[Medineweb]

Din Psikolojisinde kullanılan metod ve teknikler

Herhangi bir bilim dalının bağımsız bir duruma gelebilmesinin şartlarından biri, o bilim dalının kendine ait bir metodunun olmasıdır.
Metot, en kısa ifadesiyle, bir araştırmanın bilimsel bir nitelik taşıyabilmesi için, belli bir mantık düzeni içinde ele alınmasını, gerçekleştirilmesini ve bitirilmesini belli ilke ve kurallara bağlayan strateji ya da takip edilmesi gereken yoldur.
Bu yolda iki temel çizgi vardır. Biri “teori”, diğeri ise “bilgi toplama teknikleri”dir.

* Teori (Kuram):

Olgular arasındaki ilişkileri açıklayan kavramsal bir sistemdir. Bir başka ifade ile teori, gözlemlenen olgu ve olaylardan hareketle elde edilmiş bilgilerden yararlanarak bilinmeyen ya da henüz ulaşılamamış bilinmeyenleri anlamaya veya açıklamaya yardımcı olan zihinsel, kavramsal bir genellemedir.
Bu noktada teori ile ilgili bilinmesi gereken iki kavram daha vardır.

- Varsayım:Doğruluğu ve geçerliliği peşinen kabul edildiği için test etmeye ihtiyaç duyulmayan, doğrudan düşünce sisteminin temelini oluşturan esasları ifade eden önermelerdir. Bilimsel araştırmaların konusunu teşkil eden hipotezlere de kaynaklık ederler.
- Denence (hipotez): Denenmek, yani test edilmek üzere doğrulukları geçiciolarak kabul edilen genellemelerdir. Dolayısıyla araştırma öncesinde kesin bir şey ifade etmezler.
Örnekler;
- İnsan tabiatüstüne ve onun içinde var olan nesnelere inanma eğilimindedir. Bu
varsayımda ifade ettiğimiz insanın inanma eğilim peşinen kabul ettiğimiz bir olgudur.
- Hastalık ve doğal felaket gibi yaşamı etkileyen olaylar karşısında bireyler (Allah,
cin, şeytan gibi) tabiatüstü kavramlara yönelirler. Bu denencedeki eğilimin önemli olaylara tepki olarak gerçekten çıkıp çıkmadığını test etmeyi amaçlayan bir beklenti dile getirilmektedir.

* Veri Toplama Teknikleri

Bilimsel araştırmalar, ortaya atılan görüşlerin, beklentilerin (kısaca hipotezlerin) analiz edildiği, ölçülüp değerlendirildiği etkinliklerdir. Temsil gücü olan bir grubun seçilmesi, emek, zaman ve para tasarrufu sağlanması bakımından son derece önemlidir. Temsil gücü olan bir örnek grubun belirlenmesi işlemi, “örnekleme teknikleri” olarak bilinmektedir. Bilimsel bilgiye ulaşmanın iki temel yöntemi vardır: Gözlem ve Deney

* Gözlem,bilime konu olabilecek bir olayı, dışarıdan her hangi bir müdahalede bulunmaksızın olduğu gibi, meydana geldiği sırada beli bir plâna göre incelemek ve tespit etmektir. Bu bir anlamda cereyan eden olayın fotoğrafını çekmeyeçalışmak ya da resmini çizmektir.
Eğer bu işlem bireyin bizzat kendi iç dünyasında olup biten duygu ve düşünceleri tasvire yönelik ise buna ‘iç gözlem’ denir. Eğer araştırmacı bir başka kişi üzerinde onun davranışına ilişkin bir gözlem yapıyorsa buna ‘dış gözlem’ denir. Bu gözlem biçiminde mümkün olduğunca gözlemlenen kişi ya da kişileri etkilememek, gözlem yapıldığını belli etmemek gerekir.
* Deney de aslında bir tür gözlemdir. Ancak, deney sırasında laboratuar ortamında gerçekleştirilen gözlem, olaya müdahale imkânı verdiğinden, deney metoduna, ‘kontrollügözlem’ de denir.

Veri Toplama Araçları

* Anket:

İnsan davranışlarını konu alan ve betimlemeye ve açıklamaya çalışan sosyal bilimlerde, en yaygın kullanıma sahip veri toplama araçlarının başında anket türü olanlar gelmektedir.
Anketler, bireylerin farklı konulara ilişkin duygu, düşünce, bilgi ve tecrübelerini tespit ederek anlamak amacıyla belli kurallar çerçevesinde hazırlanarak soru biçimindedüzenlenen yazılı formlardır.
Kısaca kağıt ve kalemle ilgili konuda veri toplama tekniğidir.Aynı anda birçok kişiye uygulanabildiği için en uygun yoldur.

* Mülâkat (Röportaj):

Konunun derinlemesine bilgi almayı gerektiren bir nitelik taşıması, cevaplayıcıların küçük ya da ileri yaşlarda olmaları ya da okuma yazma bilmemeleri durumunda soruların kişilere sözlü ve çoğunlukla yüz yüze yöneltilerek cevap alınan bir veri toplama tekniğidir.

* Kişisel Dökümanların Tahlili:

Din Psikolojisinde özellikle dini tecrübelerin araştırılmasında sıklıkla başvurulan veri toplama araçlarının başında gelmektedir. Bu dökümanlar hatıra kayıtlarını, mektupları, itiraf ve sanat yazılarını kapsar.

SÖZLÜK:

Kutsal: Dinî saygıya lâyık olup yücelik taşıyan şeyler
Vecd: Allah sevgisi ile ulaşılan coşku hali
Bilişsel (kognitif): Bilgi üretme sürecine ilişkin zihinsel işlemler.
Ritüel: Dînî amaçlarla belli kurallar çerçevesinde yapılan davranış ve uygulamalar.
Kaygı: Nedeni açıkça bilinmeyen korku ve endişe hali.
Psikanalitik: Bilinçaltı unsurları açığa çıkarma yöntemine ait yaklaşımlar.
Arketip: Kolektif şuuraltını meydana getiren kalıtımsal tasarımlar.
Strateji: Bir işi yürütmek üzere önceden tespit edilen plân ve program.