Bir Cuma Sohbeti-Mesneviden-
Hz. Ali zamaninda bir kadin feryad ederek onun yanina gelmis: Ya Emir-el muminin, cocugum dama cikti, ne kadar cagirdiysam da gelmiyor. aciz kaldim, cabaliyorum, indiremiyorum. Cok tehlikeli yerde. Dusup olecek... Medet!
Hz. Ali ferasetiyle hemen sunu soylemis: Baska bir cocuk bulun, tehlikedeki cocugun onu gorebilecegi sekilde yerlestirin. Cocuk cocugu gorunce gelir.
Gercekten de cocuk cocugun yanina gelmis. Kurtulmus.
Butun peygamberler de melek olarak degil, insan olarak geldiler. Bazi musrikler, o zaman itiraz ettiler, bize nicin melekten bir peygamber gelmedi diye.
Demek ki, insanin kendisinden olana intisabinin daha kolay olusu bir hakikat.
Hz. Mevlana ibadetlerin anlamini da bu mealde acikliyor.
Eger, bir adam sofralar kuruyorsa bu onun comertliginin sahididir.
Oruc tutan kisi helalden bile sakiniyorken, nasil olur da harama ulasir?
Zekatla kendi malini veren, nasil baskasinin malina bakar?
Nasil ki sahidlerin sadik olmasi temel ise, bizim iyi hasletlerimizi gosteren tum bu amellerimizin de bizim icin birer sahit olmalari hasebiyle, gosteremelik olmamasi, hakiki anlamda sahih olmasi icab eder.
Yoksa gostermelik olan ibadetler suna benzer:
Hani avci kusu yakalamak icin tane sacar. Bu, onun comertliginin gostergesi midir? Hayir, sadece hile yapmadadir.
Kosede uyur gozuken bir kedi gorursun, mir mir eder durur. Orda oruc tutar gozukur ama en ufak bir tikirtiya karsi kulagi tetiktedir. Onun uyur gozukmesi tamamen bir hileden ibarettir.
Demek ki, namaz, oruz, zekat gibi ibadetler ic dunyamizin disariya yansiyan ornekleridir, elbette sahih olmalari sartiyla... Sahitler ama sahitlerin guvenilir olmasi lazim.
Yaptiklarimizin sahih olmamasi ya da bir yaptigimizin digerini iptal etmesi hali suna benzer:
Yunan mitolojisinden bir kahraman (Phenolope?) gece sabaha kadar orer, o ordugunu de aksama kadar sokermis... Sonuc kocaman bir hic.
Butun ameller birbiriyle uyumlu olmali. Davranislarimiz ruhumuzun disari yansiyan somutlasmis gostergeleri olduguna gore, davranislarimiz ve ruhumuz birbiriyle uyumlu olmali.
Peki, hakiki dostluk nasil olur?
Iyi arkadasliklar ancak Hakka, hakikate muteveccih olanladir.
Boyle olmayinca farkli cinslere yonelmis insanlarin dostlugu neye benzer?
Bir gun bir fare ile bir kurbaga arkadas olmuslar. Biliriz ki, fare karada yasar, kurbaga ise suyun cocugu.
Bunlar sabah-aksam sohbet ediyorlarmis. Bu hikayede, fare dunya ehlini sembolize ediyor, kurbaga ise sudan oldugu icin temizligi, kemalati, yani kemal ehlini..
Fare demis ki, Ey kurbaga, ben seninle dostluga doyamiyorum. Bir an bile sensizlige tahammul edemiyorum. Ama bir an gelecek ve sen beni terkedeksin. Bundan korkuyorum. En iyisi birbirimizin ayagina ip baglyalim, boylelikle her zaman beraber olalim.
Kurbaga once tereddut etmis. Kendi cinsinden olmayan birine baglanmaktan korkmus. Ama yine de israrlara dayanamip tamam demis.
Gel gor ki, bir gun gokte suzulen bir alaca karga fareyi kapmis goturmus. Birden sudaki kurbaga da iple birlikte havaya firlamasin mi? Havada bir karga, onun penceleri arasinda bir fare, ipin ucunda da kurbaga!
Gorenler pek sasirmis: Nasil olur da bir kurbaga bir kargaya yem olur?
Bunun uzerine lisan-i hal ile kurbaga sunu demis: Bu benim kendi cinsimden olmayan, bana layik olmayan biriyle dostluk kurmamin cezasidir.