İlahiyat Önlisans 2.Sınıf İslam Düşünce Tarihi 9. Ünite Özeti
İSLAM DÜŞÜNCE TARİHİ Ünite 9- Tarih Düşüncesi BİRUNİ - geleneksel rivayetçi tarih anlayışın farklı tarihi akli bir birikim ve çerçevede anlar - tarihsel rivayetleri eleştirmeyi metodik olarak kullanır. - Birikimin arka planıİslam kültüründenhint medeniyetindenyunan felsefe geleneğindenve bunların İslam dünyasındaki temsilcisi farabiden istifade etmiştir. - Kendisi harizmceSoğdca Arapça,Farsça,Grekçe,İbranice,Süryanice,Sankritçe bilmektedir. İBN MİSKEVEYH Ahlak felsefesinde öncü olup kendisinden sonraki Müslüman ahlakçıları etkilemiştir. Tarihçilik anlayışıTECARİBÜL-ÜMEM eserinden çıkarılır.:tarih sadece rivayetleri nakletmek değilaynı zamanda yorumdur.akılcılıktenkitçilikve faydacılık prensibiyle tarihçilikte amaç geçmiş olayları doğru tesbit etmek bunları sebepleriyle açıklamak ve bu olaylara dayanıp gelecekle ilgili varsayımlar üretmektir. -tarih doğadan farklı olarak insanın aklınınruhunun ve medeni-kültürel birikimininde devrede olması sebebiyle dinamik bir süreçtir. -tarih yaşayan ve gelişen canlı bir organizmadır. -tarih sadece geçmişle ilgilenmezgeçmiş ve bu günü anlarken geleceğide belirler. İbn miskeveyhin TECARİBÜL-ÜMEM de Hz.Muhammed dahil hiçbir peygamberin tarihine yer vermez. İBN HALDUN Tarih ilmisadece olayların kaydedilip aktarılmasından ve rivayet edilmesinden ibaret olmayıpartık teorik ve kavramsal bir çalışmadır. Tarihin zahirinde görünen olay ve hallerin arkasındaki açıklayıcı derin sebeplerin tesbit edilmesi bu ilmin görevidir. Tarih sebeplilik ilkesi zemininde ümran ilminin sunduğu imkanlarla anlaşılmalıdır. ÜMRAN İLMİ: Tarihte olup bitenleritoplumların başına gelenleri ve gelecekte olabilecekleri anlama hususunda genellemeler yapabilecek şekilde bakış açısı kazanmayı kendisine görev edinmiştir. İbn Haldunfilozofların doğaya uyguladıkları sebep-sonuç ilişkisini daha soyut olarak ele alır yani tarihtoplum ve gelecek boyutunda uygular. Ümran ilminin amacı insanları taklitten kurtarıp daha önce olmuş bitmiş olanla daha sonra olacak olanın anlaşılması konusunda bakış açısı kazandırmaktadır. İbn Halduniki türlü varlık alanından bahseder 1- UNSURLAR ALEMİ: bu alanı araştırmak fiziğin kısmende metafiziğin görevidir. 2-HAVADİS(OLAYLAR) ALEMİ:doğrudan insana bağımlıdır.insan akıl ve irade sebebiyle unsurlar aleminden ayrılır. -insanların birlikte yaşama özelliğinden ASABİYETşehirli yaşammülkdevletgeçim yollarısanatlarilimler gibi birçok olgu ortaya çıkar ÜMRAN ilmi bu halleri ve nedenlerini inceler. - insanoğlu çevresi ve içinde bulunduğu doğayı akıltarihselbirikimve iradesi aracılığıyla yeniden inşa eder ibn Haldunbuna İMAR şeklinde isimlendirir.