[Medine-web]

ÜNİTE 13 İslamcılık


İslamcılık; hemen her alanda ilerlemeye başlayan ve halen bu konumunu sürdüren batı medeniyeti karşısında, gerileyen ve durmadan yenilerek, toprak kaybeden Osmanlı devletindeki yenileşme, güçlenme ve islama yapılan itiraz ve hücumlara cevap verme söyleminin genel adı olarak kabul edilmiş bir harekettir. İslamcılık akımı 19. yy da belirginleşmiştir
İlk dönemlerde İslamcılık hangi kelimelerle ifade edilmiştir; ittihad-i İslam, Panislamizm, islamizm.
** İslamcılık terimini ilk defa Ziya Gökalp kullanmıştır.İslamcılık terimini ziya gökalple yaklaşık içerikte fakat önce kullanan kişi Yusuf akçuradır.
İslamcılığı hazırlayan sebepler
İslam dünyasında gerilemenin sebebini batılılar gerginliğin islamdan kaynaklandığını söylemişlerdir, İslamcılar ise geri kalmışlığın sebebini din değil dinin yanlış anlaşılmasından kaynaklandığını belirtiyorlardı.
** Müslümanlarla gayri Müslimler Tanzimat fermanı 1839- ıslahat fermanı 1856 da aynı statüye kavuştu.
** Bugünkü anlamıyla İslamcılık 2. meşrutiyet 1908 den sonra meydana gelmiştir.
2. meşrutiyetten sonra islamcılar kimlerden etkilenmişlerdir; yeni osmanlıların oluşturduğu birikimin yanı sıra, Cemalettin Afgani, m.abduh, m.ferit vecdi, m. Reşit rıza gibi (İslamcı) düşünürlerin temel yaklaşımlarından etkilenmişlerdir.
İslamcılığın temel kalkış soruları
1- vatan istilalardan nasıl kurtulur. 2- İslam âleminin hristiyan batıya yenilgi sebepleri nelerdir.
3- yeniden mazideki ihtişamlı günlere nasıl kavuşuruz. 4- İslam, batıcıların iddia ettikleri gibi miadını doldurmuşumudur
** İşgal devletlerinin dayatmaları neticesinde bazı yorumlar İslam açısından kabulü imkansız noktalara vardırıldı. Örnek seyyid Ahmet
Oryantalistlerin islama hücum ettiği belli başlı konular nelerdir?
1- İslamiyet akılla çatışan bir dindir.
2- hadisler sahih değildir.
3- hz peyg çok eşliliği hristiyan ruhbanlığına aykırıdır.
4- İslamiyet oryantalistlere göre cahiliye Araplarının bir yansımasıdır.
5- İslam felsefesi, İslam kelamı, İslam tasavvufu, usulü fıkhın kaynağı gerek, İran, ve Hint dir. bu iddialar oryantalistler tarafından bu gün de devam ettirilmektedir.
6-Özellikle İslamda Düşünsel harketler (mezhepler) oryantalistler tarafından İslam tahini içerisinde ortaya çıkmış olaylara hasredilerek bu düşüncelerin arka planını oluşturan islamın ana metinleri görmezlikten gelinmiştir.
Yeni oryantalistlere göre, Müslümanların Kurana ve Hz. Peygamberin sünnetine bağlı kalmaları, onların donuk ve ne yaptığını bilmez insanlar olmaların temel sebebi idi.
Batılı metaryalizmi savunan yerli batıcılar ;Tarih-i kadim şiiriyle Tevfik Fikret, Dozy in etkisi altındaki Abdullah Cevdet, Ahmet nebil, baha Tevfik.
İslamcıların özellikleri
İstanbul merkezli Osmanlı İslamcıları, hem medrese ve hem de mektep eğitimi almış aydınlardan oluşuyordu. Zamanla medrese İslamcılığı ağırlıklı olarak mektep İslamcılığına oradan da, cumhuriyet devrinde siyasal manada mühendis kökenli insanlara yerini bırakmıştır. İslamcılar şura yönetim biçimini istiyordu.
