[Milena]

YAHUDıLıK-1

6.ÜNıTE
*Yahudilere Yahudilik adı Hz.Musa’dan sonra verilmiştir.
*Yahudiler kendilerini ıbrani Aram ( Hz.ıbrahim ) soyuna dayandırır,Kutsal kitap dili ıbranice ve ısrailoğulları diye bilinir.
ıbrani terimi: Hz.Adem’den sonra insanlığın atası Hz.Nuh’tur.
*Hz.Nuh’un oğlu Sam’ın soyundan gelenlere sami kavimler denilir. Eber,Hz.ıbrahim’in atasıdır.Eber( Ever) , öte yaka demektir.
*ıbrani, Eber’in çocukları manasında kavimler topluluğunu ifade eder.
*ıbrani kelimesi Hz.ıbrahim, Hz.ıshak, Hz.Yakub ve çocuklarını tanımlar.
ısrail terimi: ısrail ( Yisrael) 2 kelimeden oluşur.ısra ( Yisra)üstün gelmek, parlamak, şifa vermek, güreşmek vs. anlamındadır. Tevrat’a göre Yakup’la güreşen biri tarafından ona verilmiştir.
El (Allah) ile uğraşan , güreşen Tanrı’ya karşı güçlü anlamındadır.
*Yahudi kutsal kitabı Hoşea’ya göre Yakub’un güreştiği Tanrı’nın meleğidir.
*Hz.Yakup’tan Hz.Süleyman’a kadar ısrailoğulları diye anılmıştır.
*ısrail krallığına Asurlular son vermiştir.
*Yahudilere göre ısrail, bir halka verilen isim, halkın yaşadığı toprağa ısrail toprağı, kurdukları devlete ısrail Devleti denir.
*ısrail’in seçilmiş kutsal kavim olması Tanrı’yla yaptığı 2 ahit sonucundadır.Tanrı’nın seçilmiş kavmi olma inancı ısrailoğullarının ırki üstünlük iddiasında bulunmasına yol açmıştır.
*ısrail kelimesi Müslüman bilginlere göre; “Allah’ın kulu,seçtiği, gece yürüyen” anlamındadır.
*Yehud kelimesi Medeni surede geçtiği halde ısrailoğulları Mekke dönemi surelerinde ıslam öncesi olayı anlatmak için geçer..
*ıslam kaynaklarında Beni ısrail, Yakub’un soyundan gelip ırken de Yahudi olanları, Yehûd ise;hem bunu hem de başka ırktan dine girenleri kapsar.
Yahudi Terimi: Aslı ıbranice Yehudi ( Çoğulu Yehûdim) ’dır.Hz. Yakub’un 4. oğlu Yehudah, Tanrı’ya teşekkür anlamındadır.
*Kur’an’da Yehûdî veya Yehûd şeklinde çoğul,Hûd şeklinde geçer.
*”Hakka dönmek, tevbe etmek” anlamında Arapça hdv kökünden türeyen kelimeler vardır. Medine’de nazil olan surelerde geçer, Yahudilerin geçmişteki kötülük ve ıslam’a cephe alışlarını anlatır.
*Mekke dönemi ayetlerinde verilen nimetler ve üstün kılınmasından söz ederken Medine Döneminde onların bozgunculuk, puta tapmak vs. özelliklerinden söz eder.
*Yahudi kelimesi hem bir milleti hem de o milletin inanç kültür geleneğini kapsar.
Yahudi Kimdir? Yahudi anneden doğan kişidir.Bir kişinin Yahudi olması için; Yahudi anneden doğması şarttır.
*Yahudi doğmayıp Yahudi olmak isteyenler; erkek için sünnet olma, her ikisi için de mikve havuzunda suya dalma ( tevilah) Yahudi şeriatının emirlerini kabul etmektir.
*ısrail’de 1950’de çıkarılan “Dönüş Yasası” her Yahudi’ye israil2e göç etme ve vatandaşlığına alma imkanı verir.
Yahudilik Nedir? Yahudilerin mensup olduğu gelenek, Tanrı’nın Yahudiler için takdis ettiği din anlamındadır.
*Hz.ıbrahim’i esas alan monoteist 3 din ailesinin en eskisidir.
*Yahudilik, Hz.ıbrahim’in dinine yakındır; çünkü her ikisinde de Tanrı’nın birliği üzerinde durulur.
