[mehmet akif2]

EĞİTİM-ÖĞRETİM KURUMLARI
8.ÜNİTE
*Mescid-i Nebevinin inşasıyla okuma- yazma seferberliği yaşanmış okur-yazar oranı artmış.
Bedir savaşı sonrasında çok sayıdaki çocuğun okuma- yazmayı öğrenmesine yol açan uygulama?
Bedir Savaşı (624)’ında ensarın Kureyşten 70 kişiyi esir alması her esir başına 4.000 dirhem fidye istemesi fidyeyi ödeyemeyen lerin 10 Medineli çocuğa okuma-yazma öğretmesi şart koşuldu.Bu sayede okur- yazar oranı arttı.
Asr-ı Saadette İlköğretim: Yazı yazmanın öğretildiği yer ( mekteb- küttâb) tabiri kullanılırdı. 2 tür küttâb vardı.
*İlk dönem küttâblarda ders veren öğretmenler Yahudi Hristiyandır.Dini bilgilerin verilip verilmediği şüphelidir.
Râşid Halifeler Döneminde İlköğretim: Hz.Ebu Bekir siyasi askeri alanla ilgilendiğinden eğitimle ilgili faaliyete fırsatı olmamıştır.
*Hz.Ömer Döneminde Kur’an’ın öğretilmesi için ülkenin her tarafına mektepler açılmıştır.Başına da maaşlı öğretmen tayin etmiştir.
*Hz.Ömer içte devletin kurumsallaşıp teşkilâtlanmasını sağlamış dışta giderek genişleyen fütühata imzasını atmıştır.
*Hz.Osman ve Hz.Ali siyasi istikrarsızlıklar nedeniyle eğitime fırsat bulamamışlardır.
Emevî ve Abbasî Dönemlerinde İlköğretim: Emeviler ( Şam Emevileri) iç-dış savaşlar göçebelikten yerleşik hayata geçiş Yunan- İran kültürüyle irtibatı çok olmasına rağmen mektepler sistemi kurulamamıştır.
Abbasiler Devri: İslam medeniyetinin müspet ilim alanındaki en parlak devridir. 830 yılında Bağdat’ta Abbasi halifesi Me’mun Beytü’l- Hikme’yi kurmuştur.
Abbasiler Devrinin en önemli kurumu olan Beytü’l- Hikme’de ne tür faaliyetler gerçekleştirildi ve hangi birimlerden oluştu?
Değişik ilim dalına ait eser tercümesiyle başlamış giderek ilim akademisi hüviyeti kazanmıştır.Beytü’l- Hikme’nin bünyesinde tercüme birosu kütüphane ve rasathane bulunur.
*Endülüs Emevileri de Başkent Kurtuba başta ülkenin değişik şehirlerinde medreseler vardır.
Selçuklular Döneminde İlköğretim: İslam medeniyetine kazandırdığı en önemli kurum medreselerdir.
Alp Arslan Devrinde 1067’de vezir Nizamülmülk’ün Bağdat’ta yaptırdığı “Nizâmiye Medresesi” eğitimde çığır açmıştır.
*Sağlanan asayiş sosyal refah sultanların ûlemaya hürmeti Moğol İstilasından kaçan âlim şair vs. bu topraklara gelmesi Selçukluların itibarını arttıran nedenlerdir.
Osmanlılar Dönemi: Selçuklu birikimi üzerine yükselmişlerdir.
Sıbyan Mektepleri: Önceleri muallimhane ve mektep kelimesi kullanılmakla birlikte “mektebhâne dâru’t-ta’lim mahalle mektebi beytü’t-ta’lim küttâb “ denilmiştir.
*Mekteplerde muallimler vardı muallimlerin göreve gelmesi için İbtidâ-i Hâric Hareket-i Hâric medresesinden mezun olması yeterliydi.
*İffetli dindar olmasına da özen gösterilir görevinden azli olmadığı sürece hayat boyu aynı görevi yapabilirdi.
* Muallimlere yardımcı halifeler vardı.
*Mektepler daha çok fakir ve yetimler için açılırdı ; ama maddi durumu iyi olmayanlarda burada okuyabilirdi.
*En önemli ders Kur’an’dır.Ders olarak dilbilgisi gramer yazı fıkıh/ilmihal edep/ahlâk aritmetik öğretiliyordu.
*Mektep dışında benzer uygulamalar cami ve mescitlerde veriliyordu.
*Sıbyan okullarını ıslah için 1868’de İstanbul’da Daru’l- Muallimin –i Sıbyan açılıp yetiştirilecek öğretmenler konusunda önemli adım atılmıştır.
