[enderhafızım]

7. HAFTA

1- DİNİ DANIŞMA VE REHBERLİĞİN KONUSU:
1- Dini bilgisizlik.
2- Yanlış dini bilgiler, batıl inanç ve hurafeler.
3- İnançsızlık ve ahlaksızlıklar.
4- Kötü alışkanlıklar (Alkol, uyuşturucu, kumar vb.).
5- Sapkın gelenekler (Kan davası, namus cinayeti vb.).
6- Kaza, bela ve felaketler.
7- Hastalık ve mahkûmiyet halleri.
8- Yaşlılık, güçsüzlük ve çaresizlikler.
9- Yakın çevrede meydana gelen anlaşmazlıklar, zıtlaşma ve çatışmalar.
10- Her türlü manevi sıkıntı (umutsuzluk, çözümsüzlük, kaygısızlık).
11- Derin duygusal etki yapan gelişmeler (evlenme, boşanma, doğum, ölüm vb.).
2. DİNİ DANIŞMA VE REHBERLİĞİN ÇEŞİTLERİ:
İnsanlara yardım ve destek verilecek konularda uygun hareket tarzını belirleyebilmek için dini danışma ve rehberlik hizmetleri;danışanaçısından, danışılan açısından ve hizmetinin etkinliği açısından olmak üzere üç gruba ayrılır. Konuyu danışan açısından ‘dini danışma’, danışılan açısından da ‘dini rehberlik’ olarak ele almak da mümkün.
Dini Danışma ve Rehberlik Çeşitleri 3 Grupta İncelenir:
(1) Dini danışma çeşitleri.
(2) Dini rehberlik çeşitleri.
(3) Etki yönünden dini danışma ve rehberlik çeşitleri.
(1) Dini Danışma Çeşitleri (Danışan Açısından):
1- Bilgi İsteme:Bilgi almak maksadıyla danışan kişi ya bilmediği bir konuyu samimi olarak öğrenmek ister ya da
bir konudaki bilgisinin doğruluğunu test etmek ister. Her iki halde de açık ve samimi bir bilgi alma talebi mevcuttur. Bu talebin doğru ve yararlı bir şekilde karşılanması bir rehberlik hizmetidir.
2- Görüş İsteme:Danışılan konuyu etraflı bir şekilde dinleyip danışanın sorununu iyice anladıktan sonra onun doğru ve sağlıklı bir karara varmasına katkıda bulunacak bir yardım süreci yürütür.
3- Hüküm İsteme:Bireyselkararsızlık durumlarında, dini yönden şüphe ve tereddüt halleri ortaya çıktığında en tabii yol bu durumuyetkili olanlara sorup onlardan alınacak hükümlere göre rahat hareket etmektir.Bu durumda danışmanın iki şekilde davranma imkânı vardır: Ya sorunun kişiye özel olduğunakanaat getirerek onun şartlarına göre ve tamamen ona has olmak ve onun sorunun çözmek üzere
hüküm verir ki buna “fetva” denir. Yahut da problemin herkesi aynı şekilde ilgilendiren genel ve müşterek bir problem olduğuna kanaat getirerek genel geçer bir hüküm verir ki bu bir fetva değildir.
Birincisinde danışmanın kendi yetkinliğine dayanarak hüküm vermesi mümkün iken ikincisinde müçtehitlerine içtihatlarına dayanan ilim camiasında genel kabul görmüş hüküm muhataba bildirilecektir.
Hüküm istemeyi gerektiren ve hayatta sıkça karşılaşılan bir durum da insanların bir konuda anlaşamayıp ihtilafa düşmeleri, bilgili ve yetkin olduğuna inandıkları kişinin hakemliğine başvurmalarıdır. Bun hususta verilecek hüküm yukarıda da geçtiği üzere fetva veya içtihat değil “kaza” olarak ifade edilir.

Her ne kadar kaza mahkeme ve yargı sistematiği içinde verilen hüküm ise de mahkemeye gitmeden çözülebilecek ihtilaflar konusunda uzman ve yetkin kişilerin hakemliği bir
danışmanlık ve rehberlik hizmeti olarak değerlendirilir.
