[Milena]

HRıSTıYANLIK-2

9.ÜNıTE
*Hristiyanlıkta ibadet; günlük, haftalık ve yıllıktır.
Günlük ıbadet: Hristiyanlıkta günde kaç kez ibadet edileceği belirlenmeyip ihtiyaca göre şekillenmiştir.Güneş doğarken ve ikindi duasına önem verirler..Bir de tefekkür duası vardır.
Haftalık ıbadet: Pazar günü sabah ve akşam 2 vakitte yapılır.ıncil’e göre ısa , Yahudiler tarafından Cuma günü çarmıha gerilmiş,3.gün Pazar günü yeniden dirilip öğrencileriyle 40 gün birlikte olmuş ve göğe yükselmiştir. Pazar âyini kilisede papa eşliğinde yapılır.
Yıllık ıbadet: Bayramlar ve anma günlerinde oluşur.
1) Noel: yeni manasındaki “noio” ile güneş manasındaki “hel” sözcüğünün birleşiminden oluşur. Paganlarda yeni yılda yapılan şenliktir. Hristiyan dünyasında adına Noel kutlaması yapılan en ünlü şahıs;Noel Baba Aziz Nikolas’tır. Zamanla dina admlığı vasfını kaybedip yılbaşı eğlence sembolü haline gelmiştir.Dini içerikli kutlama.
2) Paskalya: Yahudi Persah bayramına denk bayramdır.ısa’nın Pazar günü dirilişini haftalık ibadetleri vesilesiyle kutlardı.Onun dirilişini anmak için her yıl ilkbahar da yapılır.En büyük Hristiyan bayramlarından biridir.
3) Haç Yortusu: ısa’nın üzerinde öldüğüne inanılan Haç Hristiyanlar için tapınma nesnesi ve inancın simgesidir.
*Diğer Haç bayramı sihirbazların ısa’yı ziyarete gelmelerini kutlamak amacıyla 6 Ocak’ta yapılan Haçın Suya Atılması Bayramı Epiphani’dır.
*Katolikler sağ ellerini alından göğse,sol omuzdan sağ omuza götürerek haç çıkarırlar, Ortodokslar ellerini sağ omuzdan sol omuza götürür, Protestanlar haç çıkarmazlar..
4)Meryem Ana Günü: Meryem’e tapınma “Tanrı’nın anası” ünvanı veren Efes Konsili’nin (431) kararıyla yaygınlaşmıştır.
*1477’de Meryem’in iffeti ve günahsızlığını tanıtmak için Roma’da anma günü başlatılmıştır.
*Protestan,Katolik ve Ortodokslar Meryem’in günahsız olduğunu bilir, saygı duyar; çünkü o ısa’nın annesi, küçük yaştan beri mabede yetişmiş, Tanrı ona meleğini göndermiş, bunun için saygı duyarlar..
DığER ıBADETLER: 1) Oruç: Oruç ve perhiz aynı anlamda kullanılmıştır.Amaç, vücuda belli zamanda eziyet etmek, nefsani arzuları kırmak, işlenen günahın cezasını bu dünyada çekmek..
*Evlilik, iş değiştirmek, kilisede yeni göreve başlamak,sevinçli- üzüntülü olaylarda , Tanrı’ya hizmet için oruç tutulur.
*Oruç tutamayanlar sıvı şeylerle orucunu hafifletebilir buna kısmi oruç –hafif oruç denir. Kişinin sevdiği alışkanlıktan vazgeçmesi de oruçtur.Her Cuma yapılan perhiz et sularına bazen de süte karşıdır.
*Kişi perhiz için 14, oruç için 21 yaşını doldurması gereklidir.
2)Hac: Hac uygulaması ilk kez Konstantin zamanında Azize Helene’nin ısa’nın doğduğu, çarmıha gerildiği, büyük kilisenin kurulduğu yeri ziyareti şeklinde başlar.Azize Helene ilk hacıdır.En önemli hac mekanı olarak Kudüs ve ıstanbul’u görürler.
*Vatikan (Pavlus ve Petrus mezarı), Portekiz’de Fatima,Fransa’da Lourdes Avrupa’da hac maksadıyla en çok gezilen yerlerdir.
*Hac için tapınağa gelen hristiyan ibadeti ; Bedeni dua,sessiz tövbede bulunma, su kullanma, ayak egzersizini çoğaltıp Tanrı’nın rızasını kazanma amacı güdülür.