*1869’da yürürlüğe giren Maarif-i Umumiye Nizânnamesi ile yenilikleri uygulamak için sıbyan okulu dışında ibtidai okullar açmak ve muhafazakar zumrenini dikkatini çekmek için usûl-i cedid ders veren duruma getirme amacı güdülmüştür.
*2.Abdülhamit dönemindeki Kanun-i Esasi ile kız- erkek çocuklarına ilköğretim mecburi hale geldi.
*1879’da Maarif teşkilâtında değişik yapılıp Mekatib-i Sıbyaniye dairesi kuruldu.
*2.Mahmut’un 1824’te çıkardığı Talim-i Sıbyân Hakkında Ferman dinin öğrenilmesini ve çocuklara Kur’an talimi tecvid ilmihal okutulması istenilmiştir.
İlk derecedeki mektepler: 1)İbtidâî Mektepleri: sıbyan mektepleri 1862’de mekteplere döndürüldü.
Orta Derecedeki Mektepler: 1) Rüşdiyeler: 2.Mahmut zamanında 1839’da açılmıştır.1869’da 4 yıl oldu.
2)İdadiler:1869’da orta öğretimin 2. kademesidir.Maarif-i Nizânmnamesiyle açılmıştır. Bugünkü lise karşılığıdır.
*Medrese hocalarına müderris muîd dânişmend talebe suhte denir.
*Ashab-ı Suffe İslam’da ilk medrese kabul edilir.
*Medreseler alanında en önemli isim Selçuklu veziri Nizamülmülk’tür.
Nizamülmülk’ün Bağdat ve çevresinde kurduğu medreseler örnek alınmıştır.
Molla Fenâri’nin sahip olduğu ve zengin kabul edilen kitap koleksiyonu nasıl oluştu bu sayı abartılacak kadar yüksek mi?
Molla Fenâri’nin 10.000ciltlik kitabı matbaanın olmadığı elle yazıldığı dönemde büyük rakamı ifade ediyor.Kütüphanesi yaptığı ilmi seyahatler sayesinde oluştu.
Kuruluş Dönemi Bursa Medreseleri: Osmanlı yükseköğretim kurumunun ilki İznik Medresesi Orhan Gazi tarafından kurulmuştur.Osmanlıların ilk müderrisi Davud el- Kayseri’dır.
*Orhan Gazi kültür ve eğitim ağırlıklı faaliyetleriyle dikkat çeker.
*1.Murat Dönem’inde Çekirgedeki- Hüdevandigar Medresesi Ulu Cami Civarı- Esediye Medresesi vs.Bakınız syfa-168
*Medresede öğrenci ve görevlinin kalması için ayrılan bölüm Hücredir.
Kuruluş Döneminde Osmanlı İlim Adamları: Osmanlının ilk müderrisi Davud el-Kayseri’dir. İlk tahsilini karaman’da yapmış Kahireye gelip Fıkıh usülünü öğrenmiştir.
*Muhyiddin İbn Arabi’nin Fusûsu’l- Hikem eserine şerhler yazmıştır.
*Davud el-Kayseri’den sonra Orhan Gazi Medresesi’ne Tâceddin-i Kürdî Alâeddin Esved müderris olarak atanmıştır.Molla Fenari mantık ilminde söz sahibidir.
*Kadızâde-i Rûmî-( Musa Paşa) matematikçi ve astronomdur.Semerkant Başmüderrisliğine yükselmiştir.
*Medrese ve mektep yapmayı ibadet sayan Osmanlılar medreseleri kıble tarafına bakacak şekilde yaptırmıştır.
*İlk dönem medreseleri yirmili otuzlu kırklı hariç dâhil vs. derecelerle anılırdı.
Osmanlılarda İhtisas Medreseleri: 1) Darülkurra: Kur’an ve onunla ilgili ilim medreseleridir. 2) Darülhadis : Hz.peygamber’in söz fiil uygulamalarını okutan medreselerdir.3)Daruttıb: Tıpla ilgili bilgiler vs. okutulur.
İlmiye Mensuplarının Hizmet Alanları: 1) Müderrislik 2) kadılık 3)Müftülük
*Müderrislikte belli süre görev yapan yatay geçişle kadılığa geçebilir.
Fatih ve Sonrasında Osmanlı Medrese Düzeni: Fatih Sultan Mehmet’in kurduğu Sahn-ı Semân ile yeniden düzenlendi.
*En altta kelâmla ilgili Tecrid Medreseleri yer alır.2 sırada Miftâh eserinin okutulması yüzünden Miftâh Medreseleri 3. sırada Kırklı Medreseler Hariç Ellili Medresesi Dâhil Ellili Medreseler yer alır.
