[Tuba_]

B-TANZİMAT DÖNEMİ YENİLİKLERİ (1839 – 1876)

I.Abdülmecit, Londra’da büyük elçilik yapmış olan Mustafa Reşit Paşayı, Hariciye Nazırlığına getirip, Tanzimat Fermanını da Mustafa Reşit Paşaya hazırlattı.

1- Tanzimat Fermanı (1839) (Gülhane Hattı Hümayunu):

İlan edilme sebepleri ve amaçları:
1-Osmanlı Devletini çöküntüden kurtarmak.
2-Mısır sorununda İngiltere’nin desteğini alma düşün¬cesi.
3-Avrupa devletlerinin,azınlık haklarını bahane ederek devletin iç işlerine karışmasını önlemek.
4-Azınlıkların devlete bağlılığını artırmak.

Maddeleri:
1-Irk,dil,din ayrımı yapılmaksızın bütün halkın ırz,namus,mal ve can güvenliği devlet tarafından sağla¬nacaktır.
2-Herkesten geliri oranında vergi alınacak ve vergi top¬lama işlemlerinde adaletsizlik yapılmayacaktır.
3-Askere alma işlemleri belli bir düzene bağlanacak ve askerlik süresi sınırlanacaktır.
4-Herkes malına mülküne sahip olup,bunları çocuklarına miras bırakabilecektir.
5-Rüşvet ve iltimas kaldırılacaktır.
6-Herkes kanun önünde eşit sayılacaktır.
7-Mahkemeler herkese açık olacak,hiç kimse mahkeme edilmeden cezalandırılmayacaktır.

Tanzimat Fermanının Özellikleri Ve Önemi
1-Avrupa devletlerinin baskısıyla değil;II. Mahmut döne¬minde başlayan reformları devam ettirmek için yayın¬lanmıştır.
2-Padişahın iradesiyle yayınlanmıştır.”Magna Carta”da olduğu gibi hükümdara baskı yoktur.
3-Padişah kendi yetkilerini kendisi sınırlayıp; her gücün üzerinde bir yasa gücünün olduğunu kabul etmiştir.
4-Anayasacılığın ve demokratikleşmenin ilk adımı atıl¬mış¬tır.
5-Hukuk kurallarına göre işleyen ilk mahkemelerin or¬taya çıkışı hazırlanmıştır.
6-Askerlik vatan görevi haline getirilmiştir.
7-Ferman devletin sorumluluk ve kapsama alanını geniş¬letmiştir.
8-Meşrutiyet dönemi aydınlarının yetişmesinde önemli rol oynamıştır.
9-Avrupa hukuk kuralları geçerli olmaya başlamıştır.
10-Batılılaşma süreci hızlanmıştır.
11-Mülkiyet hakkı devlet garantisi altına alınmıştır.
12-Fransız İhtilalinin benimsediği eşitlik ilkelerini Os¬manlı da tanımıştır.
13-İlk defa Avrupa-i tarzda mahkemeler kurulmaya başlan¬mıştır.
14-Tanzimat fermanı; millet-i hakimenin (Müslümanlar ve Türkler) üstünlüğünü ortadan kaldırıyordu. Padişahın yetkilerinin millet idaresi değil; padişahın kendi idaresi sınırlıyordu.
15-Vatandaş hakları beyannamesi gibidir.
16-Batı kültürüne dayalıdır.




Tanzimat Fermanının Sonuçları:
1-Müslüman halk, beklentisiz olduğu için fermana bir anlam veremedi.
2-Azınlıklar fermandan tam olarak memnun olmadığı gibi, haklarının arttırılmasını da istedi.
3-Avrupalı devletlerce memnuniyetle karşılandı. Mısır sorunu için olumlu etki yaptı.
4-Müslümanlar, Müslim-Gayri Müslim eşitliğini kabul etmek istememişlerdir.
5-Avrupalı devletler Osmanlı’nın içişlerine karışmak için fırsat bul-muşlardır.
6-Avrupa hukukunun benimsenmesi hukuk birliğini boz¬muştur.
7-Islahatçılar ile muhafazakarlar arasındaki ayrılık arttı.

