Medineweb Forum/Huzur Adresi - Hutbe:Her Düşünce Masum Değildir

Yaptığı herşeyin sorumluluğunu taşıyan insanlar olarak, işlerimizin olumlu ve olumsuz sonuçlarla bize yansıyacağını biliyoruz. Dinimiz, bütün işlerimizi bize yansıyacak sonuçları itibarıyla “ef’al-i mükellefîn” adı altında sınıflandırmakta. Yani kimi şeyler farz, kimileri sünnet, kimileri mübah, kimileri de mekruh veya haram.
Görünür hayatımızdaki işler böyle sınıflandırılırken, acaba iç dünyamızda olup bitenlerle ilgili bir sınıflandırma yok mu?
Her tarafa yönelme özelliği bulunan kalb, Arapça’da değişen, dönüşen anlamına gelir. Bu kalp, kanı temizleyen ve düzenleyen yürekten ayrı bir şeydir ve iç dünyamızın merkezidir. İnsanoğluna emanet edilmiş nurani, lâtif, arşa ait bir cevherdir, kalb. İnsanı hayvanlardan ayıran, iman, ilim, zikir, hayal, heyecan gibi insana ait özellikler bu kalpte bulunmaktadır.
Kalbe gelen düşüncelere mani olamayız. Fakat gelen düşünceleri değerlendirip kabul veya reddedebiliriz. Bu düşüncelerin bir kısmı rahmani olup, bir kısmı da şeytanidir. Şeytan vesvese verirken nefsi kullanır. Kötü düşünceler kalbe yerleşir ve onlarla amel edilirse kalbi öldürür, imanın nurunu söndürür. Bunun için kalbe gelen düşünceleri genel olarak tanımak gerekir.
Kalpte hayırla ilgili oluşan düşüncelere ilham; kötülükle ilgili düşüncelere vesvese; korkulan ve çekinilen şeylerle ilgili düşüncelere hassân denir. Kalpte, bir hayrı veya şerri yapmaya karar vermeye niyet; mübah işlerin tasarlanıp tercih edilmesine ve elde etmek için peşine düşülmesine de ümniye ve emel denir. Yaratılış, hayat, ölüm, ahiret gibi konularla ilgili düşüncelere tezekkür ve tefekkür; yaratılmışlar üzerindeki ilahî tecellileri ayne’l-yakin, yani gözle görüyormuş gibi seyretmeye ve düşünmeye müşahede; geçim ve dünya işleriyle ilgili düşüncelere de lemem denir. Kalbe doğan bütün bu saydıklarımıza genel olarak havâtır ismi verilir.
Kalpte etkisini gösteren düşünceler geliş derece ve etkisine göre altı çeşittir. Bunlardan üçü şerre yönelik olsa da affedilir ve kul sorumlu tutulmaz. Diğer üçünden ise sorumludur.