylece su seviyesini alçalttığı nakledilmektedir. Bu anekdot da Thales’in geometri ve siyasetle olan ilgisini göstermektedir.
Kendisiyle ilgili aktarılan anekdotlarda güneşin tutulmasını önceden haber verdiği aktarılmaktadır. Bu haber astronomik gözlem cetvel sonuçlarına sahip olması gerektiğini bildirmektedir. Thales denizcilere küçük ayıyı takip etmelerini tavsiye etmiştir. Geometriye dair teoremler ileri sürer: ikiz kenarın karşılıklı açılarının eşit olduğu veya dairenin çapla iki eşit parçaya bölündüğü bunlardan bazılarıdır.
Thales’in nesnenin gölgesiyle eşit olduğu zamanı tespit ederek piramitlerin boyunu ölçtüğü aktarılmaktadır. Yine O’nun zeytinin bolluk ve darlık zamanını hesaplayarak zeytin ezme aletlerine yatırdığı aktarılmaktadır. Bu anekdot da onun astronomiye olan ilgisini göstermektedir. Ayrıca Thales dünyayı suyun üzerinde duran bir tepsi gibi tasarlamaktaydı.
Bütün bunlar Thales’in astronomi ve geometride gelişmiş olan Babil ve Mısır medeniyetleriyle doğrudan veya dolaylı ilişki halinde olduğunu göstermektedir. Aristo’nun öğrencisi Eudemos Thales’in Mısıra gittiğini ve oradan geometri bilimizi ilk kez yunana getirdiğini bildirir.
Arkhe sorunu Antik Yunan felsefesinin en önemli sorunlarındandır.(Not: eski yunanlılar evrenin tümünü canlı kabul ederler). Thales ‘su her şeyin arkhesi, ilkesi, doğası, nedeni veya tözüdür’ diyerek arkhe sorununu cevaplar. Thales suyun katı, sıvı ve buhar olmak üzere üç hali oluşunu ve evrendeki her şeyin bu üç hal etrafında sınıflanabildiğini düşünmüş olmalıdır. Böylece evrendeki nesnelerin dönüşümüne dairde dolaylı cevap vermiş olmaktadır.
Thales ayrıca ‘Her şeyin tanrılarla dolu olduğunu’ ifade etmektedir. Yine o ‘Mıknatıs canlıdır çünkü demiri kendine doğru çekmektedir’ bu ifadeleri iki şekilde anlaşılabilir. 1.evrenin ruhunun varlığını kabul ettiğini ve onun sudan hayatı başlattığı anlamına gelebilir. 2.maddeyi canlı olarak kabul ettiği ve var oluşu yalnızca madde ile izah ettiği anlamına gelebilir.

Anaksimandros (MÖ 610–547)
Antikçağ tarihçisi Apollodor’a göre 42. olimpiyatın 3. yılına denk gelen M.Ö 610 Milet’te doğmuş ve 64 yaşındayken, 58. olimpiyatın 2. yılına denk gelen 546 yılında ölmüştür. Diogenes Laertius’dan edinilen bilgilere göre Milet okulunun kurucusu olan Thales’in öğrencisiydi. Başarıları Anaksimenes ve Pythagoras’ı da etkilemişti.
Anaksimandros Thales’in çağdaşı, öğrencisi ve dostudur. Onun hakkındaki kaynaklar: Aristo, Theophrastus, Diogenes Laertius ve Aristo şarihi Simplicus’tur.
Matematikçi, politikacı, astronom, doğa bilimcisi ve haritacısıdır. Yunanlılarda ilk defa harita çizen kimse olduğu söylenilmektedir. Güneş saatini getiren kişidir. O, doğa üzerine kitap yazıp da kitabı bize gelen ilk adamdır. Ve bir tür evrim kuramı ileri sürmüştür: Hayatın sudan karaya geçtiğini ifade etmektedir.
Anaksimandros sonsuz sayıda evren olduğunu kabul etmektedir. Bu evrenlerin aynı zamanda mı yoksa peş peşe zamanlarda mı olduğu ise pek açık değildir.
Dünyayı genişliği yüksekliğinin üç misli bir silindir gibi tasarlamaktaydı. Güneş batıdan battıktan sonra bu silindirin altından dolaştıktan sonra ertesi günü yine doğudan doğmaktaydı. Dünya evrenin ortasında asılı her yere eşit uzaklıkta olduğu için hiçbir yere gitmesine gerek yoktu. Ona göre dünya tabi mekânında duruyordu. Aristo Anaksimandros’ un bu görüşünü eleştirir. Bu durum yiyeceklere eşit mesafede duran adamın açlıktan ölmesi misaline benzetmektedir.
Anaksimandros suyun arkhe olarak kabul edilmesini eleştirir. Çünkü su nicelik bakımından sınırlı ve nitelik bakımından belirlidir. Hâlbuki doğada gördüğümüz olaylar böyle değildir. Ona göre arkhe “zaman ve mekânda sınırsız ve belirsiz olan” operiondur. Onun tanımladığı şekilde operion duyusal maddeye eş değildir ve soğut bir ilkedir. Operion görüşü hakkında ondan gelen ifade şudur: Var olan her şeyin arkhesi operiondur. Şeyler ondan meydana gelir ve yine zorunlu olarak onda ortadan kalkarlar. Çünkü onlar zamansal sıraya uygun olarak birbirlerine karşı işlemiş oldukları haksızlıkların cezasını öderler.
Niteliksel Operion: Ateş, sıcaktır.
Hava, soğuktur.
Toprak, kurudur.
Su ise ıslak ve nemlidir.
Ve bunlar sürekli olarak birbirleriyle mücadele halindedir. Su toprağı öğütüyor. Dolayısıyla ilkeler bunlar değil fakat bunların arkasındaki basit bir şey olmalıdır. Anaksimandros bu tartışmaları ile doğa felsefesinin ikinci sorunu olan değişim ve dönüşüm sorununa işaret etmiş olmaktadır.