Zannın Hükmü
 

Zannın Hükmü


Sanmak, farz ve tahmin etmek Zan ile ilgili bazı âyet mealleri şöyledir:


"Onların (müşriklerin) çoğu zandan başka birşeye uymaz Şüphesiz zan, haktan (ilimden) birşeyin yerini tutmaz" (Yunus, 10/36)


"Bunlar (putlar), sizin ve atalarınızın taktığı isimlerden başka bir şey değildir Allah onlar hakkında hiç bir delil indirmemiştir Onlar zanna ve nefislerinin aşağı hevesine uyuyorlar" (en-Necm, 53/23)


"Ahirete inanmayanlar, meleklere dişilerin adlarını takıyorlar Halbuki onların bu hususta hiçbir bilgileri yoktur Sadece zanna uyuyorlar Zan ise; hiç şüphesiz hakikat bakımından bir şey ifade etmez" (en-Necm, 53/2728)


Hz Peygamber (sas) bir hadis-i şerifte şöyle buyurmuştur: "Zandan sakının Zira şüphesiz zan sözün en yalan olanıdır " Bu hadis-i şerifte sû-i zandan sakınma vardır Üzerinde hiçbir kötülük alameti görülmeyen bir kimseyi kötülükle töhmet altına almaya "zan" denir Bu yersiz ve sebepsiz yere birini kötülemektir Bu şüphesiz kötü bir zandır Allah Teâlâ şu âyet-i kerîmede mü'minleri bundan sakındırmıştır: "Ey iman edenler, zandan çokça sakının Çünkü zannın bir kısmı günahtır" (el-Hucurat, 49/12)


Yasak edilen zannın içine, açıkça şüpheli yerlerde gezen kimse hakkındaki zan, dünya işlerinde yapılan zan ve Allah Teâlâ'ya karşı duyulan hüsnü zan girmez Ancak Uluhiyetle ve Peygamberlikle ilgili zanlar haram olan zanlara dahildir Çünkü iman ve tasdik hususunda yakîn (kesin bilgi) şarttır (Muhammed Abdülaziz el-Hûlî, el-Edebü'n-Nebevî, Terc Sezai Özdemir, İstanbul 1982 218)


Allah Teâlâ hakkında hüsn-i zan beslemek şarttır Ebû Dâvud ve Müslim Cabir (ra)'den şu hadisi rivayet etmişlerdir: Herhangi biriniz Allah Teâlâ hakkında hüsn-i zanda bulunmaksızın ölmez Yani Allah'ın, hakkında merhametli ve şefkatli olduğuna inanarak ölür" (et-Tac, I, 337) Bir kudsi hadis de şöyledir: "Ben kulumun, bana olan zannının yanındayım Beni zikrettiği yerde, ben onunla beraberim" (Müslim Tercümesi, Kitabu't-Tevbe, Bab, I, XI, 87)

RE: Zannın Hükmü
 

“Dinde kin gütmenin yeri nedir?”


* “Zandan sakının Çünkü zan, insanın içinden geçen en yalan şeydir İnsanların gizli yönlerini araştırmayın, ayıplarını öğrenmeye çalışmayın, birbirinize karşı üstünlük yarışına girmeyin, birbirinize haset etmeyin, birbirinize karşı kin beslemeyin, birbirinize sırt çevirmeyin Ey Allah’ın kulları kardeş olunuz”1
* “Bir kimse Allah’ın belirlediği cezalardan birinin uygulanmaması için aracı olursa, bundan vazgeçinceye kadar Allah’ın gazabına hedef olmaya devam eder Bir kimse, hakkında bilgisi olmadığı bir dâvâda bir Müslüman kardeşine aşırı kin duyarsa, o kişinin hakkı konusunda Allah ile çekişmiş olur, Allah’ın gazabına maruz kalmak için aşırı bir cür’etkârlık göstermiş olur ve kıyamet gününe kadar sürekli Allah’ın lânetine uğrar Bir kişi dünyada iken kötülemek gayesiyle bir Müslüman kardeşi hakkında bir iftirayı yayarsa, Kıyamet Günü bu suçun cezasını çekinceye kadar ateşte asılı tutmak Allah’ın üzerine bir hak olur”2 * “Şu sekiz sınıf insan Kıyamet Günü yaratıklar içinde Allah’ın en çok buğzettiği kimselerdir: 1- Yalancılar, 2- Kibirliler, 3- Müslüman kardeşine karşı göğsünde kin tutanlar, 4- Onlarla karşılaştıklarında, içlerinde sakladıklarının tersi bir tavır takınanlar, 5- Allah ve Resûlüne (asm) itaate çağırıldıklarında ağırdan alıp, şeytan ve emirlerine dâvet edildiklerinde ise hızla koşanlar, 6- Hiçbir şekilde hakları olmadığı halde en ufak bir dünyalık dahi gözlerine çarpar çarpmaz yemin ederek onu sahiplenenler, 7- Söz getürüp getirenler ve dostların arasını ayıranlar, 8- Suçsuz kimselerin ayağını kaydırmak isteyenler İşte Aziz, Celil ve Rahman olan Allah, bunların yaptıklarını çok çirkin karşılıyor”3

Dipnotlar:
1- Câmiü’s-Sağîr, 2/1576
2- Câmiü’s-Sağîr, 2/1612
3- Câmiü’s-Sağîr, 3/1905

Fıkıh Köşesi