Saf Suresi İniş(Nüzul) Sebebi Rivayetleri
 

Saf Süresi Nüzul Sebebi



Râzî, ve İbn Abbâs'tan naklen Nehhâs Mekke'de nazil olduğunu zikreder[1] İbn Abbâs, el-Hasen, Mücâhid, İkrime, Katâde ve cumhur kavlinde Medine'de[2] ve Teğâbün Sûre*sinden sonra nazil olmuştur[3]

1 "Göklerde olanlar da yerde olanlar da Allah'ı tesbih ederler O, güçlüdür, Hakimdir"

Ayetin nüzul sebebi ile ilgili rivayetler:
1- Muhammed b Cafer, Muhammed b Abdillah b Zekeriyya’dan, o Muhammed b Abdirrahman ed-Değulî'den, o Muhammed b Yahya'dan, o Muhammed b Kesir es-Sın'anî'den, o Evzaî'den, o Yahya b Ebî Kesir'den, o Ebî Seleme'den, o da Abdullah b Sellam'dan şunu rivayet ederek dedi ki:
"Rasulullah (sav)'ın Ashabı'ndan bir grupla oturuyor ve aramızda konuşuyorduk Biribirimize:
"Acaba hangi ameli işleyince o amel Allah'a daha sevimli olur?" diye soruyorduk Bunun üzerine Saf: 61/1-4 âyetleri indi[4]
2- Bunun benzerini İbnu Abbas'tan (ra) İbnu Cerîr anlattı [5]
3- İmam Ahmed'in Abdullah ibn Selâm'dan rivayet ettiği haberde ise Hz Peygamber (sa)'in onlara bu olayda sadece bu âyet-i kerimeleri değil, Saff Sûresinin tamamını okuduğu ay*rıntısına yer verilmiştir [6]

2 "Ey inananlar! Yapmadığınız şeyi niçin yaptığınızı söylersiniz?
3 Yapmadığınız şeyi yaptık demeniz, Allah katında büyük gazaba sebep olur
4 Doğrusu Allah, kendi uğrunda, kenetlenmiş bir duvar gibi, sıra ha*linde savaşanları sever"

Ayetin nüzul sebebi ile ilgili rivayetler:
1- Müfessirler demişlerdir ki:
"Müslümanlar şöyle diyorlardı;
"Eğer, Allah indinde hangi amelin daha sevimli olduğunu bilsek, mallarımızla ve canlarımızla o işi bolca yapardık" Allah Teala hangi işin kendi nezdinde daha sevimli olduğunu bildirdi ve buyurdu ki:
"Doğrusu Allah, kendi uğrunda, kenetlenmiş bir duvar gibi, sıra ha*linde savaşanları sever"
Uhud'da bununla imtihan olundular ve gerisin geri kaçtılar Allah Teala da bu âyeti indirdi"[7]
2- Taberî'nin İbn Humeyd kanalıyla Ebu Salih'ten rivayetle zikrettiği bir ha*bere göre Rasûlullah (sa)'ın ashabından bazıları:
"Allah'a en sevgili ve en fazi*letli amelin hangisi olduğunu bilsek (de onu işlesek)" dediler de bunun üzerine "Ey iman edenler, sizi elîm bir azâbdan kurtaracak bir ticareti göstereyim mi size?" (Saff, 61/10) âyet-i kerimesi nazil oldu Ancak böyle konuşanlardan bazı*sı bu âyet-i kerimenin nazil olmasından hoşlanmadılar da bunun üzerine "Ey iman etmiş olanlar, yapmıyacağınız şeyleri niçin söylersiniz?" âyet-i kerimesi nazil oldu[8]
3- Taberî'nin Mücâhid'den rivayetine göre bu âyet-i kerimeler içlerinde Ab*dullah ibn Revâha'nın da bulunduğu ensardan bir grup hakkında nazil olmuştur Onlar bir mecliste:
"Allah'a en sevgili olan amel hangisidir bilsek de ölünceye kadar onu işlesek" demişler de bu âyet-i kerimeler nazil olmuş Bunun üzerine Abdullah ibn Revâha:
"Ölünceye kadar kendimi Allah yolunda cihadda hapse*deceğim" demiş ve gerçekten de şehid olarak vefat eylemiştir [9]
4- İbni Cerir'in naklettiği benzer bir rivayette İbni Abbas şöyle diyor:
“Cihad farz kılınmadan evvel idi Müminlerden bir grup insan aralarında "Al*lah hangi amelin kendisine daha sevimli olduğunu bize bildirse de onu yapsak" diye konuşuyorlardı Hemen Allah Tealâ peygamberine şunu bildirdi:
“Allah'ın en sevdiği amel şüphesiz Allah'a iman, Allah'a imanı redde*den asilere karşı cihad ve peygamberinin peygamberliğini ikrar etmektir” Cihad emri gelince de müminlerden bazılarının hoşuna gitmedi ve tatbiki zor geldi Bunun üzerine: "Yapmayacağınız şeyi niçin söylüyorsunuz" ayeti nazil oldu [10]

