Zekat Hakkında Bazı Meseleler ve Cevapları
 

Zekat kimlere farzdır?

Bir kimsenin zekât vermekle mükellef olması için Müslüman, hür, akıllı, buluğ çağına erişmiş olması; borcundan ve aslî ihtiyaçlarından fazla hakikaten ya da hükmen artıcı, yani kazanç sağlayıcı nitelikte nisap miktarı mala sahip olması gerekir. (2)


Zekat kimlere verilmez?Ana, baba, dede, nine, oğul, kız ve torunlara, zenginlere, koca karıya, karı kocaya veremez.

Zekat vaktinden önce Verilebilir mi?
Oruç ve hac ibadetlerinde olduğu gibi zekat konusunda da kamerî ay hesabı uygulanır. Zekatın farz olması için nisap miktarı malın üzerinden bir kamerî yılın geçmesi gerekir. Buna rağmen mal sahibi dilerse vakti gelmeden önce de zekatını verebilir.


Zekat vermenin belli bir tarihi var mıdır?

Eldeki para ve ticâret malı nisâb miktarı olduktan sonra, bir sene tamam olmadan, azalıp nisâbdan aşağı düşerse veya daha çoğalırsa, zekâta te'sîri olmaz. Ya'nî, sene sonunda, nisâb miktarından az olmaz ise, mevcûdun zekâtı verilir. Sene sonunda elinde bulunan paradan, yiyecek, giyecek, ev satın almak, kirâ vermek gibi lüzûmlu paraları düşmez. Bütün paranın zekâtını verip kalanı bunlara sarfeder.

Sene tamam olduktan sonra ele geçenler nisâba eklenmez. Ya'nî o senenin zekâtına sokulmayıp, ondan sonra gelen senenin zekâtına bırakılır. Nisâbı olmıyanların eline geçerlerse, bunların, o sene zekâtları verilmez.

Her müslüman mâlik olduğu zekât malının miktarını, her zaman düşünmeli, nisâb miktarı olduğu günü, bir yere yazmalıdır. Bu günden sonra, bir yıl tamam olmadan önce, nisâb helâk olursa, ya'nî elinde, ihtiyâcından fazla hiç malı kalmazsa, başlangıç olarak yazdığı günün kıymeti kalmaz. Bir yıl tamam olmadan önce, eline yine nisâb miktarı mal geçerse, bu günü yeniden yazması ve bundan bir sene sonra, nisâb helâk olmadan elinde kalırsa, o zaman zekât vermesi farz olur.Zekat olduğunu söylemek şart mı?
Fakirin aldığı paranın zekat olduğunu mutlaka bildirmesi şart değildir. Hatta zengin zekat niyetiyle fakire para verirken bu sana hediyedir., hibedir, sana borcumdur dese de zekat sahih olur.
Dolayısıyla zekat verirken "bu zekattır" diyerek fakirin yüzünü kızartmak hiç doğru bir şey değildir.Kadın kocasına zekat verebilir mi?İmam-ı Azam'a göre, zengin bir hanım fakir olan kocasına zekat veremez. İmam Ebu Yusuf ve İmam Muhammed'e göre ise verebilir. Çünkü kocasının ihtiyacını karşılmak hanımının görevi değildir. O, bakımdan bu kimse muhtaç olduğu sürece, ona hanımının zekat vermesine bir engel yoktur. (1) Bekar kızın çeyizine zekat düşer mi?Bekar kızın çeyizine zekat düşmez. Zira çeyiz adı verilen bu eşya ticaret için alınmamıştıAraç gereç ve malzemeye zekat düşer mi?
Sanat ve mesleğin icrası için gerekli olan araç-gereç, makine ve malzemeler, aslî ihtiyaçlardan olup bunların zekatının verilmesi gerekmez. Ancak, kendi mesleğinin icrası için değil de, ticaret için üretilen veya alınıp satılan araç-gereç, malzeme ve makinelerin zekatının verilmesi gerekir. (2)
Hangi hayvanların zekatı yoktur?
Atlar, eşekler ve katırlar sâime de olsalar bile, ticaret için bulundurulmadıkları takdirde sayıları ne olursa olsun zekâta tabi değildirler.
Çalıştırılan ve yük taşımak için bulundurulan sığır ve develer de zekâta tabi değildirler. Ticaret için tutulup, altı aydan daha fazla kırlarda otlayarak beslenen hayvanlar da ticaret malı olarak zekâta tabi olurlar. Dolayısıyla bunların sayılarına değil kıymetlerine itibar edilir.Saime hayvanlar arasında bulunan kör, zayıf ve yaşını doldurmamış hayvanlar da nisaba dahildirler. Ancak bunların kendileri zekât olarak verilemezler. Küçük hayvanlar, aralarında kendi cinslerinden bir tane de olsa büyük hayvan bulunmazsa sayıları ne olursa olsun zekâta tabi değildirler.

SORU:
Malın üzerinden bir sene geçtiğinde zekatı verilmektedir. Ancak ramazan ayından ramazan ayına verdiğimiz için bir sene dolmadan verdiğimiz mallar oluyor. Bu takdirde sadaka hükmüne mi geçiyor? Eğer sadaka hükmüne geçiyorsa bir senenin dolmasından sonra tekrar mı vermemiz gerekir?


CEVAP:
Dini literatürde yıl miladi değil; kameridir. Dolayısıyla Ramazan’dan Ramazan’a da bir tam yıl geçmektedir. Bu açıdan herhangi bir sorun yoktur. Tekrar vermeniz gerekmez.


SORU:
Nisap miktarı olarak hangi ölçüyü almamız gerekir? Gümüş üzerinden çok düşük kalıyor, deve üzerinden de çok yüksek... Orta yol olarak koyun bedeli çok fazla değişmiyor. Koyun nisap miktarını tasarrufumuza uygulayabilir miyiz? Resulullah döneminde 1 dinara 2 koyun alınabiliyormuş. 20 dinar paraya 0,5 dinar zekât düşer diye Hz Ali efendimizi uyarmış. Bu meblağ da koyun zekât nisabına uygun. O devirde bu miktarlar birbirini karşılıyormuş. Şimdi durum biraz farklı. Sizce makul bir yol nedir? Nisap miktarlarında bir güncelleme yapılması gerekir mi?


CEVAP:
Hayvanların zekâtı ile paranın ve ticaret mallarının zekâtı farklıdır; bunlardan biri ile ilgili nisap diğerinde uygulanamaz. Mesela 40 koyundan 120 koyuna kadar 1 koyun zekât verilir. Yılın altı ayından fazla beslenen hayvandan zekât alınmaz.

Hayvancılık zor bir iştir, hiç kimse hayvanlarını başıboş bırakıp bir yere gidemez. Ne kadar cimri de olsa o onların etinden ve sütünden ve diğer ürünlerinden insanları yararlandırır.

Ticaret malı, satmak için alınan maldır. Bir mal, satma niyetiyle alınmaz ve o niyetle elde tutulmazsa ondan zekat verilmez. Mesela iki kişi birer araba alırlar. Biri kullanmak için, diğeri satmak için alır. Kullanmak için alanınkinden zekat gerekmez ama satmak için alanınki ticaret malı olur.

Para, daha farklıdır, kan gibi sürekli dolaşımda bulunması gerekir. Hangi maksatla bulundurulursa bulundurulsun, 20 miskal altın değerine ulaşınca zekâtını vermek gerekir. Sonuç olarak bu mallardan her birinin farklı değerlendirilmesi gerekir.

Alın