|
başvurmak vazgeçmek BİTİŞİK YAZILIR |
karmakarışık öngörmek BİTİŞİK YAZILIR |
demir yolu pek çok alaca karanlık AYRI YAZILIR |
ÖRTÜLÜ ANLAM Cümlede açık olarak söylenmediği halde, cümlenin anlamından veya cümledeki bazı ifadelerden çıkarılabilen anlama örtülü anlam denir. Örtülü anlamın bulunduğu cümlelerde karşılaştımalara, aşamalı durumlara yer verilebilir. Ağırlıklı olarak “de” bağlacı kullanılır. örnekler » Öğretmenler toplantısına annem de katıldı. cümlesinde toplantıya annesi dışında katılanların da olduğu anlamı çıkar. Bu anlam açık olarak söylenmediği için cümle örtülü anlamlıdır. » Ahmet yine kaza yapmış. cümlesinden Ahmet’in iyi bir sürücü olmadığı ve daha önce de kaza yaptığı anlamları çıkıyor. Bu anlamlar o cümlenin örtülü anlamlarıdır. » Hava artık ısınmaya başladı. cümlesinde havanın daha önce soğuk olduğu anlaşılmaktadır. Cümlede belirtmemesine rağmen bu anlamı çıkartabildiğimiz için bu cümlede örtülü anlam vardır. » Kitaplığın en üst rafındaki kitaplar diğer raflardaki kitaplardan daha kalındı. cümlesinden kitaplığın tüm raflarında kitapların olduğu örtülü anlamını çıkarabiliriz. |
Neden-Sonuç Cümleleri ile Amaç-Sonuç Cümleleri Arasındaki Fark Neden-sonuç ile amaç-sonuç cümleleri birbirine çok benzemekte bu yüzden sık sık karıştırılmaktadır. Sebep-sonuç cümleleri ile amaç-sonuç cümlelerini ayırt etmek için şu yolu izlemeliyiz: Neden-sonuç ile amaç sonuç cümlelerinin karıştırılmasının en büyük sebebi iki tür cümlenin de “neden?” sorusuna cevap verebilmesidir. Eğer bir soruda birden fazla seçenekte “neden?” sorusuna cevap alabiliyorsak, öncelikle “hangi amaçla?” sorusunu sorup eleme yapmalıyız. “Hangi amaçla?” sorusunun cevabı bize amaç-sonuç cümlesini verecektir. Örnek Soru Aşağıdaki cümlelerin hangisinde neden-sonuç ilişkisi vardır? A) Bu akşam eve geç geldim. B) İyi not alabilmek için çok çalışıyordu. C) Düşmemek için kardeşinden destek alıyordu. D) Öfkelendiği için doğru düşünemiyordu. |
Ünsüz Benzeşmesi (Sertleşmesi) Bir sözcüğün son hecesi “f, s, t, k, ç, ş, h, p” sert sessiz harflerinden biri ile biterse ve bu sözcüğe “c, d, g” yumuşak sessiz harfleriyle başlayan bir ek gelirse, ekin başındaki yumuşak ünsüzler sözcüğün sonundaki ünsüzün etkisiyle sertleşerek “c ünsüzü ç’ye”, “d ünsüzü t’ye” ve “g ünsüzü k’ye” dönüşür. Bu değişime “ünsüz benzeşmesi” adı verilir. Ünsüz Benzeşmesi Örnekleri Sınıf – ca = Sınıfça = (Bu kelimedeki sınıf kelimesine getirilen “ca” eki, “f” sert ünsüz harfinden dolayı sertleşmiş ve “ça” ekine dönüşmüştür.) Taraf – dar – Taraftar Kümes – den = Kümesten Küs – gün = Küskün Et – cil = Etçil Yurt – daş = Yurttaş İnat – cı = İnatçı Unut – gan = Unutkan Çocuk – ca = Çocukça Sıcak – dan = Sıcaktan Seç – gin = Seçkin Geç – ti = Geçti Güreş – ci = Güreşçi Çalış – gan = Çalışkan Külah – dan = Külahtan Silah – cı = Silahçı NOT: Rakamlar ve özel isimlere gelen eklerde de ünsüz benzeşmesi kuralı geçerlidir. Örnek: 1985’de Sivas’da doğdum. (Yanlış) 1985’te Sivas’ta doğdum. (Doğru) |
