Sigorta soru ve cevaplar (fetva)
 

Soru 119:
Bankaların özel emeklilik uygulamalarının hükmü nedir? Birikimlerimizi harama düşmeden nasıl değerlendirmemizi tavsiye edersiniz?
Cevap:
Bunun (bankaların özel emeklilik uygulamalarının) hayat sigortasından farkı yok Esası parayı şahıstan alıp, en çoğu faiz gelirine yönelik olarak değerlendirmek ve vatandaşa verdiğinin daha fazlasını geri vermektir; az para verip çok para almanın adı faizdir; çok parayı kazanan da faiz yoluyla kazanmaktadır; bu sebeple helal değildir
Birikiminizi, taşınmaz mal, altın, döviz ve hisse senetlerine paylaştırarak değerlendirin, özel finans kurumlarında değerlendirin
Soru 120:
Devlet kurumlarından emekli olmakla, banka ve sigorta şirketlerinin yaptığı bireysel emeklilik ve hayat sigortasını nasıl değerlendiriyorsunuz?
Cevap:
Devletin kurduğu ve yürüttüğü kurumlardan emekli olmakla banka ve sigorta şirketlerinin yaptığı bireysel emeklilik ve hayat sigortası hüküm bakımından farklıdır Birincisine cevaz verilmiştir İkincisi (yani bankaların ve sigorta şirketlerinin yaptıkları bireysel emeklilik ile hayat sigortası) caiz değildir; bunun anlamı paranızı faizle işletip fazlasıyla (faizi ile) geri vermekten ibarettir

Soru 121:
Hayat sigortaları konusunda düstur nedir? Araba kaskosu benzeri uygulamalar var Yani, bir yıl için sağlık-ölüm olmazsa prim yanıyor, aksi halde tazminat alınıyor
Cevap:
Hayat sigortasının, riski paylaşma ile bir alakası yoktur Bu sigorta, daha fazla veya ileride- gelir sağlamak için bugünden/önceden ödeme yapmaktan ibarettir ve az verip çok almak, kazanırken verip, kazanamaz hale gelince almak kastından kaynaklanır Hayat sigortası, bir zaruret olarak ancak şu durumda meşru olabilir: Bir gün çalışamaz ve kazanamaz hale gelince bir geliri, bakacak bir kimsesi olmayanlar hayat sigortası yaptırırlar O gün gelince başka kaynaktan geçimleri olursa, yatırdıkları para ve onun enflasyon farkını alır, geri kalanı yoksullara dağıtırlar Geçinecek başka kaynakları olmazsa sigorta tazminatı ile geçinirler
Soru 122:
Hocam; ben bir özel hayat sigortasına aylık prim yatırıyorum Gelen yazıda yatırdığımız primlere verilen kar paylarının faiz değil, yatırım geliri olduğu söyleniyor Biriken fonları borsa, gayrimenkul alım satımı hazine bonosu gibi bu günkü iktisadi sistemin çeşitli yatırım araçlarında değerlendiriyorlarmış Bize de şu kadar kar payı veya faiz vereceğiz diye bir söz verilmiyor Fonlar değerlendiriliyor sonra kar payları dağıtılıyor Bu konuda helallik ve haramlık yönünde bir yol gösterebilir misiniz? Eğer helalse telefonla ne kadar kar paylı birikimimiz olduğunu öğrenebiliyoruz Bunun zekatını yıllık mı ödememiz gerekir yoksa birikmiş para toplu ele geçince mi ödememiz gerekir?
Cevap:
Sigorta şirketlerine prim ödeyip belli bir süre sonra emekli parası almaya başlayanlar veya kâr elde edenler önce bu şirketlerin, bu primleri ne yaptıklarını, onları nerelere yatırarak para kazandıklarını bilmeleri gerekir Sigorta şirketlerinin gelirlerinin önemli bir kısmı faizdendir Yatırılan primlerle yapılan işlemlerde İslam'a göre haram-helal konusu aranmamakta, bu konuda bir hassasiyet bulunmamaktadır Bu sebeple paranızı, faizcilik de yaparak para kazanan şirketlere değil, faizden uzak duran teşebbüslere yatırmanız gerekir
Soru 139:
Sigortaya nasıl bakıyorsunuz? Acaba kaskolar da caiz olan sigortaya girer mi, hayat sigortasına uygun değil diyorlar ne buyurulur?
Cevap:
İslam'a uygun olan bir sigorta kurumu oluşturmak mümkündür Malezya'da böyle bir kurum vardır ve başarı ile işletilmektedir Bu sigortanın esası şudur: Malını sigorta ettirmek isteyenler sigorta kurumuna gelip "üye" olurlar ve belli bir -yıllık, aylık- bedel öderler, bu para onların n----- kaydedilir, toplanan paraların belli bir miktar hasarları ödemek için ayrılır, geri kalan ile yatırım ve ticaret yapılır, buna da bütün üyeler ortaktır, bu ticaretin geliri bazen o kadar olur ki, hem bütün üyelerin "bu şekilde sigortalı" hasarları ödenir, hem de üstüne para kazanırlar Gelir fazla olmazsa hasarlar fondan (toplanan paradan) ödenir Kurumun giderleri de yine fondan ve ticari, gelirden karşılanır
Türkiye'de böyle bir sigorta kurumuna izin verilmedi Bu sebeple -yani İslam'a uygun olan sigorta kurumu bulunmadığı için- ve müslümanların da araba, ev, dükkan, mal, sağlık gibi değerlerini hasar ve zarara karşı yardımlaşarak korumaya (zarar gördüğünde yerine koymaya, yaptırmaya, tedavi, ettirmeye) ihtiyaçlar olduğu için, mevcut sigorta şirketlerine bunları sigorta ettirmeleri -fıkıhta zaruret sayılan bu ihtiyaç sebebiyle- caizdir Kasko da böyledir Hayat sigortasının hasar, zarar ve ortaklaşa telafi ile bir ilgisi yoktur; hayat sigortası para verip karşılığında para alma esasına göre işler; bu sebeple faizciliğe girer ve caiz değildir
Soru 258:
Sigorta hakkında
Cevap:
Risk taşıyan değerleri sigortalatmak bir ihtiyaçtır, Türkiye'de İslam'a uygun sigorta şirketi yoktur (kurulmasına mevzuat izin vermiyor), bu sebeple müslümanlar mecburen mevcut sigorta şirketlerine gidiyorlar Ağabeyin patron değil, yani bu bakımdan sigortacı değil, bu şartlarda sigorta yaptırmaları caiz olan insanların bunu yaptırmalarına aracılık ediyor; yani bunu yapabilir
Sağlık Sigortası
Türkiye'deki sigorta mevzûâtı ve uygulaması, haram-helâl konularında hassas olan müslümanların, sigortacı olmalarına engeldir İslâm'a uygun sigortacılık da mümkündür, bunun İslâm dünyasında uygulamaları da vardır, ancak Türkiye'de buna izin verilmemiştir
Hayat sigortası yaptırmak câiz değildir
Bunun dışında kalan ve gerçek mânâda riske tâbî bulunan nesnelerin ve değerlerin, (başkası olmadığı için) mevcût sigorta şirketlerine sigorta ettirilmesi (böylece sigortacı değil, sigortalı olmak) câizdir Sigortalı olanlar, şirket aracılığı ile, riske karşı -akitte zikretmesler bile karşılıklı hibe yoluyla- dayanışma yapmaktadırlar ve bu dayanışma câizdir
Sağlık da riske tabi, bozulması muhtemel bir değerdir Sigorta ettirilebilir Bunun mânâsı, bozulduğu takdirde, sigortalıların dayanışması sûretiyle hastanın tedâvi görmesidir Sigorta şirketi ise verdiği organizasyon vb hizmetinin bedelini (pirimler ve ondan sağladığı menfaatler yoluyla) almaktadır Sigortacı şirketin aldığı primlerin fâhiş olması veya bunları helâl olmayan yollardan işleterek menfaat sağlaması sigortalıyı sorumlu kılmaz