*Yahudiliğin hem dini hem de milli boyutu vardır.
*Yahudilerin en belirgin özellikleri; 1) politeist ortamda tek Tanrı inancı yerleştirmesidir. 2) Tanrı-insan, Tanrı –ısrail ilişkisine vurgusudur.
*Yahudi kimliği belirleyen temel kıstas; ne olduğun ve ne yaptığın sorusudur.
*Seçilmişlik, ahit, kutsal toprak ve kurtuluş kavramı Yahudiliğin merkezindedir.
Tarihsel Gelişim: ılk ıbrani atası,ilk monoteist ibrahim’e dayanır.
*Cariyesi Hacer’den ısmail, karısı Sare’den ıshak adlı oğlu vardır.
*Yahudilere göre ıshak kurban edilmek istenmiş , karşılığında kurban verilmiştir.
*ıslam’a göre, ısmail kurban edilmek istenmiştir.ıbrani geleneğine göre her şeyin ilki Tanrı’nın hakkı olduğundan ısmail kurban edilmek istenmiştir.
*Hz.ıbrahim, ıshak ve Yakup’tan oluşan 3 ıbarani atasının ve Yakup’un 12 oğlunun hikayeleri Tevrat’ın Tekvin bölümünde anlatılır.
Hz.Musa: Kendisine Tevrat verilen, Yahudilere göre Peygamberlerin en büyüğüdür.
*Hz.Yakup’un 12 oğlundan Levi’nin soyundan gelir.
*Ömrünün 40 yılını Mısır’da geçirmiş, istemeden Mısır’lı birinin ölümüne neden olunca Medyen’e gitmiş, şuayb Peygamber’e damat olmuş, Sina dağında peygamber seçilmiştir.
*Vaat edilmiş topraklar; ısrail toprakları Tanrı’nın kutsallığının tecelli ettiği bölge, merkezi Kudüs, onun merkezi de Siyon Dağı ve Mabet bölgesi bulunur.
*Kur’an’da ismi en çok zikredilmiş Peygamber Hz.Musa’dır.
*Tevrat’ın Çıkış, Levliler, Sayılar,Tensiye bölümü Hz.Musa’yı anlatır.
*Yahudiler Hz.Musa’nın hayatını 40 yıl Mısır, 40 yıl Meyden 40 yıl da Çölde olmak üzere 3 devreye ayırırlar.
*Hakimilerin görevi ısrailoğullarını askeri yöneden sevk ve idaresini sağlamaktır.
*Hakimilerden Deborah Yahudilikteki kadın Peygamberlerdendir.
*ısrail’in ilk kralı Saul ( Kur’an’daki adıyla Talut) ‘dur.
*Yahudilere göre Davud , Peygamber değil kraldır.
*Yahudi tarihinde 1. mabedi ( Büyük Mabed) inşa eden Hz.Süleyman’dır. Bu mabede Yahudiler “Kutsal Ev” anlamında Bet- ha Mikdaş, Araplar Beytü’l-Makdis, ıslam Tarihinde Mescid-i Aksa denir. Bu dönem ısrail’in altın çağıdır.
*1.Mabed döneminin sona ermesi ve Yahudi krallığını yıkan Babillilerdir.
*Samiriler “ayrılıkçılar” olarak bilinir.Politeist inanca sahiptir. Bu nedenle Yahudi toplumundan dışlanmıştır.
*Ezra; Peygamberden öte konuma sahiptir, mabedin yeniden yapılmasına öncülük etmiştir. Musa önce gelmeseydi Tevrat Ezra’ya verilecekti, çok iyi Tevrat yazıcısıdır. Tevratı haftalık okuma parçasına bölüp , okuma geleneğini başlatandır.
* 2.Mabed döneminde yılında Judah Maccabee isyanı çıkmıştır. Diğer özelliği, Filistindeki 3 büyük Yahudi Mezhebi ( Ferisiler, Sadukiler ve Esensiler) ortaya çıkmışlardır.
*2.Mabed dönemi Romalıların yıkmasıyla sona ermiştir.
*ıslam’ın geldiği dönemde 3 büyük Yahudi kabilesi, Kureyza, Kaynuka, Nadir Medine’ye geldiği kabul edilir.
*Roma ımparatoru Hadrianus sünneti yasak eden kişidir.
*Hz.Ömer’in Kudüs’ü fethiyle Yahudiler kutsal topraklara gelmeye başladı.