Tanzimat Dönemi (1839-1876)’nin Bazı Özellikleri
1-Devlet dışarıda denge politikası izlerken; İçerde öz kültüründen uzaklaşarak; Avrupa kültürünün etkisinde yüzeysel yenilikler yapar. Düzeltme uğruna yanılgılara girilir.
2-Bu dönemde ticaret mahkemeleri kuruldu (1846)
3-Gelirlerin artması için damga pulu çıkarıldı.
4-1843’de askerlik müddeti 5 sene olarak kabul edildi.
5-Bu dönemde Hıristiyanların şahitliği kabul edildi.
6-Darülfünun (Üniversite) ve Galatasaray lisesi başta olmak üzere Avrupa tarzında pek çok okul açıldı.
7-Yabancı dille eğitim yapan okullar açıldı.
8-1858’de çıkarılan arazi kanunnamesi ile toprak, işleye¬nin mülkü sayıldı.
9-Yeni düzenlemelerin hukuki düzenlemeleri için Mec¬lis-i Ali-i Tanzimat kuruldu.
10-Öğretmen yetiştirmek için 1848’de Darulmuallimin kuruldu.




2- Islahat Fermanı (1856)

Sebepler ve amaçlar:
1-Paris Antlaşmasında Avrupa devletlerinin desteğini almak.
2-Azınlıkların devlete bağlılığını artırmak.
3-Çöküşü durdurmak.
4-Paris Konferansında azınlık haklarına müdahale edilme¬sini önlemek.
5-Avrupa devletlerinin, Osmanlı Devletinin iç işlerine karışmasını önlemek.
6-Tanzimat Fermanının eksiklerini tamamlamak.

Maddeleri:
1-Azınlıklara din ve mezhep özgürlüğü tanınacaktır.
2-Azınlıklar kilise ve okul gibi müesseseler açabilecek ve bu müesseseleri tamir edebileceklerdir.
3-Vergiler herkesten gelirine göre alınacaktır.
4-Azınlıklar il meclislerine üye olabileceklerdir.
5-Gayri Müslimlere küçük düşürücü ifadeler kullanılma¬ya¬caktır.
6-Gayri Müslimler de devlet memuru olabileceklerdir.
7-Mahkemeler açık olarak yapılacak; azınlıklar mahke¬me¬lerde kendi dinlerine göre yemin edebilecektir.
8-Gayri Müslimlerin, şahitliği, Müslümanların şahitli¬ğine denk olacaktır.
9-Hukuk kuralları azınlık dillerine tercüme edilecektir.
10-Karma mahkemeler yaygınlaşacaktır (üyeleri Müs¬lim-Gayri Müslim).
11-Cizye kaldırılacaktır.
12-Azınlıklar banka ve şirket kurabileceklerdir.
13-Azınlıklar mülk edinebilecektir.
14-Azınlıklar askerlik hizmetine karşılık bedel ödeyecek¬tir.

3- Islahat Fermanının Önemi ve Sonuçları

1-Azınlıklara daha fazla hak verildi (fakat Müslüman halkı ile kaynaşmaları sağlanamadı).
2-Azınlıkların zararlı çalışmaları arttı.
3-Müslüman halk devlete tepki gösterdi.
4-Fermanın Paris Antlaşmasına yansıtılması; Avrupa devletlerinin, Osmanlı’nın içişlerine karışmasına zemin hazırladı (amaçlananın tam tersi oldu).
5-Bu ferman Fransa’nın istekleri doğrultusunda hazır¬landı.
6-Avrupalı devletler de tıpkı Rusya gibi, azınlık haklarını bahane ederek Osmanlı’nın içişlerine karışmak istiyordu ki buna zemin hazırladılar.
7-Mezhepler ve dinler arasındaki eşitsizliğe son verildi.
8-Bütün tebaa askerlik dâhil, devlet hizmetinde eşit ka¬bul edildi.
9-Her millete okul açma hakkı tanındı.
10-Bu ferman büyük devletlerin Osmanlı üzerindeki baskısı¬nın bir sonucudur.
11-Dış kaynaklıdır.
12-Azınlık şirketleri ve bankalar; Avrupalıların Os-manlı’yı sömürmesi için yeni bir kapı açtı.
13-Açılması kararlaştırılan yabancı okullar ve azınlık okul¬ları ulusçuluğu güçlendirdi.
14-Yabancılar bu fermana dayanarak, Osmanlı’nın de¬ğerli bölgelerini satın aldılar.
15-Bu ferman azınlıklar için anayasa niteliğindedir.

Bu Fermanın İlkleri:
1-Azınlıklara banka ve şirket kurma hakkı verildi.
2-Yabancı okulların açılması kararlaştırıldı.
3-Yabancılara askerlik yükümlülüğü ve bedel getirildi.
4-Yabancılara mal-mülk edinme hakkı verildi.
5-Tarım konusuna değinildi.
6-Cizye kaldırıldı.