Soru1115:
Güvenlik amacıyla bankalara vadesiz para yatırılabilir mi? (Mevduat sigortası)
Cevap:
Bugün güvenlik bakımından ÖFK da amaca uygundur Bankaya para yatırdığınız zaman, siz faiz almasanız bile paranız sisteme girer; yani onunla faizcilik yapılır, banka faiz geliri elde eder, günah sizin, kâr da bankanın olur Bu sebeple paranızı ÖFK'a yatırmanızı tavsiye ederim
ÖFK ile ilgili yeni düzenlemenin değerlendirilmesi116

ÖFK da bankalar kanunu kaps----- alındıktan sonra Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu tarafından çıkarılan yönetmeliğe (20092001 tarih ve 24529 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmış, 07032002 tarih ve 24688 sayılı, 31 12 2002 tarih ve 24980 sayılı resmi gazetede yayımlanan değişiklikler yapılmıştır) göre fon toplama ve kullandırma kurallar şu şekli almıştır:
Kabul Edilebilecek Fon Türleri ve Bunlara İlişkin Genel Koşullar
Madde 16- 1 Özel finans kurumlar "özel cari hesaplar" ve "katılma hesapları" ad altında iki yöntemle fon toplayabilir
2 Özel cari hesaplar ve katılma hesapları karşılığında, hesap sahibine herhangi bir nam altında önceden belirlenmiş bir getiri garantisi verilemeyeceği gibi, katılma hesaplarında, yatırılan anaparanın hesap sahibine aynen geri ödenmesi de garanti edilemez Bu hususlar, özel finans kurumlarının şubelerinde açıkça görülebilecek bir şekilde ilan edilir

