inkılap tarihi 1 ders notları
XIX. YÜZYIL ISLAHATLARI
Genel Özellikleri:
1-İmparatorluğu çöküntüden kurtarmak
2-Dağılmayı durdurmak
3-Avrupa Devletlerinin, azınlıkların haklarını bahane ederek Osmanlı’nın içişlerine karışmalarını önlemeli
4-İmparatorluğun birliğini devam ettirmek
5-Rusya’ya karşı Avrupa devletlerinin desteğini sağla¬mak için ıslahatlar yapıldı.
6-Bu dönemde bozulmanın sebebinin sadece askeriyede olmadığı görüldü.
7-II. Mahmut askeri alandaki ıslahatlara; idari alandaki ıslahatları da ekledi.
8-Tanzimat döneminde en fazla hukuki alanda ıslahat yapıldı.
Islahatların Başarıya Ulaşmamasının Sebepleri
1-Merkezi otoritenin zayıflamış olması
2-Fransız İhtilali sonucu çıkan ayaklanmalar
3-Ekonomik yönden Osmanlı’nın Avrupalıların sömür¬gesi durumuna gelmiş olması.
4-Rusya’nın emellerine kavuşması için Osmanlı’yı sü¬rekli baskı altından tutması.
5-Kültür çatışmalarının olması.
A-II.MAHMUT DÖNEMİ YENİLİKLERİ
1-ALEMDAR MUSTAFA OLAYI(1908)
III. Selim’i Kabakçı Mustafa Paşa tahtından indirmişti. Nizam-ı Cedit ıslahatlarını engelleyen Kabakçı, IV. Mus¬tafa’yı da tahta geçirmişti. Rusçuk Ayanı Alemdar Mus¬tafa Paşa ise Kabakçı taraftarlarını ortadan kaldırdı. III. Selim’i tahta çıkarmayı amaçlayan Alemdar; III. Selim öldürülüp yerine IV. Mustafa geçirildiğinden dolayı, II. Mahmut’u tahta çıkardı.
Alemdar sadrazam olunca Nizam-ı Cedidin yerine Sekban-ı Cedidi kurdu. Yeniçeri isyanı sonucu Sekban-ı Cedit ortadan kaldırıldığı gibi Alemdar Mustafa Paşa da öldürüldü.
2-SENED-İ İTTİFAK (1808):
Sened-i ittifak Alemdar Mustafa tarafından hazırlanıp; II. Mahmut ve ayanlara kabul ettirilen bir sözleşmedir. II. Mahmut ayanları kontrol altına almayı amaçlamıştır (Ayanlar merkezi otoritenin zayıflığından istifade ederek derebeyi gibi hareket etmeye başlamıştı).
Ayanlar;
1-Padişaha bağlı kalacaklarına
2-Yapılacak ıslahatları kendi bölgelerinde uygulayacakla¬rına
3-Halka adil davranacaklarına
4-Alemdar’ı padişahın mutlak temsilcisi olarak kabul edeceklerine söz verdiler.
II. Mahmut ise ayanların varlığını kabul etti.
Sened-i İttifakın Tahlili :
1-Ayanların ıslahatları desteklemesi, ıslahatları hızlan¬dırdı.
2-Ayanlara dahi söz geçirilemeyeceği anlaşıldı.
3-İlk defa padişah yetkileri sınırlandı.
4-Padişahın yetkilerini sınırlaması yönü ile Magna Car¬ta’ya benzer.
5-Miri arazi üzerinde ayanlara mülkiyet verilmesi halkın tepkisine yol açtı.
6-Balkan halkı ayanların baskısından kurtulabilmek için, azınlık halkların isyanına yardım etmiştir.
7-Devlet otoritesini sarsmışlardır.
NOT: Ayanların varlığının tanınması devlet yönetimine ters düşer.
3-İDARİ ISLAHATLAR
1-Divan teşkilatı kaldırıldı. Nazırlıklar (bakanlıklar) ku¬ruldu.
2-Sadrazamlık, başvekalete çevrildi.
3-Dirlik rejimi kaldırılarak devlet memurlarına maaş bağlandı.
4-Memurlar dahili ve harici olarak ayrıldılar. Memurlara rütbe ve nişan verilmeye başlandı.
5-Müsadere kaldırılarak, özel mülkiyet tanındı.
6-Taşra teşkilatı eyalet, liva ve kazalar olarak yeniden düzenlendi. İller merkeze bağlandı. Köy ve mahallelere muhtarlar atandı.
7-Askeri ve vergi amaçlı olarak ilk defa erkek nüfus sa¬yıldı.
8-Askeri Şura kuruldu (Dar-ı Şura-yı Askeri).
9-Adli işleri düzenlemek için Meclis-i Vala-yı Ahkam-ı Adliye kuruldu.
10-Posta teşkilatı kuruldu.
11-Polis teşkilatının temelleri atıldı.
12-Karantina teşkilatı kuruldu.
13-Şeyhülislam ve Sadrazamın yetkileri bakanlıklar ara¬sında paylaştırıldı.
14-Milli orduya geçiş başladı (Yeniçeri ocağının kaldı¬rılma¬sıyla; ..1826..Vak’a-yı Hayriye
15-Dar-ı Şura-yı Babıali (Hükümet İşleri) kuruldu.
16-Pasaport mecburiyeti getirildi.
17-Sivil ve askeri yönetim birbirinden ayrıldı.
18-Sadrazam ve Şeyhülislamın gücünü azalttı.
4-KÜLTÜREL YENİLİKLER
1-Medreselerin yanı sıra, Rüştiye adı verilen orta dere¬celi okullar açıldı. Mekteb-i Ulum-i Edebiye, Mekteb-i Maa¬rif-i Adliye,Mekteb-i Harbiye , Mekteb-i Adliye, Mekteb-i Tıbbiye, Mızıka-i Hümayun bu dönemde açıldı. Batı tarzı okulların yanında medreseler devam ettiği için eğitimde ikilik başladı.
2-İlköğretim mecburi hale getirildi.
3-Avrupa’ya ilk öğrenci gönderildi.
4-Avrupa tarz müzik serbest bırakıldı.
5-Takvim-i Vekayi adıyla ilk resmi gazete çıkarılmıştır.
6-Padişah resmi devlet dairelerine asıldı.
7-Memurlara fes ve pantolon giyme mecburiyeti geti¬rildi.
8-Rumeli’ye seyahate çıktı.
9-Kız rüştiyeleri açıldı.
NOT: İlk defa bu dönemde kılık kıyafete değinilmiştir.
EKONOMİK YENİLİKLER
1-Yerli malı teşvik edildi (Avrupa mallarının Osmanlı pazarına hâkim olmaması için).
2-Çuha fabrikası kuruldu.
3-Müslüman Tüccarlara gümrük kolaylığı tanındı.
4-Yeni yollar açıldı.
5-Özel teşebbüsler desteklendi.
6-İngilizler ile Balta Limanı Antlaşması imzalandı (1838).
7-Türkiye’ye ilk buharlı gemi getirildi.
NOT: Ekonomik alanda pek başarılı olamadı.
8-Asakir-i Mansure hazinesi kuruldu.
9-Maliye nezareti kuruldu.
NOT: Hukuk devleti yolunda ilk adımlar atıldı.