8 Onlar Allah'ın nurunu ağızlarıyla söndürmek isterler Halbuki kâfirler istemeseler de Allah nurunu tamamlayıcıdır

Maverdi'nin Ata'dan, onun da İbni Abbas'dan rivayetine göre Hz Peygamber (sa)'e bir ara 40 gün vahy gelmemiş Bunu duyan Ka'b ibnu'l-Eşref:
"Ey yahudiler topluluğu, size müjdeler olsun, Allah Muhammed'e inmekte olan nurunu söndürdü Onun işini tamamlamıyacak" demiş ve Hz Peygamber (sa) buna çok üzülmüştü İşte bu*nun üzerine Allah Tealâ bu âyet-i kerimeyi indirdi ve bundan sonra vahy peşpeşe gelmeye devam etti[11]

10- Ey îman edenler! Sizi acı bir azaptan kurtara*cak ticâreti size göstereyim mi?

Ayetin nüzul sebebi ile ilgili rivayetler:
1- İbni Cerir'in Ebu Salih'ten rivayet ettiğine göre:
“Müslümanlar Allah'a en sevimli olan ve en üstün ameli bilseydik” dediler Saff: 61/10 ayeti indirildi Ancak bundaki cihad emrinden hoşlanmadılar Bunun üze*rine de Saff: 61/2 âyeti indirildi” [12]
2- Bunun benzerini İbnu Abbas'tan (ra) Ali tarikından İbnu Ebî Hatim anlattı [13]
3- Dahhâk'dan İbnu Cerîr ve ibnu Abbas, onlardan Ikrıme tarikindananlattı:
“Allahü Teâlâ'nın Saff: 61/2 âyeti, harpte darp, ta'n ve katilden söylediğini yapmayan biri hakkında indirildi” [14]
4- Mukâtil'den İbnu Ebî Hatim anlattı
“Ayet, Uhud günü onları tevelli edenler hakkında indirildi”[15]

11- Allah ve Rasülü'ne iman edip, mallarınız ve canlarınızla Allah yolunda mücâhede eylersiniz! Bu sizin için çok hayırlıdır, eğer bilirseniz!

Ayetin nüzul sebebi ile ilgili rivayetler:
1- İbni Ebi Hatem'in Said b Cübeyr'den rivayete göre ashab-ı kiram
"Ey iman edenler, sizi elîm bir azâbdan kurtaracak bir ticareti göstereyim mi size?" âyet-i kerimesi nazil olunca
"Bu ticaretin hangisi olduğunu bilsek mallarımızı onun yolunda versek" dediler de Allah Tealâ:
"Allah'a ve Rasûlü'ne iman eder" âyet-i kerimesini indirdi[16]
2- Mukâtil anlatıyor: Bu âyet-i kerime Osman ibn Maz'ûn hakkında nazil ol*du Bir gün Rasûlullah (sa)'a:
"Bana izin versen de karım Havle'yi boşasam, rahip gibi yaşasam Bunun için kendimi hadım etsem, eti kendime haram kılsam, hiçbir gece uyumasam, oruçsuz hiç gün geçirmesem" demişti Rasûlullah (sa) da ona:
"Nikâh benim sünnetimdendir İslâm'da rahiblik yoktur Benim ümmetimin rahibliği Allah yolunda cihaddır, ümmetimin hadımlığı da oruçtur Allah'ın size helâl kıldığı hoş ve temiz şeyleri kendinize haram kılmayın Benim sünnetimdendir ki gece uyurum da kalkıp ibadet de ederim, bazı günler oruç tutarım, bazı günler de oruç tutmam Kim benim sünnetimden yüz çevirirse benden değildir" buyurdu Osman:
"Ey Allah'ın peygamberi, hangi ticaret Al*lah'a daha sevgili, bilsem de o ticareti yapsam" dedi ve işte bunun üzerine bu âyet-i kerime nazil oldu[17]

