[FECR]

Öncelikle esmaü hamse (Beş isim) ya da esmaü sitte ( Altı isim) şunlardır:

أَبٌ _ أَخٌ _ حَمٌ _ ذُو _ فُو

Altıncısı da: هَنٌ

-Bu beş ya da altı isim SEMAİ'dir. Semâî; Araplardan geldiği üzere muhafaza edilen kelime demektir.Bu kelimeler isim tamlaması (muzaaf-muzafun ileyh) kalıbında kullanıldığı takdirde kendilerine has bir şekilde değişikliye uğrarlar.Bu değişiklikler de semâidir (kıyasi değildir).Her bir ismin sadece kendilerine has olan,ÖZEL HUKUKLARI vardır.

-Bu isimler mütekellim ( ي ) sı dışındaki zamirlerle isim tamlaması yaptıkları (diğer zamirlere muzaf oldukları) takdirde; REF hâlinde ( و ) ile merfu, NASB hâlinde ( ا ) ile mensub ve CER hâlinde ( ي ) ile mecrur olurlar. Bu tanımlamalar semâidir (Arab'dan duyulduğu gibi alınmıştır.)

REF (Merfu) hâlleri : ( أَبُو _ أَخُو _ حَمُو _ ذُو _ فُو _ هَمُو ) Sakladıkları mânalardan biri:
Fâil gibi merfu olmaları gerekirse: muzafun ileyh olan zamirden önce ( و ) bulunur, ( أَبُوكَ "Senin baban") gibi. REF hâlinin alâmeti "Harekesiz olan VAV" harfidir. REF hâli sebebiyle VAV'dan önceki harf, "bir ses ölçüsünde" uzatılarak -û şeklinde okunur. Sanki o isim bize, "REF hâlindeyim, buradaki hukuk'umu koru" diye seslenir.

- NASB (Masub) hâlleri : ( أَبَا _ أَخَا _ حَما _ ذَا _ فَا _ هَمَا ) Sakladıkları mânalardan biri:
Meful gibi mensub olmaları gerekirse: muzafun ileyh olan zamirden önce ( ا ) bulunur, ( أَبَاكَ "Senin baban") gibi. NASB hâlinin alâmeti "Harekesiz olan ELİF" harfidir. NASB hâli sebebiyle ELİF'den önceki harf, "bir ses ölçüsünde" uzatılarak ê, â şeklinde okunur. Sanki o isim bize, "NASB hâlindeyim, buradaki hukuk'umu koru" diye seslenir.


CER (Mecrur) hâlleri : ( أَبِي _ أَخِي _ حَمِي _ ذِي _ فِي _ هَمِي ) Sakladıkları mânalardan biri:
Harficerin mecruru olması gerekirse: muzafun ileyh olan zamirden önce ( ي ) bulunur, ( مِنْ أَبِيكَ "Senin baban'dan")
gibi. CER hâlinin alâmeti "Harekesiz olan YE" harfidir. CER hâli sebebiyle YE'den önceki harf, "bir ses ölçüsünde" uzatılarak î şeklinde okunur. Sanki o isim bize, "CER hâlindeyim, buradaki hukuk'umu koru" diye seslenir.

Beş isimin anlamları:
1) ağız فُو
2) sahip ذُو
3) kayınpeder حَمٌ
4) kardeş أَخٌ
5) baba أَبٌ


Örnekler:
Baban mahir bir doktordur. أَبُوكَ طَبِيبٌ حَاذِقٌ
bu cümlede, أَب kelimesi merfudur.

Babanı çarşıda gördüm. رَأَيْتُ أَبَاكَ فِي السُّوقِ
bu cümlede, mef'ulun bih المَفْعُولُ بِهِ durumundaki أَب kelimesi mansub'dur.

Babanı selamladım. سَلَّمْتُ عَلَى أَبِيكَ
bu cümlesinde, cer harfinden sonra gelen أَب kelimesi mecrur'dur.

Mal sahibi kıskanılır. ذُو المَالِ مَحْسُودٌ
bu cümlede, ذُو kelimesi merfudur.

Kardeşinin kayınpederini, babanı saydığın gibi say. اِحْتَرِمْ حَمَا أَخِيكَ كَمَا تَحْتَرِمُ أَبَاكَ
bu cümlede, حَم ve أَب kelimesi mansub'dur.

Esnerken ağzını elinle ört. ضَعْ يَدَكَ عَلَى فِيكَ عِنْدَ التَّثَاؤُبِ
bu cümlede, فُو kelimesi mecrur'dur.


Beş İsim halleri (Esma-ul Hamse) tablosu:

Beş ismin yalın hali : أب - أخ - حم - فم - ذو

Beş ismin üstün hali : أبا - أخا - حما - فا - ذا

Beş ismin esre hali : أبي - أخي - حمي - في - ذي

Beş ismin ötre hali : أبو - أخو - حمو - فو - ذو


Çeşitli kaynaklardan yararlanarak hazırladım. İnş. yardımcı olur.