*Medine döneminden itibaren Yahudilerle ilişkiler başlamış, Müslüman tesirinin ilk örneği; Talmud literatürü ve rabbilerin otoritesi üzerine kurulu Rabbani Yahudiliğe alternatif Karai Yahudiliği ortaya çıkmıştır.
*1516 Osmanlıların yükselme devri ısrail’in altın devri oldu.
*Osmanlı Yahudisi Sabatay Sevi Mesihlik iddiasıyla ortaya çıkmış.ısyan bastırılıp Müslüman olunca Sabataycılık hareketi doğmuştur.
*Rabbani Yahudiliğe karşı Hasidilik hareketi de hem Osmanlı hem Avrupa Yahudilerini etkilemiştir.
*1665’te 1. Siyonist kongresi toplandı. Theodor Herzl başkan seçildi.Siyonizm programı “ Yahudi halkı için Filistin’de kamu hukukunun güvencesi altında bir yurt kurulmasını sağlamak” olarak açıkladı.
*Antisemitizm hareketi sonucunda 1882-1903 yılları içinde Filistin’e ilk Yahudi göçü gerçekleşti.
*Bugünkü ısrail Yahudi toplumu Aşkenazim,Sefardim, Mizrahim ve Etiyopya Yahudilerinden oluşur.
*Aşkenazim; Sosyal, siyasal statü bakımından ısrail toplumunun en tepesinde yer alır.
*Sefardim; Müslüman-Arap ülkesinden gelen Asya-Afrika kökenli Yahudileri içine alır.
*En alt seviye Mizrahim’dır.
*ısrail Devleti Yahudilik anlayışı manasında Ortodoks öğretiyi kabul eder.
Kutsal Kitapları: Türkçe’de Eski Ahit, Yahudiler TANAH adını verir.
*TANAH her bölümünün adının baş harfinin birleşmesiyle 3 bölümden oluşan uydurma isimdir.
*Tanah ; Tora ( Tevrat) , Nevim ( Peygamberler) , Ketuvim ( Kitaplar) bölümünden oluşur.
*Tevrat; Yahudi kutsal kitabındaki en önemli bölümdür, Hz.Musa’ya Tanrı’nın verdiğine inanılır.
*”Öğreti, hüküm, yasa / şeriat” anlamına gelen Tevrat ( Tora) Musa Peygambere Sina dağında Tanrı’nın verdiğine inanılır.
*Tevrat kitabı; Yazılı Tevrat ; Talmud sözlü Tevrat’tır.
*Tanah’ın dili ıbranice’dır.3 temel bölüm ve toplam 24 kitaptan oluşur.
*Birinci bölüm Tevrat;TEKVıN, ÇIKIş, LEVLıLER, SAYILAR ve TESNıYE bölümünden oluşur.
*Tevrat’ın esas vurgusu;ısrailoğullarının Musa Peygamber rehberliğinde eğitilmeleridir.
*Yahudi öğretisi çekirdeği ”On emir”, “Ahit kitabı” ve Yahudi kurallarını özetleyen “ Kutsallık kanunu “ Tevrat’ın önemli kısmıdır.
*Yahudi inancına göre Tevrat, Tanrı tarafından Musa peygambere yazdırılmıştır.
*Peygamber kitapları Tanrı’nın rüya yoluyla Peygamberlere vahyidir.
*”Dört Kaynak Teorisi” J. Wellhausen’e aittir. Tevrat; kronolojik sıraya göre Yahvist, Elohist, Deuteromomist, Ruhban metinlerinden oluşmuştur. Yahvist; en eski metindir, ısrail’in seçilmişliğini vurgular.
Elohist; Mabed ve ibadet üzerinde durur.Deuteromonist; Tevrattaki Tensiye bölümü üzerinde durur.Ruhban metin; Ezra yönetimindeki Yazıcıların ( Soferim) Tevrat’la ilgili çalışmalarıdır.
*Tanah’ın en eski ve tam yazma nüshası Masoterik metindir.
*Tanah’ın en eski tercümesi 3.yyda Grekçe’ye yapılmıştır.
*Mişna hükümlerle ilgili açıklamaları ele alan bir nevi şeriat kitabıdır.
*Gamera, Mişna’nın açık-kapalı hükümlerinin açıklamasıdır.
*Gemera ile Mişna’nın birleşiminden TALMUD oluşur.
alıntıdır