3)Ascension : Hz.ısa’nın göğe çıkarılmasının hatırına kutlanılır.
4)Pentikost: Kutsal Ruh’un havariler üzerine inişinin hatırasına 50 gün sonra 7. Pazar günü kutlanır.
5)Annonciation: Melek Cebrail’in Meryem’e ısa’nın doğumunu müjdelemesi günüdür.
6)Assomption: Katolik kilisesi tarafından Meryem’in bedeninin melekler tarafından göğe çıkarılması anısına kutlanır.

HRıSTıYANLARIN AYıNLERı ( SAKRAMENTLERı)

Sakrament; hristiyanların kendi kurtuluşları için ısa’nın acı çekişi , ölümü ve dirilişini ifade eden ısa Mesih tarafından kurulan alamet.
*Katolik ve Ortodokslara göre sakrament sayısı 7’dır.Vaftiz, evharistiya,konfirmasyon,tevbe, evlilik, rahip takdisi ve hastaların yağlanmasıdır.

1)Vaftiz: suya daldırma yıkama,arıtıp temizleme demektir.
*Hz.Adem’in işlediği “asli günahtan” kurtulup Hristiyanlığa girmesini sağlayan en önemli Hristiyan sakramenttir.
*Hz.Adem ve Hz.Havva’dan asli günahtan kurtulmak için yapılır.ılk günah inancı önemli unsurdur ve temizlik için vaftiz şarttır.
*Hz.ısa , Hz. Yahya tarafından şeria Nehri’nde vaftiz edilmiştir.Hz.ısa suyu temizlemiştir.
Vaftizin gayesi: 1) ıman ve kurtuluşu gerçekleştirmek 2)Asli günahı silmek3)Tevbe ve ihtidayı sağlamak,4)ınsanı aydınlatmak 5)Kutsal ruha iştirakı sağlamak 6)Mesihin acı içinde ölümünü hatırlamak 8)Kıyametteki yargı gününü hatırlamak 9)yeniden doğuşu gerçekleştirmek..
*Başka inançtan Hristiyanlığa giren kişi herhangi yaşta vaftiz olur.
*Ortodokslarda suya girerek,Katolikler su serperek vaftiz edilir.
*Protestanlarda vaftiz Tanrı’nın sözü ile suyun mistik birleşmesine dayanır.Çocukların vaftizi zorunludur.
*Zwingli vaftizi, kiliseye kabul edilmek için yapılan dini tören, Tanrı’nın bağışlaması için semboldür.
*Vaftiz eden kişiye verilen isim “vaftiz” çocuğun tören sırasında yanında olan 2 kişi “ vaftiz anası ve vaftiz babası” dır.
Vaftizi tarif ediniz.Asli günahtan temizlenmek ya da hristiyanlığa girişi simgeleyen en önemli sakramenttir.
2) Evharistiya: “Tanrı’ya şükür duasında bulunma” , “şükran duası” anlamındadır.Katolik kilisesine göre Evharistiya ayininde Papazın ikram ettiği ekmeği yiyen ısa Mesihin etini yemiş gibi, şarabı içen Onun kanını içmiş gibi sayılır.Ortodoks Kilisesi; iman konusunda Katolik kilisesiyle aynı, ekmek ve şarabın ısa’nın eti ve kanına dönmesini benimsemez. Protestanlar; “ısa’nın Son yemeği” anısına yapıldığına inanırlar.. Ermeniler ekmeğe maya, şaraba su katmazlar.
3)Konfirmasyon ( vaftizi Kuvvetlendirme): Doğrulama, onaylama,teyid ve tasdik etme anlamına gelir.Önceden hristiyanlığı kabul etmiş kişilerin imanlarının papaz tarafından onaylanmasıdır.
*Vaftiz asli günahtan sonra işlenmiş günahtan kurtulmayı, konfirmasyon Tanrı’nın ısa- Mesih arayıcılığıyla insan soyu için yaptıklarına şahitliği sembolize etmesidir.
4)Hastaları yağlama: Mesih’in çarmıhta acı çekmesi ve dirilişi hatırasına hastayı ölüme ya da sosyal hayata döndürmeye çalışan sakramenttir. Kilise de yapılır.
5)Tevbe: Günah işleyip pişman olan Hristiyan papaza itirafta bulunur, tevbesi sayesinde günahının affedileceğine inanılır.asli günah bir de fiili günah vardır;kişinin hesabını zorlaştırır.