** Osmanlı aydınlarının, mektep ve medreseli olarak din hakkındaki bilgileri yeterli, idi, dinin ve sosyal hayatın düşünsel çerçevesini çok iyi biliyorlardı.
**İslamcı aydınlar, daha sonraları bu fikirlerinden vazgeçmiş olsalar da başlangıçta saltanata karşı idiler,hemen hemen bütün İslamcılar, Abdülhamitin baskıcı olduğu hususunda hem fikir idiler. Meşrutiyetin de bir gereği olarak gördükleri, şura (parlamanter sistem) yönetimini istiyorlardı.
**İslamcılık, yenilgilerden kurtuluş çabası olduğu için her zaman milliyetçi bir tonu kendi içinde barındırmıştır.
** İslamcılar başlangıçta batı karşısında düşünsel anlamda bir aşağılık kompleksi içinde değildirler.
** İslamcılar hiçbir değişimi kabul etmeyen muhafazakar gelenekçilerden ayrı idi. İlk dönemlerinde yoğunlukla içten yenilenebilme imkanı üzerinde duruyordu.
Medreseli ve mektepli İslamcılar; Elmalılı medreseli, m. Akif mektepli.
İslamcıların belirgin görüşleri
İslamcılar, dine olan sonsuz güvenleri dolayısıyla dinin, insanları mutlu ve müreffeh kılacağı inancından hareketle, mevcut sorunların çoğunun suni karakterli olduğunu iddia etmişlerdir. İslamcıların istediği tarzda din yaşanabilir olsa birçok sorun kendilerinden çözülecektir. Dinin doğru anlaşılması yani çağa göre yeniden yorumlanması ve dinin öngördüğü ahlaki değerler doğrultusunda bir hayatın yaşanması ile mümkün olacaktır.
**İslamcılık, yeni bir düşünce platformu olduğu gibi aynı zamanda kendisini meşru göstermek için geçmişten de her zaman güç alma zarureti hissetmiştir. Böylece batı karşısında islamın savunulabilir olduğunu kanıtlayacaktı.
**İslamcılara göre; içinde yaşanılan çağın adı terakkidir (yükselme). O zaman İslamiyet terakkiye mani değildir ve İslamiyet akla uygundur. Bütün gelişmelere açıktır.
**Dinin, gelenek tarafından yanlış anlaşılıp yorumlanması dolayısıyla Müslümanlara tembellik, cahillik ve hurafecilik gibi sosyal ve ahlaki zaaf ve hastalıklar arız olmuştur.
**islamcıların bilim, teknoloji ve ahlak telakkilerine göre, batı teknolojisi ve bilimi alınmalı, bunun karşısında İslam ahlakıyla mücehhez insan tipinin ortaya çıkarılmasına çalışılmalıdır.
**İslamcılar dini nassı bilimsel bilgi vasıtasıyla açıklama tarzına büyük önem vermişlerdir.bilimsel bilginin bir neticesi olarak ortaya çıkan iyi ve faydalı şeylerin çoğunun islamda da olduğunu iddia etmektedirler.
islamı akli deliller çerçevesinde sunmak için hangi ilimler üzerinde durmak gerekiyordu; islam felsefsi, isl tasavvufu, vahdeti vucut, İslam kelamı ve özellikle de mutezile kelamının tanrı karşısında insana vurgu yapan taraflarının üzerinde durulmaktaydı.
** İslamcılar batılı panteistlere cevap için vahdeti vucut a başvurmuşlardır.
** İslamcıların dini bilme göre açıklamalarının temelinde ilim-din, akıl-nakil çatışmasının olmadığı göstermekti yatardı.
** İslam dünyasında çalışıp bireysel işler yapmaya özel vurgu yapan ekol mu’tezile.
** İslamcılara göre öncelikle kadının eğitim ve öğretimine önem verilmeli, dar alanda da olsa kadın sosyal hayatta kendini göstermelidir.
