[enderhafızım]

İslam Felsefesi [Ünit 1 Ders Özeti] (Dokuz Eylül)

1. ÜNİTE / İSLAM FELSEFESİNİN MAHİYETİ VE ANLAMI

SORU 1: İSLAM FELSEFESİ DENİLDİĞİNDE NE ANLAŞILIR?
Cevap: İslam Felsefesi denildiğinde, İslamın temel kaynakları olan Kur’an ve Sünnet’tin etkisinde, İslam ilimleriyle yakın ilişkiler içinde ve Müslüman toplumların
tarihi tecrübeleriyle oluşan ve gelişen bir ilim ve tefekkür geleneğidir. İslam kültürünün etkisinde ki coğrafyalarda ortaya çıkan her türlü felsefi çalışma ve
düşünceyi kapsar.

SORU 2: İSLAM FELSEFESİ HANGİ İLİMLERLE YAKINDAN İLGİLİDİR?
Cevap: İslam Felsefesi Medeniyet, Bilim, Eğitim, Sanat tarihi, Fıkıh, Kelam ve Tasavvuf gibi İslam ilimleri ve usul ilimleri ile yakından alakalıdır.

SORU 3: FELSEFE FARABİ’YE GÖRE NEREDE BAŞLAMIŞ VE NASIL BİZE ULAŞMIŞTIR?
Cevap: Farabi’ye göre, Felsefenin evvele Hind’e başladığını, daha sonra Kiildaniler arasında şöhret kazandığını ve oradan Mısır’a ve Greklere (Yunan) intikal
ettiğini bize bildirir.

SORU 4: İSLAM COĞRAFYASINDA FİLOZOF YERİNE HANGİ KELİME TERCİH EDİLMİŞTİR VE SEBEBİ NEDİR?
Cevap: İslam Coğrafyasında Filozof yerine Hakim kelimesi tercih edilmiştir. İlim İslami bilgiler için kullanılırken, başta tıp olmak üzere tabiat bilimlerine atıf
bulunurken “Hikmet” kelimesinin tercih edildiği dikkati çekmektedir. Ancak 14. Yüzyılda İbn-i Sine ve Farabi için Filozof tabirinin kullanıldığı görülmüştür.

SORU 5: ARAP FELSEFESİ İBARESİ YERİNE İSLAM FELSEFESİ İBARESİ KULLANILMASININ SEBEBİ NEDİR?
Cevap: İslam kültür ortamında ortaya çıkan bir felsefe olmsından ve ekseriyeti itibariyle Müslümanlar tarafından yorumlanan, kaleme alınan felsefi eserlerin ve
görüşlerin İslam dinin etkisiyle kendisine has özellikler kazanmış olmasından dolayı İslam Felsefesi veya Müslüman Felsefesi olarak adlandırılması daha uygundur.

SORU 6: İSLAM FELSEFESİ NASIL OLUŞMUŞTUR?
Cevap: İslam Felsefesi, İslam tarihi içinde ortaya çıkan, İslam medeniyet ve kültürünün yayıldığı coğrafyalarda gelişen, ekseriyetle Müslüman filozoflar ve bilginler
tarafından üretilen felsefi eserler, düşünce sistemleri ve tefekkür birikimidir.

SORU 7: “İSLAM” İLE FELSEFENİN DİNİ, FİKRİ VE KÜLTÜREL MÜNASEBETİ NASIL KURULABİLİR?
Cevap: Kur’an bir çok ayette insanı akletmeye ve tefekküre yöneltir. Kur’an insana ALLAHın yarattığı şeyler üzerinde düşünmesini, hakikati araştırmasını taleb eder.
İlahi tebliğin anlaşılması ve yorumlanmasında “hikmet yolunu” felsefe, “güzel öğüt yolunu” vaaz ve nasihat “en güzel şekilde tartışma yolunu da” Kelam ilmi
temsil etmektedir. Bilgi anlamında ki “ilim” kelimesi de kur’an’nın temel kavramlarından birisidir. Hz Peygamber (s.a.v)’in getirdiği ilahi tebliğ ile insanlara yol
göstermesi ve rehberliği de hikmet kavramı ile ifade edilir. Felsefe İslam düşünce geleneği içinde ilim ve hikmet birbirinin tamamlayıcısı olarak anlaşılmıştır.
Kur’an ve sünnet’ten öğrenilen ilim yanında, hikmet ya da felsefe de varlıkları ve olayları idrak etmek, maddi ve manevi manaları kavramak yöntemi olarak kabul
edimiştir.

SORU 8: GENEL FELSEFE TARİHİNDE KAÇ FARKLI TANIM VARDIR?
Cevap: Genel Felsefe tarihinde üç farklı felsefe tanımına rastlarız.

SORU 9: ERKEN DÖNEMDE Kİ FELSEFE TANIMINI NEDİR?
Cevap: akli ve mantıki kurallara göre araştırmaya uygun olan meseleler ve konular üzerinde düşünme faaliyetlerine erken dönemlerde “felsefe” adı verilmiştir.

SORU 10: İKİNCİ DÖNEMDE Kİ FELSEFE TANIMI NEDER?
Cevap: ikinci olarak felsefe, varlıkları bilme, açıklama ve anlama amacıyla yapılan araştırma ve inceleme sonucunda ulaşılan kurumlardır.

SORU 11: ÜÇÜNCÜ DÖNEM FELSEFE TANIMI NEDİR?
Cevap: üçüncü bir tanıma göre ise felsefe, gerçekliğin bütünü ve insanın bu gerçeklik içinde ki yeriyle ilgili kapsamlı bir görüştür.