Hristiyanlara göre en büyük 7 günah; Kibir, cimrilik, şehvet düşkünlüğü ,haset, fazla oburluk,öfke ve tembelliktir.
Ruhu’l-Kudüs’e karşı 6 günahlar; ümitsizlik, haset, kendini beğenmişlik,kötülükte ısrar,son tevbeyi yapmamak, ilahi hakikati kabul etmemektir. Bunlar tevbeyi imkansız yapıp kalbi karartır.
*11 yy’da ilk kez papazlar tevbe yerine “para karşılığı günah bağışlama” endüljans” mecburiyetini getirmiştir.
6)Evlilik: kilisede yapılmayan nikah sahih sayılmaz,Katoliklerde evlenen boşanamaz.Ruhban sınıfı evlenemez. Ortodoks Kilisesinde bazı nedenlerle evliliğin bozulup yeniden evlenme olabileceğini savunur.Papazlar evlenebilir,keşiş, piskopos ve patrikler evlenemez. Protestan; boşanma serbesttir. Ermenilerde sadece Piskoposlar ve Piskopos adayları evlenemez.
7)Rahip Takdisi (Din Adamları Tayin Etme): Katoliklere göre psikoposlar içinde ilk sırayı Roma piskoposu alır.Diyakos,rahip, piskopos ve papadır. Ortodokslara göre en yüksek sırada patrikler vardır.Hiyerarşi;diyakos,papaz,keşiş,metropolit ve patriktir.Protestanlıkta kilise hiyerarşisi yoktur.Pastör ünvanlı görevli her işle uğraşır.En büyük otorite ıncil’dır.
*Protestanlığın kolu Kavlin Kilisesine “Kutsal Kitap Hristiyanlığı “da denir.
*Hiyerarşik sıralamanın en fazla olduğu kilise Gregoryen Ermeni Kilisesi’dır.Görevliler 8 sınıftan oluşur.1)Diyakos yardımcısı 2)Diyakos 3)Papaz 4)Başpapaz 5)Başrahip 6)Piskopos 7)patrik 8)Katolikos’tur.
3 Büyük mezhep arasında sakramentleri kabul etme konusundaki farklılıklar; Katolikler ve Ortodokslar 7 konsili de kabul eder,Protestanlar vaftiz ve Evharistiya’yı kabul ederler.Ermeniler hastayı yağlama sakramentini kabul etmezler.
KıLıSE: Gahal, ekklesia,church, katakomp, chapel vs. isimler kullanılır.ılk Hristiyan cemaati Filistin’de yaşayan Mesih’e inanlar grubudur.Kilisenin devlet dini olarak ortaya çıkışı ımarator .Konstantin zamanında olmuştur.
*En eski kilise, Aziz Yohannes ve Aziz Sabin kiliseleridir.Kilise ve Hristiyanlık en yaygın Orta Çağ’da gelişmiştir
HRıSTıYAN MEZHEPLERı: Ekümenik konsil ilk 7 konsilde bölünme yaşanmamıştır.2. ıznik Konsil’inde “ ıKON” konusu ıstanbul 8. konsilde “ KUTSAL RUH” konusu Doğu-Batı kilisesinin 1054’te birbirinden ayrlımasına neden oldu.
*Roma Kilisesine Katolik, Bizans kilisesine Ortodoks denir.
*Papa 9. Gregorius zamanında Katolik Kilisesi tarafından “ENGıZıSYON MAHKEMESı” kuruldu.önce Fransa’da başladı.En hafif cezası aforoz, hapis, en ağır cezası canlı canlı ateşe atıp yakma.
*Katolik Kilisesi dinde reform hareketini gündeme getirdi.
*Rahiplerin günah bağışlayıp , para karşılığı cennetten yer alma uygulaması ( Endüljans) ıncil’i yalnız ruhban sınıfının okuması vs. isa’nın dinine sonradan eklemedir.
*1517’de Martin Luther ; Wittenberg Kilisesi’nin kapısına astığı 95 maddelik teziyle Katolik Kilisesine isyan bayrağı açmıştır.Böylece Protestanlık mezhebi doğdu.
1- KATOLıK: En büyük Hristiyan mezhebidir.Ülkemizdeki Hristiyanlar genelde Ortodokstur. Katolik kilisesini temsil eden kilise Roma Katolik Kilisesidir.Merkeziyetçi,dogmatik geleneniğle diğerlerinden ayrılır.
*Ruhban sınıfı hiyerarşisinde papa vardır.Vatikan’da merkezileşmiştir.