ÜMRAN da bu inşa neticesinde çıkar. Bu alanda ASABİYETMÜLKGÜÇ gibi temel unsurlar insanların kabulüne bağlıdır. ASABİYET: toplumsal dayanışma. İBN HALDUNUN RİVAYETÇİ VE ÜMRAN İLMİNE SAHİP TARİHÇİ MUKAYESESİ RİVAYETÇİ TARİHÇİ ÜMRAN İLMİNE SAHİP TARİHÇİ - rivayetleri tahkik etmeden aktarır - rivayetleri ümran ilmiyle tahkik eder - tarihi olaylarda sebep-sonuç ilişkisi kurmaz - tarh. Olaylarda sebep-sonuç ilişkisi kurar - tarihirivayet ilimleri içinde ele alır -tarh.hikemi ilimler içerisinde ele alır - tarh. olayları tikel olarak alır olayları soruşturmaz - tarh. olaylardaki genel ilkeleri tespit etmeye çalışır TOPLUMU TEMELLENDİRİŞİ VE DEVLETİN ORTAYA ÇIKIŞI İbn Haldundüşüncesinin hareket noktası insanın tolumsal bir varlık oluşudur. İnsanların toplumda yaşam formları temelde bedevi ve hadari olmk üzere ikiye ayrlır.İbn Haldunun ayırımının temelini insanların ihtiyaçları ve bunları karşılama biçimleriyöntemleridir. İbn Haldunfıkıh literatüründen yararlanarak insan ihtiyaçlarını üçe ayırır 1 ZARURİ: yiyecekgiyecekbarınma ve korunma 2 HACİ: insan yaşamı için zorunlu değil ama kolaylaştırıcı fakat gelecek ihtiyaçları bakımından önemli olanlar 3 KEMALİ: gelecekteki ihtiyaçlarını karşılamış ve başka alanlarda estetik olarak başka kaygılar geliştirdiği hususlardır. GÖÇEBE YAŞAMIN TEMEL ÖZELLİKLERİ (bedevi) 1- özgürlüğe düşkünlük 2- güçlü asabiyet 3- doğal ve dayanıklı olmaları 4- işlerini kendileri görmeleri 5- cesaret 6- iyiliğe daha meyyal olmaları ŞEHİRLİ YAŞAMIN TEMEL ÖZELLİKLERİ (hadari) 1- bağımlılık ve sınırlanmışlık 2- zayıf asabiyet 3-rahat yaşamaya alışılmışlıkkırılganlık ve tembellik 4- iş bölümü ve uzmanlık 5- korkaklık 6- iyiliklere duyarsızlık ASABİYET: İnsanın kendi akrabalarına karşı duyduğu yakınlık ve bağlılıktır. Asabiyet sadece neseple değil kaynaşmaylada olur.kaynaşmabirlikte yaşamaberaber savunmasürekli iletişimberaber yetişmeülüm ve hastalık gibi acıları paylaşmaylada olur. Asabiyetinsığınma velayet ve sözleşme olarak manevi olarak üretilebilme kanaatindedir. İbn Haldunasabiyet kavramıyla izah ettiği bağlılık ve dayanışmayı 18 yy.sonra oluşan ulus devletlerde milliyetçilik kimliklerve ideolojiler karşılamktadır. İbn Haldungöçebe (bedevi) toplulukların asabiyetlerinin güçlü oluolup siyasal ve sosyal yapıları bir kıvama geldiğinde MÜLK sahibi olmayı hedeflediklerini belirtir. DEVLET VE MÜLK ( tahakküm: hükmetme) -Asabiyeti güçlü göçebe topluluğu hakim olma ve mülk arzusuyla gücü miktarınca şehirleri hakimiyeti altına alır. Bunun neticesinde DEVLET ve MÜLK denilen toplumsal bir varlık ortaya çıkar. İbn Haldundin ile asabiyet arasındaki ilişki karşılıklı der.din asabiyetin güçlenmesinde ve yayılmasında önemlidir. TAVIRLAR(aşamalar) NAZARİYESİ 1-KURULUŞ VE ZAFER AŞAMASI: ilk aşaması devlet kurulur.mülk ortaya çıkar. 2-GÜCÜN ŞAHSİLEŞMESİ DÖNEMİ: 3-İMAR DÖNEMİ :siyasi istikrar sağlanır. 4-SULH VE İSTİKRAR DÖNEMİ:atalardan devralınan gelenek ve kurumlar muhafazası çalışılır 5-ÇÖZÜLME VE YOKULUŞ EVRESİ:keyiftenzevkten kaynakların tüketilmesiahlaken ve asabiyetin kaybedilmesi sonucu.