SORU 12: MÜSLÜMAN FİLOZOFLAR FELSEFE DENİLDİĞİNDE NE ANLAMIŞLARDIR.
Cevap: Müslüman filozofların ekseriyeti felsefeyi, ilim ve hikmete ulaşma; erdemli yaşama sanatı olarak anlamışlardır.

SORU 13: İSLAM FELSEFESİNİN ARAŞTIRMA ALANI NELERİ KAPSAR?
Cevap: İslam Felsefesinin araştırma alanı, İslam medeniyetinin etki alanına giren ve İslam kültürünün yaygın olduğu beşeri coğrafyada vücuda getirilen felsefi
mahiyetindeki her türlü eser ve düşünceleri kapsar.

SORU 14: İSLAM FELSEFESİ ARAŞTIRMACILARA GÖRE HANGİ İLİMLERİ İÇERİR?
Cevap: Araştırmacılar bu konuda ihtilaf halinde olup dört gruba ayrılmışlardır.

SORU 15: VAN DEN BERG VE GREGORY GİBİ İSİMLER, SÜNNİ KELAMIN VE BİLHASSA DA MUTEZİLE EKOLÜNÜN İSLAM FELSEFESİNE DÂHİL EDİLEBİLECEĞİ,
FAKAT FIKIH USULÜ VE TASAVVUF’UN BURAYA DAHİL EDİLEMEYECEĞİNİ SAVUNURLAR.

SORU 16: FELSEFE İLİMLERİ YABANCI KÖKENLERİ İTİBARİYLE ELEŞTİRENLERİN İSLAM FELSEFESİNE ETKİSİ NEDİR?
Cevap: İslam felsefesini iki yönden etkilemiştir. Birincisi bu eleştiriler felsefi tartışmaların konularını ve yöntemlerini belirli istikametlerde yönlendirmiştir. İkinci
olarak Gazzeli ve Sühreverdi,İbn Teymiye, İbn Haldun gibi felsefeyi farklı açılardan eleştiren alimlerin öne sürdükleri görüşlerin kendisi felsefe tarihi açısından son
derece önemli sorunlara işaret etmiştir.

SORU 17: İSLAM FELSEFESİYLE ALAKALI TEMEL KAYNAK KİTAPLAR NELERDİR?
Cevap: Kindi, Razi, Farabi, İbn Miskeveyh, İbn Sina, Gazali, İbn Rüşd gibi belli başlı filozofların kendi eserleri İslam felsefesi ile ilgili temel literatür kaynaklarıdır.
Ayrıca İslam filozofları ve felsefesi hakkında muhtelif bilgiler ihtiva eden tabakat (biyografi ve bibliyografya) kitaplarından bazıları artık başlıca klasik kaynak eser
hüviyeti kazanmışlardır.

SORU 18: GENEL FELSEFİ BİYOGRAFİ VE BİBLİYOGRAFİ KİTAPLARI NELERDİR?
1. İbnu'n-Nedim (ö. 385/995) Fihrist ul-Ulûm
2. İbn Cülcül (ö.995)’e ait, Tabakatu’l-Etibbâ' ve'l-Hükemâ
3. Ebu Kasım İbn Sâid el-Endülüsî (ö.1030/1070), Kitabu Tabakâti’l-Umem.
4. Ebû Velid Abdullah İbn ul-Farazî (962-1013)'nin Târihu Ulemâi'l-Endülüs
5. Ebu'l-Hasan Ali el-Beyhaki (1106-1174)’nin Târih Hukemâi’l-İslâm
6. İbnu'l-Kıftî (1172-1248)'nin İhbaru’l-Ulemâ bi Ahbâri’l-Hukemâ
7. İbn Ebî Useybi'a (1203-1270)'nın Uyunu’l-Enba fi Tabakâti’l-Etıbba
8. İbn Hallikân (ö. 682/1282)’ın Vefeyâtu’l-Âyân ve Enbâ 'u Ebnai’z-Zamân
9. Taşköprüzade Ahmed (1495-1561 )'in eş-Şakâyıku’n-Nu'mâniyye fî Ulemai’l-Devleti’l-Osmaniyye
10. Katip Çelebi (1609-1657)'nin Keşf uz-Zunûn an Esâmi'l-Kütübi ve'l-Fünûn

SORU 19: ÖZEL HAL VE TERCÜMELERİ VE BİYOGRAFİK ESERLER NELERDİR?
1. İbn Sina (ö.1037) Sîretu'ş-Şeyhu’r-Reîs
2. Gazalî (ö. 1111)’nin el-Munkız mine’d-Dalal
3. İbn Haldun (ö.1405)’un el-Ta'rif bi İbn Haldun ve Rıhlatuhu Şarkan ve Garban
4. Birûnî’ (ö. 1050), Risale fî Müellefâti Muhammed Zekeriyyâ er-Râzî
5. Şehrazuri (ö. 1250) eş-Şeceretu’l-İlâhiyye

SORU 20: FELSEFE VE DÜŞÜNCE TARİHİ KAYNAKLARI NELERDİR?
1. Ebû Süleyman es-Sicistânî (ö. 1000)’nin Sivânu’l-Hikme
2. İbn Hindu (d. 1009): Kelimu'r-Ruhâniyye fi Hikemi'l-Yunâniyyîn
3. Ebû Hayyân et-Tevhîdî (ö.1023): el-Mukâbasât
4. Gazâlî (1058-1111): Makâsıdu’l-Felasife
5. İbn Fâtik: Muhtaru’l-Hikem
6. Şehristânî (1076-1153): Tarihu’l-Hukemâ ve yine Kitâbu Musâra'ati’l-Felasife
7. Fahreddin er-Râzî (ö. 1209): Muhassal Efkâri’l-Mutakadimîn ve'l-Mutaahhirîni’l-Felasife ve'l-Mütekellimîn