*”AVıGNON” döneminde papalık kurumu haddinden fazla zayıflamış.
Katolik Mezhebinin Özellikleri; 1)Lideri papadır,2)Roma kilisesi hepsinden üstündür.3)Kutsal ruh baba ve oğuldan neş’etmiştir. 4)ısa’da 2 tabiat vardır.5)Meryem’de günahsızdır.6)Azizlerde tanrı katında sözcüdür.7)ınsan asli suçla doğar vaftiz edilirse kurtulur, edilmeden ölürse cehennemlik sayılır.8)Günah çıkarmak önemli.9)7 sakrament vardır.10) 21 konsil kararını kabul ederler.11)cennet, cehennem a’rafı kabul ederler.
2-ORTODOKS: 1054 Doğu kilisesi Batı2dan ayrılıp Ortodoks adını aldı. Bir dinin öğretisi ve doğmasına , geleneksel kabul edilen inanç ve bu inancı belirleyen kimselere verilen isimdir.Heterodoks kelimesinin karşıtıdır.
Ortodoks Mezhebi’nin Özellikleri: 1)Başkanları patrik , başpiskopostur.2)ınançla ilgili konuda meclis kararı geçerli sayılır.ilk 7 konsil dışındakini kabul etmezler.3)Kilise babalarının yazıları da saygındır.4)ıbadetleri ruhsal ve mistik karakterlidir.5)ıkonlar semavi varlığın ruhunu temsil ettiğinden secde edilebilir.6)Çocukları avftiz ederek ya da yağlayarak şeytani kuvvete karşı korurlar.7)ıbadetleri sabah, gündüz,akşam ve gece yaparlar.8)Papazlar evlenebilir,boşanmaya izin vardır.Psikopos ve patrikler evlenemez.
3-PROTESTANLIK: Kendini Roma Katoliği ve Ortodoks Doğu kilisesinden ayrı tutan Hristiyan kiliseleri için ilk kez 1529’da SPıRE ‘de toplanan politik mecliste kullanılmıştır.
*Lutherci Reformları “PROTESTANLAR” diye nitelendirebiliriz.
Protestanlığın Genel Özellikleri: 1)Papa tek otorite değil yanılmazlığı yoktur.2)Kilisede hiyerarşi olmaz.3)Tanrı’nın ruhaniyetinde herkes eşittir.4)Ayrı kilise hukuku olmaz.5)cemaat papaz olarak kimi seçerse kutsama işini o yapar.6)Günahları ancak Tanrı bağışlayabilir.7)Dünyevi iktidar Tanrı tarafından verilmiştir.8)Dini konudaki tek başvuru Kutsal Kitaptır.9)Kutsal kitabı kilise değil okuyup anlayan herkes yorumlayabilir.10) 2 sakramenti ( vaftiz, evharistiya) kabul eder.11)günah itirafının mecburiliği ve kilise mensubunun günah çıkarma yetkisine sahip olduğunu kabul etmezler.12)kilisede resim, heykel yer vermezler.13)haç bulundurmazlar.14)ibadet ve ayinleri ana diliyle yaparlar.15)ebedi ceza ve a’rafa inanmazlar.16)Meryem’e önem vermezler.17)Azizleri kabul etmez onlara ayin yapmazlar.18)Teslis kabul ederler.19)Ruhani başkanları yok.20)Farklı anlayışa sahip kilisede faaliyet gösterirler.21)Rahipler evlenebilir.
Protestanlık Mezhebinin oluşmasını sağlayan 3önemli şahsiyet?
Martin Luther,Jean Calvin, Ulrich Zwingli

MONOFıZıT KıLıSELER: Hz.ısa’da ilahi ve beşeri 2tabiatın birleşip tek tabiat olduğunu savunanlardır.Süryani,Ermeni,Habeş ve Kıpti Kiliseleri örnektir.
Süryani Kilisesi: Hz.Nuh’un Sam adlı oğlu Aram neslinden gelen Samî grubun adıdır.Suriye’de yaşadığından bu adı almıştır.
*Hristiyan olunca Süryani adını kullanmışlar,putperestler arâmî adını kullanmaya devam etmiştir.
*Kendilerini ilk hristiyan cemaat gördüğünden kiliseye” kadîm” derler.