*Fatih külliyesi içinde statüsü en yüksek medrese Sahn-ı Semân’dır.
Kanuni ve Sonrasında Medrese Düzeni: 2.meşrutiyet döneminde medreselerin ıslahı için İstanbul’daki tüm medreseler Dâru’l- Hilâfeti’l- Aliye Medresesi adı altında birleşmiştir.
*1845’te kadı yetiştirmek için Süleymaniye’de Muallimhane-i Nüvvab Medresesi 1908’de Mekteb-i Nüvvab 1909’da Medresetü’l- Kuzat adıyla faaliyetini sürdürdü.
*2.meşrutiyet Döneminde imam hatip ve vaiz yetiştirmek için Medresetü’l- Eimme ve’l- Hutabâ Medresetü’l- İrşad
*Hat ve klasik sanatları okutmak için Medresetü’l- Hattâin kuruldu.
*1924’te Tevhid-i Tedrisat Kanunu ile Osmanlı Medresesi tarihe karışmıştır.
*Osmanlı medresesinin sistemli kurulup teşkilâtla işlemesinde Fatih Sultan Mehmet tarafından atıldı.Ali Kuşçu Mola Hüsrev Mahmud Paşa kanun haline getirdi.
*Medreselerde sınıf geçme değil ders geçme yöntemi uygulanırdı.
*Okutulan dersler aşağı dereceli medreselerde özet yüksek derecelilerde ayrıntılı gösterilirdi.
Arapça Gramerin Sarf kısmında; Emsile Binâ Maksud İzzi Merah
Nahiv Kısmında; Avâmil İzhar Kâfiye
Mantık Dersinde; Şerh-i Şemsiye Şerh-i Tevâli Şerh-i Metâli Şerh-i İsagoci Fıkıh Usulü;Telvîh
Osmanlıda Askeri Eğitim Kurumları: 1) Acemioğlanlar Ocağı: Pençik- Devşirme kökenli çocuklar Türk aileye verilip ordan Acemioğlanlar Ocağına getirilirdi.Askeri ve sıbyan eğitimi verilir.
2)Yeniçeri Ocağı:1. Murat’ın Edirne’yi fethinden sonra kuruldu.
3) Enderun: Orduya kurmay yetiştirmek için açılmıştır.
Tanzimat Sonrasındaki Orta ve Yüksek Öğretim Kurumları:
1) Askeri Rüşdiyeler: Askeri okula öğrenci hazırlamak.
2)Askeri İdadiler: Orta öğretimin ikinci kademesidir.1845’te açıldı.
3)Hendesehane (Humbarahane) : Islahat döneminin açılan ilk mektebidir.Ahmed Paşa 1734’te bu mektebin kurucusu-ilk öğretmeni.
4)Mühendishane-i Bahri Hümâyun:Bahriye zabiti yetiştirmek
5)Mühendishane-i Berrî Hümâyun: Kara Mühendishanesi Topçu zabiti ve kurmayı yetiştirmiştir.
Yüksek Öğrenim Kurumları : 1)Mekteb-i Mülkiye-i Şâhâne: Osmanlıdaki ilk sivil yüksek okuldur.Kaymakam olacakları yetiştirir.
2)Hendese-i Mülkiye Mektebi:Önceki mühendisnamelerin ihtiyacını karşılamak için açılmıştır.
3)Mekteb-i Tıbbiye-i Şâhâne:Sivil tabib yetiştirmek için açıldı.
4)Mekteb-i Hukûk-ı Şâhâne: Batı modelli mahkemelere hakim yetiştirmek için açılmıştır.
5)Ticaret Mektebi:
6)Dârü’l- Muallimin:Rüşdiye İdadi Sultanilere öğrenci yetiştirmek.
7)Dâru’l- Fünûn:Osmanlı devletine kaliteli memur yetiştirmek.
Osmanlıda Yaygın eğitim Kurumları: Camiler tekkeler Sahaflar( ilk kez 15.asırda ortaya çıktı eski kitap satıcılığı demek) loncalar saraylar ulemave varlıklı ailelerin evleri kıraathanelerdir.
Modernleşme Döneminde Osmanlı Eğitim Kurumları:
1)Dâru’l- Mesnevi:Mevlânâ’nın Mesnevisini tahsis etmek amacıyla..
2)Dâru’l-Hikmeti’l- İslâmiye: Sultan Mehmet Reşad zamanında Şüyhülislam’a bağlı olarak kuruldu
3)Encümen-i Dâniş:Osmanlının ilk ilimler akademisidir.Öncüsü Ahmet Cevdet Paşa’dır.

ilahiyatforum.org sitesinden ALINTIDIR