Ünsüz Türemesi Dilimize Arapçadan girmiş bazı sözcükler ünlü ile başlayan bir ek aldıklarında eki alan sözcüğün sonundaki harf türeyerek ikizleşir. Buna “ünsüz türemesi” denir. Ünsüz Türemesi Örnekleri: Sır – ını = Sırrını (Sır kelimesinin son harfi “r” ünlü ile başlayan bir ek aldığı için ünsüz türemesi meydana gelmiştir.) Hak – ım = Hakkım Tıb – i = Tıbbi Şık – ını = Şıkkını Af – ı = Affı Had – imi = Haddimi Red – ine = Reddine Rab – ine = Rabbin Zam – ı = Zammı Bazı sözcükler “etmek, olmak, eylemek” gibi yardımcı fiillerle birlikte kullanıldıklarında sözcüğün sonundaki ünsüz harfte türeme meydana gelir. Bir isim ve bir yardımcı fiille birlikte kullanılan ve ünsüz türemesi meydana gelen bu sözcükler bitişik yazılır. Örnekler: Af – etmek = Affetmek His – etmek = Hissetmek Ret – eylemek = Reddeylemek Hal – olmak = Hallolmak Zan – etmek = Zannetmek |
Ünsüz Düşmesi Sonu “k” ünsüz harfi ile biten sözcüklere “–cık, -cik, -cuk, -cük, -cek” küçültme eklerinden biri geldiğinde sözcüğün sonundaki “k” harfi ünsüz düşmesine uğrar. Ünsüz Düşmesi Örnekleri Ufak – cık = Ufacık Küçük – cük = Küçücük Alçak – cık = Alçacık Minik – cik = Minicik Büyük- cek = Büyücek Sıcak – cık = Sıcacık Yumuşak – cık =Yumuşacık Sonu “k” ünsüzü ile biten bazı sözcüklere “-l,-mse” yapım eki getirildiğinde sözcüğün sonundaki “k” ünsüzü düşer. Örnekler: Yüksek – l – mek = Yükselmek Alçak – l – mak = Alçalmak Küçük – l – mek = Küçülmek Ufak – l – mak = Ufalmak Küçük – mse – mek = Küçümsemek Bazı birleşik sözcüklerde de ünsüz düşmesi meydana gelebilir. Örnekler: Ast – teğmen = Asteğmen Üst – teğmen = Üsteğmen |
ÜNLÜ DARALMASI Kökü ya da gövdesi “a, e” sesli harflerinden biri ile biten fiiller “-yor” şimdiki zaman ekini aldıklarında fiilin sonunda bulunan “a, e” ünlü harfi “yor” ekinin etkisiyle daralarak “ı, i, u, ü” dar ünlülere dönüşür. Bu değişime “ünlü daralması” denir. Örnekler: Başla – yor > Başlıyor (Fiilin sonundaki “a” ünlüsü daralarak “ı” olmuştur) Gizle – yor- um > Gizliyorum (Ünlü daralması) Dinle – yor – uz > Dinliyoruz (Ünlü daralması) Kapla – yor > Kaplıyor (Ünlü daralması) Oyna – yor – lar > Oynuyorlar Anla – yor – sun > Anlıyorsun Planla –yor > Planlıyor Bekle – yor – um > Bekliyorum Cevapla – yor – lar > Cevaplıyorlar İzle – yor – uz > İzliyoruz |
ÜNLÜ DARALMASI (DEVAMI) “de” ve “ye” fiilleri ünlü ile başlayan bir ek alırken araya “y” kaynaştırma harfi girer. Bu kaynaştırma harfinin daraltıcı etkisi ile “de” ve “ye” fiillerinin sonlarında bulunan “e” ünlüsü daralarak “i” olur. Örnekler: De – (y) – ecek > Diyecek ( (y) kaynaştırma harfi) De – (y) – en – ler > Diyenler De – (y) – erek > Diyerek De – (y) – e – lim > Diyelim De – (y) – e > Diye Ye – (y) – ecek – sin > Yiyeceksin ( (y) kaynaştırma harfi) Ye – (y) – en – ler – den > Yiyenlerden Ye – (y) – erek > Yiyerek Ye – (y) – in > Yiyin Ye – (y) – e – lim > Yiyelim Ye – (y) – ince > Yiyince Ye – (y) – ip > Yiyip Not: “deyince ve deyip” sözcüklerindeki “e” ünlüsü “y” kaynaştırma harfine rağmen daralmaya uğramaz. |
| SAAT: 16:47 |
vBulletin® Copyright ©2000 - 2025, Jelsoft Enterprises Ltd.
User Alert System provided by
Advanced User Tagging v3.2.6 (Lite) -
vBulletin Mods & Addons Copyright © 2025 DragonByte Technologies Ltd.