Süryani Kilisesinin Özellikleri: 1)Allahmelek, peygamber, kıyamet, kitap, cehennem haktır.2)Teslisin 3 sıfatından oluşur.3)1.ıznik, 1.ıstanbul ve Efes Konsil kararı geçerlidir.4)Patrik Petrus halifedir.5)Kilise hiyerarşisinde 3 rütbe( diyakosluk, keşişlik,episkoposluk) vardır.6)Namaz, oruç, perhiz,evlenme, ölüm vs.ibadetleridir.7)oruçları perhizle karışık, sağlık için sünnet olurlar.8) günah itirafı ruhanilere yapılır.
Ermeni Kilisesi: Aziz Todes,aziz Bartelomeos ve Aziz Gregor öncülüğünde Hristiyanlığı kabul etmişlerdir.Gregoryan kiliseleri de denir.
*Hristiyanlığı toplu kabul eden milletlerden biridir Ermeniler..
*ılk Ermeni kilisesi Erivan yakınında Eçmiyazin’de kurulmuştur.
*Ermeniler kiliseyi bir araya gelinen yer arş görmüşlerdir.
Ermeni Kilisesinin Özellikleri: 1)Milli kilise, ruhani başkanı katolikos’tur. 2)ilk 3 konsili kabul ederler.3)Hz.ısa’da tek tabiat olduğuna inanırlar.4)Evharistiya ayininde kemeğe maya, şaraba su katmazlar.5)Kilise tarafından günahın bağışlanması kabul edilemez.6)Vaftiz edilen kişiye o gün hangi azizin bayramıysa onun adı verir.7)Hastaları yağlama adetini kabul etmezler.8)Evlenme yasağı psikopaslar içindir.9)ıkonlar puta tapmanın hatırası sayılmış.10)hayvan kurbanı anlayışı vardır.Kurban hayvanı; dana, inek, koyun, keçi ve tavuktur.
HRıSTıYANLIKTA YENı DıNı HAREKETLER:
1-Yahova şahitleri: Charles Taze Russell tarafından kurulmuştur.
*1843’de kıyametin kopacağını ileri sürmüştür, kopmamıştır.
*Askerlik, siyaset,savaşa karşıdırlar.
*Öldükten sonra dirilenlerin cennete dönmüş, dirilmeyenlerin cehenneme dönmüş yaşayacağına inanırlar.
2-Mormonlar: Amerikalı Joseph Smith 1830 yılında kurulmuştur.
*Hristiyanlığı bozduğu gerekçesiyle diğer kiliselere tepki olarak ortaya çıkmıştır.
*Antropomorfik anlayışı öne çıkarıp Tanrı’yı insan suretinde et ve kemikten varlık olarak tasavvur eder.
*Tanrı’nın çok sayıda çocuğu olduğu ;ısa’nın en büyüğüdür.
*Teslisi reddeder,baba -oğul -kutsal ruh 3 ayrı bireydir.
3-Babtistler: Peder William Screven tarafından kurulmuştur.
*Tanrı’ya inanların mutlak suya daldırılarak vaftiz edilmesi gerekir.
*Kutsallar Cemaati diye birlik oluşturmuşlardır.
4-Metodistler: John Wesley ıngiltere’de kurulmuştur.
*ıbadet zamanı ve prensiplerine bağlılıkları nedeniyle bu adı almış.
5-Advenistler: William Miller ABD’de kurulmuştur.ısa yakında gelecek anlayışı üzerine kurulmuştur.
6-Üniteryanlar: Michael Servetus tarafından Allah’ın birliği , ısa’nın tanrılaştırılamayacağı anlayışı üzerine kuruludur.
Hristiyanlıkta yeni din hareketleri niçin ortaya çıktı?325 ıznik Konsili’nde ilk bölünme oldu.Katolik,Ortodoks ve Protestanlık ortaya çıktı.

Hristiyanlığın Diğer Dinlere Bakışı:
*Hristiyanlık dışı diğer dinler insan uydurmasıdır.
*Kurtuluş ısa Mesih aracılığıyla Kilisede kazanılır.
*Bütün dinler tanrıya götüren eşit vasıtalardır.( Çoğulcu Yaklaşım)
* Tanrı evrensel iradesiyle kurtuluşun sadece ısa Mesih ve Kilisede olduğu görüşünü uzlaştırmaya çalışan görüştür. ( Kapsayıcı ve Uzlaştırıcı Yaklaşım)
“2.Vatikan Konsili Dinlerarsı Diyalog görüşmesine Yahudiler,Müslümanlar, Budizm ve Hinduizm de alındı.