4- Delil İsteme:Bir konuda delil isteme ihtiyacı, bilgi eksikliğinden veya bilginin doğruluğuna inanmamaktan
değil, o konuda akıl ve mantık yönünden ikna olma ve tatmin olma arzusundan kaynaklanır.
İkna olma ve kanıtlama ihtiyacı hissederek delil isteyen kişiler konuyla ilgili bilgiye sahip demektir. Onlara bilgi vermeye kalkışmak, bilgisiz yerine konulmuş olmak hissi ile tepkilerini çekebileceğinden doğrudan delillere yönelmek gerekir. Ancak eğer sorunun yanlış veya eksik bilgiden
kaynaklandığına dair ciddi belirtiler olur o taktirde muhatabın konuyu nasıl bildiğinin onun anlatımı ile
tespit edilmesi yoluna gidilir.
(2) Dini Rehberlik Çeşitleri (Danışılan Açısından):
1- Kişiye rehberlik (Danışmanlık):Rehberliğe konu olan problemin bir kişi ile sınırlı olması, diğer bir ifadeyle rehberlik hizmetinebaşvuran yahut rehberlik yardımı almak isteyenin tek kişi olması halinde verilecek hizmet kişiyerehberlik kategorisine girer. Bu durumda birebir ilişki ve iletişimle söz konusu olduğundan problemin çözümünde hareket serbestliği ve geniş bir hareket alanı vardır.
2- Gruba rehberlik (Liderlik):Grubun tamamına yönelik rehberlik hizmetleri; grubun ortak gelişim şartlarını
düzenlemeyi, sevk ve idare etmeyi, grubun uyum ve huzurunu temin etmeyi, grup bireylerine örnek oluşturmayı da kapsamaktadır. Bu sebeple grup rehberliğinin liderlik olarak da anlaşılması ve ifade edilmesi mümkündür.
Eğitim ortamları dışında belli ortak özelliklerin bir araya getirdiği gruplar da vardır. Bu gruplarda bir araya gelmeyi sağlayan ortak özellikler ve ortak amaçlar, kaynaşma ve dayanışma güdülerini kuvvetlendirdiği için grupta yönlendirme ve iyileştirme daha kolay olmaktadır.
Grup rehberliğinin can damarını müşterek sorunlara birlikte çözümü arama çabaları oluşturur. Ancak bireylerin özel sorunları, grubun müşterek sorunu imiş gibi gruba genellenemez. Yahut bireysel bir sorun birebir ilişkilerle değil de grup ilişkisi içinde ele alınıp çözümü yönünde grup rehberliği anlayışı ile rehberlik çalışması yapılamaz.
Grup rehberliğinde şu hususlara dikkat edilmesi gerekir:
1- Grup uyumu, huzuru ve bütünlüğü esas alınır.
2- Grubun ortak idealleri gözetilir.
3- Grup üyelerinin bireysel sorunları gruba genellendirilmez
4- Grup rehberliğinde ilişki ve iletişimler kişiselleştirilmez.
5- İma yoluyla da olsa kişilerin hedef alınmamasına (ayıplama, utandırma) dikkat edilir.
Grup rehberliğinin avantajları şöyle sıralanır:
1- Aynı anda birden fazla kişiye uygulama imkânı sağlar.
2- Grup dinamiğinin bireyi etkilemesi söz konusudur.
3- Grup içerisinde birey kendisini yalnız hissetmez.
4- Grup içerisinde farklı bakış açıları kazanabilir
5- Kendiside bir başka üye için fikir beyan edebilir
böylece önem verildiğini hissedebilir.
3- Topluma rehberlik (Önderlik):Genel rehberlik alanında bir tür olarak toplum rehberliğinden bahsedilemez ise de şiddet,madde bağımlılığı, yaygın suçlar, yanlış geleneksel saplantılar türünden sosyal sorunlar da rehberlik etkisi üzerinde durulur.