=============================
[1] Mefâtîhu'l-Ğayb, XXIX,31O; Kurtubî, age XVIII,51 Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/876
[2] ibnu'l-Cevzî, age VIII,249 Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/876
[3] Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/876
[4] Senedi yoktur İmam Ebu’l-Hasen Ali bin Ahmed el-Vahidi, Esbâb-ı Nüzul, İhtar Yayıncılık: 356 Hâkim, Darimi, Hâkim sahihtir, dedi İmam Celaleddin es-Suyuti, Lubabu’n-Nukul Fi Esbabi’n-Nuzul, Fatih Yayınevi: 2/661-662 Tirmizî, Tefsîru'l-Kur'ân, Saff, 61/1, hadis no: 3309; Vahidî, age s 305 Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/876 Abdulfettah El- Kâdi, Esbab-ı Nüzul, Fecr Yayınevi: 423; Ebussuûd, 5/159; Muhammed Ali Es-Sabuni, Safvetü’t-Tefasir, Ensar Neşriyat: 6/419 Vehbe Zuhayli, et-Tefsirü’l-Münir, Risale Yayınları: 14/422
[5] İmam Celaleddin es-Suyuti, Lubabu’n-Nukul Fi Esbabi’n-Nuzul, Fatih Yayınevi: 2/662
[6] Ahmed ibn Hanbel, Müsned, V452; Dârimî, Cihâd, 1, hadis no: 2395 Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/876-877
[7] Musannif bu hadisin isnadının olmadığını söyledi, İbn Cerir: 28/55 İmam Ebu’l-Hasen Ali bin Ahmed el-Vahidi, Esbâb-ı Nüzul, İhtar Yayıncılık: 356
[8] Taberî, age XXVIII,55 Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/877
[9] Taberî, age XXVIII,55 Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/877 Vehbe Zuhayli, et-Tefsirü’l-Münir, Risale Yayınları: 14/422
[10] İbni Kesir, IV/358 Vehbe Zuhayli, et-Tefsirü’l-Münir, Risale Yayınları: 14/422
[11] Kurtubî, age XVIII,56 Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/877 Vehbe Zuhayli, et-Tefsirü’l-Münir, Risale Yayınları: 14/428
[12] İmam Celaleddin es-Suyuti, Lubabu’n-Nukul Fi Esbabi’n-Nuzul, Fatih Yayınevi: 2/662-663; Kurtubî, 18/87; Muhammed Ali Es-Sabuni, Safvetü’t-Tefasir, Ensar Neşriyat: 6/424 Vehbe Zuhayli, et-Tefsirü’l-Münir, Risale Yayınları: 14/434
[13] İmam Celaleddin es-Suyuti, Lubabu’n-Nukul Fi Esbabi’n-Nuzul, Fatih Yayınevi: 2/663 Vehbe Zuhayli, et-Tefsirü’l-Münir, Risale Yayınları: 14/434
[14] İmam Celaleddin es-Suyuti, Lubabu’n-Nukul Fi Esbabi’n-Nuzul, Fatih Yayınevi: 2/663 Vehbe Zuhayli, et-Tefsirü’l-Münir, Risale Yayınları: 14/435
[15] İmam Celaleddin es-Suyuti, Lubabu’n-Nukul Fi Esbabi’n-Nuzul, Fatih Yayınevi: 2/663
[16] Suyûtî, Lübâbu'n-Nukûl, 11,167 Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/878 İbn Ebi Hatim, Abdulfettah El- Kâdi, Esbab-ı Nüzul, Fecr Yayınevi: 424 Vehbe Zuhayli, et-Tefsirü’l-Münir, Risale Yayınları: 14/435
[17] Kurtubî, age XVIII,57 Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, Çağrı Yayınları: 2/878