Fon Kullandırma Yöntemleri
Madde 21- Özel finans kurumlar, topladıklar fonlar aşağıda belirtilen yöntemlerle kullandırabilirler
a) Üretim Desteği: Özel finans kurumu ile fonu kullanacak işletme arasında akdedilecek sözleşme dahilinde, işletmenin ihtiyaç duyduğu gayri menkulun, makine ve teçhizatın, ham veya yarı mamul maddenin peşin bedelinin özel finans kurumunca işletme adına satıcıya ödenmesi ve işletmenin vadeli olarak borçlandırılması işlemidir Bu yöntemle kullandırılacak fonlar karşılığında teminat alınması, satıcı ve fonu kullanacak işletme arasındaki satış sözleşmesinin ve malın peşin satış bedelinin ödenmesine ilişkin belge suretinin özel finans kurumunca muhafazası zorunludur
b) Bireysel Finansman Desteği: Ticari işlerin finansmanında kullanılmamak kaydıyla, bireysel ihtiyaçlar için, gerçek kişi alıcıların doğrudan satıcılardan aldıklar mal veya hizmet bedelinin, özel finans kurumu tarafından alıcı adına satıcıya ödenmesi karşılığında, alcının borçlandırılması işlemidir
c) Kâr-Zarar Ortaklığı Yatırım: Fon kullanacak gerçek ve tüzel kişilerin tüm faaliyetlerinden veya belirli bir faaliyetinden veya belirli bir parti malın alım satımından doğacak kâr ve zarara katılmak üzere bu kişilere fon kullandırılması işlemidir Kâr-zarar ortaklığı yatırım yöntemi ile fon kullandırmak için özel finans kurumunun fon kullandırılacak gerçek ve tüzel kişilerle "Kâr-Zarar Ortaklığı Yatırım Sözleşmesi" imzalaması gerekir Özel finans kurumu ile kâr ve zararına katılmak amacıyla sözleşmede belirlenen sürelerle sınırlı olarak fon tahsis ettiği gerçek ve tüzel kişiler arasındaki hukuki ve mali ilişkileri düzenleyen bu sözleşme (Ek:8)'de yer alan örneğe uygun olarak düzenlenir
Özel finans kurumu, fon kullandırdığı gerçek ve tüzel kişilerin kâr ve zararına, sözleşmede belirlenen oranlarda katılır "Kâr-Zarar Ortaklığı Yatırım Sözleşmesi"nde, özel finans kurumunun kâr ve zarardan alacağı pay ve alacağı teminatlar açıkça gösterilir Bu sözleşmede, projenin kârlılığından bağımsız olarak özel finans kurumuna önceden belirlenmiş bir tutarda kâr garanti edilmesine dair hükümler yer alamaz
d) Finansal Kiralama: Taşınır ve taşınmaz malların 3226 sayılı Finansal Kiralama Kanunu hükümleri çerçevesinde, özel finans kurumu tarafından temin edilerek kiraya verilmesidir
e) Mal Karşılığı Vesaikin Alım-Satımı: Dış ticaret ve kambiyo mevzuat çerçevesinde, özel finans kurumu ile fon kullanan arasında düzenlenecek yazılı bir akde istinaden, mal karşılığı vesaikin, özel finans kurumunca peşin satın alınması ve vadeli olarak fon kullanana daha yüksek bir fiyattan satılması işlemidir

Değerlendirme veya yorumumuz:

Diğer bankalarda belli bir meblağa kadar mevdûât sigortası vardır ÖFK bankalarla rekabet edebilmek için kendi aralarında özel bir sigorta fonu oluşturmuşlardır 4389 numaralı Bankalar Kanunu'nun 20 maddesinin 6 fıkrasına göre oluşturulan "Güvence Fonu", gerçek kişiler adına açılan özel cari hesaplarda ve katılma hesaplarında toplanan tasarruflar, 50 milyar TL ye kadar güvence altına almıştır Güvence fonunun kaynağı karşılıklı rıza, mevzuat ve anlaşma ile yapılan kesintilerden oluştuğu için, "karşılıklı bağış" yoluyla yardımlaşma çerçevesine girmektedir ve şer'î bakımdan bir sakınca yoktur
21 maddenin a ve b fıkralarına göre kurum, malı satıcıdan satın alıp işletmeye satmıyor, işletme adına satıcıya ödeme yapıyor ve işletmeyi vadeli olarak borçlandırıyor "İşletme adına ödeme yapmak" vekaleten ödemek demektir Yapılan işlem "vekaleten ödeme" kabul edilirse kurum yaptığı ödemeye vade farkı ve kâr ekleyemez, ancak vekalet ücreti ekleyebilir Halbuki daha önceki mevzuat ve uygulamada kurum mal satın alıyor -kâr ve vade farkı ekleyerek- işletmeye satıyordu İşlemin fıkha göre meşru olabilmesi için yapılabilecek başka bir işlem de, sözleşme (sözlü anlaşma) ile eskiden olduğu gibi mal alıp satmak, kayıtlara ise yönetmeliğin öngördüğü biçimde geçirmektir

ProfHKaraman