Medineweb Forum/Huzur Adresi - DİN PSİKOLOJİSİ (1.Hafta Ders Notları)Sakarya İlitam

DİN PSİKOLOJİSİNİN TEMEL KAVRAMLARI
1. Psikoloji: “psyche” ve logos kelimelerinden oluşmuş bir kavramdır. “psyche” ruh, “logos” ise bilgi ya da bilim anlamında olup ikinin anlamı olarak “ruh bilgisi” anlamı ortaya çıkmaktadır. Psikoloji insan zihnini onun iç dünyasını bu dünyanın dışa yansıyan yönünü ve diğer insanlarla olan ilişkilerini bir bütün halinde araştıran bilim dalıdır.

2. Din: en önemli tanımlarından biri “mukaddes olanın içte yaşanması ve yüceltilmesi” şeklinde yapılan tanımdır. Diğer bir tanımı ise; fertlerin kendi gücünü aşan, görülmeyen ilahi kudretin varlığını gönülden kabul ve dille tasdik etmeleridir.

3. İnanç: İnanç, fertlerin duygu yoğunluğunu ön plana çıkararak değer verdikleri bazı güçlere yönelmeleri ve bağlanmaları şeklinde ifade edilebilir. İman, güvenmek, tasdik, boyun eğmek, yönelmek anlamlarına da gelmektedir.

4. Dini Duygu: Ruhun derinliklerine kök salmış dinle ilgili verilerin, yaşantının ya da dini anlamı olan objelerin insan ruhunda meydana getirdiği bir değişim olarak değerlendirilebilir. Dini duygu aynı zamanda W.James’e göre dindarlığın ilk ve en derin kaynağı olarak gösterilmektedir.

5. Dini Tasavvur: Beş duyu yoluyla zihne alınan dini obje kavram ve olayların zihinde yeniden canlandırılması ve şekillenmesine dini tasavvur denilmektedir. İnsan zihninin dini objelerle ilgili farklı tasvir ve tasavvurlar geliştirmesi insanların dini anlama ve yaşama konusunda farklılığını ve insanlarla olan ilişkilerindeki farklı etki derecesini ortaya koymaktadır.

6. Dini Düşünce: Dinle ilgili olarak zihne alınan bilgilerin dini olayların dini sembollerin ve motiflerin herhangi bir konuda birbirleriyle olan etkileşimi sonucunda ortaya çıkan yeni bir dini hükmündür.

7. Dini Pratikler: İbadetler, dinle ilgili fiiller, dini içerik taşıyan insanlar arası karşılıklı ilişkilerin hepsi dini pratikler olarak değerlendirilebilir.

8. Dini Algı: Bu kavramı iki şekilde ele almak söz konusudur. Öncelikle dini obje ve kutsalın olduğu gibi algılanıp zihne yerleştirilmesi anlaşılacağı gibi aynı zamanda algılanana farklı bir anlam yüklemede söz konusu olmaktadır. Kişiler arasında dindarlık farkına etki eden özelliklerinden biride dini algı farklılığıdır.

9. Dini Benlik: Kişinin içten gelen enerjisine karşı; aldığı dini eğitim, dini bilgi ve inanç düzeyinin yönlendirmesi neticesinde bu iç enerjinin dengelenmesiyle ortaya çıkan benliğe dini benlik adı verilmektedir.

10. Dini Kişilik: Ferdin doğuştan getirdiği (fıtrat) özelliklerin ve daha sonra çevrenin etkisiyle şekillenen karakter yapısının birbirini tamamlamasıyla oluşmaktadır.

11. Ruh: Ruh’a dair önceden beri birçok soru sorulmuştur. Bu sorulara bizzat Kur’an-ı Kerim cevap vermektedir. Kuran ruhun “emr-i rabbani” olduğunu bildirmektedir. “Sana ruhu sorarlar, de ki; ruh Rabbimin emri veya emri cümlesindendir.” Yani ruh ancak Allah’ın bileceği iştir. Ruhun hakikati aslı öyle şeydendir ki onun ilmini yalnız Allah kendisine tahsis etmiştir. Şu halde ruh Allah’ın bütün yaratıklar üzerindeki ilahi emrinden bir fiildir ki insana kendini ve rabbini tanıtır. Böylece Cenab-ı Hakk ruhun kendinin ilahi bir işi olduğunu söylemekle tabiat ötesi tartışmaları ve yanlış inanç ve kanaatleri ortadan kaldırmış oluyordu.

12. Nefs: Lügatte can, kan, ruh, su, ceset, hava, bir şeyin cevheri(özü) hakikati ve hududu, azameti ve yavuz (yaman) göz anlamına gelmektedir. Bilindiği üzere nefs kavramından genellikle iki anlam çıkmaktadır: 1)İnsanda gazap ve şehvet kuvvetlerini bir arada toplayan nefistir. 2)Ruh ve kalbin ikinci anlamı rabbani, ruhani latif olan idrak eden, bilen tanıyan, isteyen talep eden, inanan vb. olan nefistir.

13. Kalp: Gazali kalbi yürek ve gönül manasında iki şekilde değerlendirmektedir. 1.)çam kozalağı şeklinde olan bir et parçasıdır ve bu et parçası göğsün sol tarafına konulmuş özel bir et parçasıdır. İçinde oluğa benzer boşluklar vardır. O boşluklarda simsiyah bir kan bulunur. 2.) kalp rabbani ve ruhani bir latife içindedir. O latife insanoğlunun hakikatidir.

14. Akıl: Akıl insanoğlunun doğruyu yanlıştan ayırabilme ve anlam melekesidir. Gazali’ye göre akıl insanoğlunun bilinci ve idrak edici latifesidir.

15. Mistik: Akıl dışı, sır, Batıni tecrübe ve şuur hallerini ifade eden bir kavramdır.

16. Tutum: Bireylerin belirli bir kişiyi, bir grubu, kurumu veya bir düşünceyi kabul ya da reddetme şeklinde gözlenen duygusal bir hazır oluş hali veya eğilimdir.

17. Dini Davranış: Kutsalla ilgili ortaya konan fiiller aynı zamanda dini davranış olarak belirlenir. Dini davranışın ferdi yönü olduğu gibi sosyal yönü de bulunmaktadır. Ferdi yön dinin daha çok dua ve ibadetler şeklinde dışa yansıtılmasıdır. Sosyal davranışlar yönü ise; daha çok insanlara yardım etme onlar için bir şeyler yapabilme gayretini göstermektir.

18. Sezgi: Başkasında yaşanan bir halin belirlenen özellikleri doğrultusunda ve daha önce yaşadığımız oranda içte hissedilmesidir.