** İslamcıların karşı çıktığı batı orjinli düşünceler materyalizm, ırkçılıktır.
** Modernleşme sürecinde bazı İslamcıların içtihat konusunda ölçüyü kaçırdığını söyleyenler Mustafa Sabri Efendi, said nursi dir
İslamcıların çokça üzerinde durduğu kavramlar nelerdir;- ittihad ı İslam, tenasüt, uhuvvet, içtihat, terakki, şura, meşveret, tecdit, ümmet, ıslah, ihya, medeniyet, meşrutiyet, hilafet, taklit, kanun i esasi, kadın hakları.
İslamcıların siyasi görüşleri nasıldır;-zaman, mekan ve ihtiyaçlar dikkate alınarak kuran ın belirlediği genel esaslara göre oluşan her devlet tarzı islamidir. Onlara göre siyasi ve idari işleri yürütenler kuranın yoğunlukla vurguladığı gibi şura esaslarına göre iş görmelidirler.bu nedenle şura ve meşveret çok önemlidir.
saltana ve hilafetin kaldırılmasına taraftar olan İslamcıların amacı zaten çalışamaz durumdaki hilafetin ve çağa uygun olmayan saltanat yönetimine şer i bir zemin bulmak idi
İthat ve terakkide görev alan İslamcılar ve görevleri; said halim paşa ittihat ve terakki partisi başkanlığı, mustafa Sabri efendi ittihat ve terakki üyeliği, Elmalılı ittihat ve terakkinin ilmiye şubesinde, said nursi ittihadi Muhammedi cemiyetinin kurucuları arasında yer almıştır.
** Birinci meclisten sonra ortaya çıkan durum İslamcıların birlikteliklerini az da olsa farklılaştırmıştır. Bir kısmı dev görev alımı bunlar; a. Hamdi Akseki, seyyid bey, m. Şemsettin Günaltay, bir kısmı üniversite reformuna kadar üniversitede ders vermiştir; babanzade, Ahmet naim, Ferit kam, İzmirli İsmail hakkı, bir kısmı da yurt dışındayı tercih etmiş bunlar; m. Akif, m. Sabri.
Meslis tarafından hangi İslamcılara görev verilmiştir?; Mehmet Akif kuranı kerim mealı, Elmalılı kuran tefsiri, babanzade tecridi sarih in şerh ve tercümesi ile görevlendirilmişler ve bu görevleri liyaketle yerine getirmişlerdir. Ancak m. Akif in hazırladığı mealin kendisi tarafından basılmasının istenmediği bilinmektedir. Elmalılının hazırladığı tefsir hak dini kuradildir. Babanzade nin hazırlamaya çalıştığı tecridi sarihin tercüme ve yorumuna ömrü vefa etmemiştir.
İttihad i İslami ne demektir?; Osmanlının temsil ettiği halifelik kurumunun yeniden realize ve idaalize edilmesine odaklanıyordu buna da ittihad i İslam adını veriyorlardı.
İslamcıların batılı düşüncelere cevapları; 1- Büch in madde ve kuvvet adlı eserine İsmail ferid in iptali mezhebi maddiyyun adlı eseriyle cevabı.2- ernest renanın sorbonne üniversitesinde verdiği İslam ve bilim adlı konferansına İslamcıların verdikleri cevaplardır. Bunlardan; Namık kemal in rena müdafanesi 3- reinhar pieter anne dozy nin İslam tarihi hakkında yazdığı aşağıalyıcı metinlere karşılık yazıdığı cemil Meriç in sitayişle kjendinden bahsettiği Filibeli Ahmet Hilmi nin yazdığı tarihi İslam adlı eseri. 4- İsmail fenninin materyalist ve ateistleri eleştiren madiyyun mezhebinin izmihlali adlı eseri.
** cumhuriyet dönemi İslamcıların üzerinde oryantalist çalışmaların inkar edilmez etkileri vardır.
** İslam felsefesi ve kelami konularda İsmail hakkı İzmirli, tefsir konusunda Elmalılı, İslam hukuku ( ilmihal düzeyinde) İslam akadi İslam ahlaki a. Hamdi Akseki, Mustafa Sabri İslam akaidi ve güncel konularda, said nursi iman ve tevhidi temellendirme, babanzade Ahmet naim hadis yorumculuğu felsefe dili ve İslam ahlaki konularında, m.akif şiirde.