Din söz konusu olunca dinikişilerin etki gücüne göre rehberlik alanının genişlediği dini şahsiyetlerin topluma rehberlik veönderlik ettikleri bir gerçektir.Toplum lideri veya kanaat önderi denilen bu kişiler bulundukları toplumun birer rehberidirler. Ayrıca dini görevlerde hizmet verenlerin hem görevleri hem de kişi olarak toplum nezdindeki konumları itibariyle liderlikleri söz konusudur.
(3) Etki Yönünden Dini Danışma ve Rehberlik Çeşitleri:
1- İyileştirici rehberlik:Eğer rehberliğe konu olan olay rahatsız edici ise diğer bir ifadeyle rehberlik hizmetine muhatapolan kişi bir konuda rahatsızlık ve huzursuzluk duyuyor, bir konuda sıkıntı çekiyorsa ona götürülecek
rehberlik hizmetinin türü iyileştirici rehberliktir.
Bu tür rehberlik hizmetinin yürütülmesinde 8 basamaklı bir sürecin takip edilmesi önerilmektedir:
1- Bir sorunun bulunduğunun anlaşılıp ortaya konulması.
2- Rehberlik ilişkisinin başlatılması.
3- Soruna ilişkin bir bilinç oluşturulması.
4- Duygular, değerler ve bilinç dışı öğeler ele alınmalıdır.
5- Bilinçaltı tepkimelerin, simgesel anlamların açıklığa kavuşturulması (yüzleşme).
6- Duygularla çalışarak benliğe ve başkalarına karşı sabit tutumları değiştirme iradesinin ortaya konulması.
7- İçgörü (itiraf- kabul) geliştirerek eylem planlamak ve sürdürmek.
8- Danışanın duygularının çevreyle ilişkilendirilip iyileştirmenin sonlandırılması.
2- Destekleyici rehberlik:Bir güçlüğü aşmakta sıkıntı
çeken, yılgınlığa ve çaresizliğe düşen yahut belli durumları
kavramada ve kabullenmede zorlanarak uyum ve intibak güçlüğü çeken kişiler manevi yönden desteğe ihtiyaç duyarlar. Alemlere rahmet olarak gönderilmiş olan Hz. Peygamberin bile bu durumları yaşadığı ve Allah Teala tarafından kendisine manevi destek sağlanıp moral verildiği bilinmektedir. Nitekim Duha ve İnşirah sureleri suresi Hz.
Peygambere manevi destek sadedinde nazil olmuştur.
Destekleyici rehberlik kişiye hem özgüvenini sağlamalı, hem de yalnız olmadığı her an yardım ve destek alabileceği inancını güçlendirmelidir.
3- Yönlendirici rehberlik:Yöneltici rehberlik; danışmanın muhatabını planlanan uygun bir yöne doğrusistematik bir şekilde sevk etmesine dair çalışmaları ifade etmektedir.
Bu tür rehberlik hizmetinde eldeki bilimsel verilerden hareketle birey hakkında en doğru kararhedef alınarak ona ulaşma istikametinde çalışma yapılır. Rehberin yönlendirici rolü kadaraktif ve güçlü bir model oluşu da önem kazanır.
4- Uzlaştırıcı rehberlik:Uzlaştırma, anlaşmazlığa düşen
iki tarafın kabullenebileceği adil bir ortak nokta bulup taraflarınbu noktada anlaşmalarını sağlamaktır. Konunun dini danışmanlığı gerektiren yönü,anlaşmazlıklarda maneviyat olgusunu öne çıkararak daha kabul edilebilir, barışçıl gönül rahatlığınadayalı çözümler üretme imkanının bulunmasıdır. Zira insanlar anlaşmazlığa düştüklerinde herkeskendisinin haklı olduğuna inanır ve karşı tarafın da haklı olabileceğine ikna edilmesi güç olur.
Kur’anı Kerimde Allah Teâlâ “Eğer bir hususta anlaşmazlığa düşerseniz Allah’a ve ahirete gerçekten inanıyorsanız onu Allah’a ve Resulüne götürün. Bu hem hayırlı hem de sonuç itibariyle daha güzeldir.” (Nisa,59) buyurmuştur.